بررسی دقیق مقالات علمی به چه صورت انجام می‌شود؟

نگاهی به مقالات علمی و نحوه ارزشیابی آن‌ها:

این مساله موجب شده تا رقابت زیادی در زمینه چاپ مقالات به وجود بیاید که این موضوع به نوبه خود زمینه ساز ناهنجاری‌ها و تقلب‌های علمی می‌شود. به همین دلیل مجلات معتبر برای انتخاب و گزینش مقاله‌های دریافتی، ساز و کارهای خاصی را انتخاب می‌کنند که یکی از آن‌ها روند بررسی مقاله است.

در تعریف کلی، مقاله علمی معمولاً در نتیجه پژوهش منطقی، ژرف و متمرکز نظری، عملی یا مختلط، به کوشش یک یا چند نفر در یک موضوع تازه و با رویکردی جدید با جهت دستیابی به نتایجی تازه، تهیه و منتشر می‏شود.

قبل از انتشار مقاله علمی در یک ژورنال، معمولاً این مقاله توسط داور یا داوران مورد اعتماد مجله بررسی می‌شود. هدف از انجام مرحله داوری این است که اطمینان حاصل شود تحقیق ارائه شده، معتبر و قابل استناد است.

در حقیقت یک پژوهشگر، به کمک انتشار مقاله دیگر افراد جامعه علمی را از نتایج و یافته‌های خود، آگاه می‌کند. از امتیازهای مهم یک مقاله می‏توان به مختصر و مفید بودن، به روز و جامع بودن آن اشاره کرد؛ زیرا محقق می‏ تواند حاصل چندین ساله پژوهش خود در یک رساله، پایان‏ نامه، پژوهش، یا حتی یک کتاب را به اختصار در یک مقاله علمی بیان کند تا پژوهشگران دیگر بتوانند با مطالعه آن مقاله از کلیات آن آگاهی یافته و در صورت نیاز بیشتر، به اصل آن تحقیقات مراجعه کنند.

بدین منظور، امروزه نشریات گوناگونی در زمینه ‏های مختلف علمی- پژوهشی منتشر شده و مقاله‏ های به چاپ رسیده در آن‌ها، اطلاعات فراوانی را در اختیار دانش پژوهان قرار می‏ دهند. لازم است محققان با شیوه تدوین مقالات علمی آشنا باشند تا بتوانند با استفاده از شیوه‏ های صحیح، با سهولت، نتایج تحقیقات و مطالعات خود را به صورت مقاله در اختیار علاقه‏ مندان قرار دهند.

قبل از انتشار مقاله علمی در یک ژورنال، معمولاً این مقاله توسط داور یا داوران مورد اعتماد مجله بررسی می‌شود. هدف از انجام مرحله داوری این است که اطمینان حاصل شود تحقیق ارائه شده، معتبر و قابل استناد است. معمولاً طی فرآیند بررسی دقیق مقاله که با عنوان peer-review process شناخته می‌شود، گروهی از دانشمندان به بررسی و ارزیابی این موضوع می پردازند که آیا علم، روش، تجزیه و تحلیل و استنتاج‌های حاصل از داده‌ها و رویکرد کلی و جزئی مقاله از نظر علمی درست است؟

این دقت عمل به منظور از بین بردن خطاها، تفسیرهای نادرست یا روش‌های تحقیق ناقص طراحی شده است. این موضوع سبب شده است تا در دنیای مقالات علمی با عبارت دیگری تحت عنوان «پیش چاپ» یا pre-print رو به رو شویم.

مقاله پیش چاپ، مقاله‌ای است که هنوز در یک ژورنال مورد بررسی و داوری قرار نگرفته است. روند بررسی دقیق و فرایند داوری به زمان نیاز دارد، بنابراین به منظور سرعت بخشیدن به انتشار تحقیقات علمی، گاهی پژوهشگران و دانشمندان مقاله‌های خود را پیش از انتشار در یک مجله، به صورت نسخه اولیه یا همان پیش از چاپ، منتشر می‌کنند.

گزارش: احسان محمدحسینی