شهید بهشتی و معرفت شناسی اصل 44 قانون اساسی

اقتصاد تعاونی، اصل ۴۴ و عدالت و اخلاق و نظام قضایی مبتنی بر فقه اهل بیت (ع) در کنار نظام نظارتی و قضایی قدرتمند، بخش مهمی از تمامیت اندیشه شهید بهشتی را تشکیل می‌دهد که جامعه ایران و جهان تشنه‌تر از همیشه به آن نیازمندند.

گذشت بیش از ۱۰ سال از اعلان رسمی بحران مالی و اقتصادی جهان و فقر شدید اندیشه‌های غربی و شرقی در خصوص تببین علل و راه حل‌های این معضلات نشان می‌دهد که دنیا به اندیشه‌هایی فراتر از مکاتب سرمایه داری یا سوسیالیسم نیازمند است و باید نوسازی در تغییر نقش‌ها، اتفاق بیفتد.

بی تردید مکتب اقتصادی اسلام هم می‌تواند در این زمینه، بسیار راهگشا باشد.

چینش نظام اقتصادی کشور باید بر اساس آموزه‌های دینی و اسلامی و بومی باشد که بزرگ‌ترین بنیانگذاران آن " جنبش فکری شهیدان بهشتی - مطهری و باهنر" هستند.

دیدگاه‌های شهید مظلوم دکتر بهشتی در عرصه‌های اقتصاد در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به خوبی منعکس شده است.

شهید بهشتی افزون بر علوم اقتصاد جهانی، بر روش‌ها و شیوه‌های اقتصاد اسلامی تسلط داشت و با روش مندی خوبی توانست مسایل اقتصادی جامعه را تبیین کند و اعتقاد داشت اقتصاد کشور بر تراز سه پایه دولتی، تعاونی و خصوصی استوار شود.

شهید بهشتی از مدافعان واقعی تعاون بود که آگاهی به مسائل اقتصادی روز و تلاش بی وقفه وی، برکات ماندگاری در رشد و شکوفایی بخش تعاون در کشور از خود برجا گذاشت.

شهید دکتر بهشتی معتقد بود با بهره گیری از شیوه تعاونی رضایت نهایی مردم و خیر و صلاح جامعه فراهم خواهد شد و همواره بر این باور اصرار می‌ورزید که تعاون شیوه ارزشی است و کارگزاران نظام برای دستیابی به عدالت اجتماعی باید از آن بهره گیرند. ایشان با دور اندیشی خود در بند ۲ اصل ۴۳ قانون اساسی توانست شرایط و امکانات تعاونی در ایجاد اشتغال را برای قشر‌های آسیب پذیر جامعه فراهم کند.

این اندیشه و دانش دکتر بهشتی به ویژه در حوزه تعاون، رهیافت‌های نوینی را در تدوین و تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به ارمغان آورده که امروز هم درس دهنده و دارای کارکرد راهبردی است و نظام مقدس جمهوری اسلامی باید بیشتر از شیوه خداپسندانه و مردمی تعاون بهره جوید.

تعاون شیوه‌ای ارزشی است و کارگزاران و بلند پایگان نظام در جهت رسیدن به عدالت اجتماعی باید آن را به کار بندند.

شهید بهشتی در مورد اهمیت شیوه تعاونی می‌گوید " مسئله اقتصاد تعاونی که در عصر ما و در جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گرفته در حقیقت بر همان پایه‌هایی استوار است که در دنیا مورد توجه قرار می‌گیرد و باید به جای استفاده از واژه نظام تعاونی بر شیوه تعاونی معتقد باشیم. در شیوه تعاونی، بنگاه اقتصادی از مجموعه افراد عضو می‌خواهد با همکاری و تعاون با یکدیگر، وضعیت تولید و عرضه را بهتر کنند و به جای رقیب بودن، همکار باشند.

تعاونی‌ها باید بکوشند به صورت یک قدرت درایند و این امکانات را چنان از درون خودشان گردآوری کنند که اسیر مراکز عرضه کننده امکانات نشوند و مصرف کنندگان هم باید از دست واسطه‌ها و دلالان اقتصادی غیرحرفه‌ای رهایی یابند که این موضوع مهمترین اهداف تعاونی است.

دولت می‌تواند به گروهی که قصد فعالیت و تولید دارند به عنوان کمک وام بدهد تا برای آن گروه یک پشتوانه باشد و می‌توان با وام دادن به جوان‌های بیکار و کسانی که در ادارات کارایی چندانی ندارند، آن‌ها را به مرحله تولید و سوددهی هدایت کرد، چون این افراد قادر خواهند بود با سرمایه یک شرکت تعاونی، تولید یا خدمتی به وجود آورند".

شهید بهشتی در تدوین قانون اساسی نیز بحث تعاونی را وارد کرد و نقش اساسی در تدوین اصول ۴۳ و ۴۴ قانون اساسی درباره بخش تعاون داشت.

افکار منسجم شهید بهشتی امروز هم دکترین اقتصاد تعاونی و قانون اساسی نظام جمهوری اسلامی است که برای ایجاد تعاونی‌ها به شکل قدرتمند و با استفاده از امکانات درونی و جذب امکانات از مراکز عمومی بدون اسارت در مراکز عرضه امکانات، تاکید داشت.

هدف وی فقط تشکیل صوری واحد‌هایی و بنگاه‌هایی مانند تعاون و ان هم فقط در بخش مصرف نیست بلکه هدف تلاش برای توانمند سازی همه مردم است.

گنجاندن بخش تعاون در اقتصاد کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی و توسعه آن از اقدامات ارزنده شهید آیت الله بهشتی است.

نیاز جامعه به منش و دانش بهشتی امروز بیش از هر زمان دیگری مشهود است و سیاست‌های کلی اصل ۴۴ تنها بخشی از تفکرات این شهید مظلوم است و نباید اجازه دهیم تفکر ایشان هم مانند شخصیت خودشان؛ " مظلوم " بماند.