آینده آموزش عالی با داشتن رشته‌هایی با نیازسنجی 40 سال قبل مبهم است

دکتر حسین جعفری ثانی با حضور در میزگرد ایسنا با عنوان «بررسی وضعیت آموزش عالی در بخش خصوصی»، اظهار کرد: آموزش عالی مکانی برای ایجاد و توسعه فعالیت‌های تخصصی،حرفه‌ای و تمام فعالیت‌های اجتماعی است. از این جهت آموزش عالی یکی از بنیادی‌ترین سازمان‌هایی است که می‌تواند در توسعه کسب و کار با کیفیت در زمینه‌های مختلفی مانند خدمات، صنعت، کشاورزی و... موثر واقع شود. به عبارت دیگر ماهیت اصلی آموزش عالی انتقال، ارزیابی و توسعه دانش و ارزش‌ها و رفع مشکلات دیگران است.

وی افزود: تأسیس مؤسسه آموزش عالی با هدف کسب درآمد اولویت توسعه آموزش عالی نیست. آموزش عالی با ماهیتی که برای عده‌ای یک بنگاه اقتصادی شود سنخیت ندارد. متأسفانه این مسأله گسترش یافته و عده‌ای تصور می‌کنند که هدف از راه‌اندازی یک مرکز آموزش عالی تنها با هدف کسب درامد و ایجاد یک بنگاه اقتصادی است و همین مسأله باعث می‌شود ملاحظات مختلفی را کنار بگذارند و توجه خود را بر کسب درآمد متمرکز کنند. این موضوع می‌تواند توجیهی باشد که در آموزش عالی دست به هر کاری بزنند. اما در حقیقت آموزش عالی بسترسازی‌ است برای توسعه کسب و کار باکیفیت که برای انجام مأموریت‌های اجتماعی ایجاد می‌شود. آموزش عالی به صورت مستقیم و باواسطه، نیروهایی را تربیت می‌کند که همه اینها در کسب و کار نقش دارند. دانشگاه‌های جامع هم که به تولید علم می‌پردازند در ایجاد کسب و کارهای مفید مؤثر هستند.

جعفری ثانی در رابطه با عوامل خارجی مؤثر بر کاهش و افت استقبال دانشجویان، خاطر نشان کرد: این کاهش و افت را در تمام زیر نظام‌های آموزش عالی و در تمام دانشگاه‌ها داریم. این افت تحت تاثیر چندین عامل است، یک عامل کاهش هرم جمعیت دانش‌آموزی است، عامل دوم تغییر هدف‌گذاری جوانان برای انتخاب راه آینده آنها است و جوانان فکر می‌کنند که دانشگاه ممکن است دیگر آن مسیر اصلی موفقیت آنها نباشد و عامل دیگر تاثیر رشد بیکاری است که دانشگاه‌ها ایجاد کرده‌اند و این رشد بیکاری به دلیل افزایش و گسترش بی‌رویه واحدهای دانشگاهی در دهه‌های اخیر بوده است. به همین دلیل در وضعیت فعلی، تعداد مراکز دانشگاهی ما روبه تعدیل است و در هشت سال دولت تدبیر و امید واحد دانشگاهی اضافه شده‌ای در استان نداشته‌ایم و حتی تعداد مؤسسات نیز کاهش پیدا کرده‌اند.

دبیر هیات نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت عتف استان خراسان رضوی در رابطه با آینده آموزش عالی، اظهار کرد: آموزش عالی چاره‌ای جز این ندارد که در راستای گسترش خود رشته‌هایی را شناسایی کند که این رشته‌ها نیاز واقعی جامعه در بخش‌های مختلف است. اگر این اتفاق رخ ندهد و در فرآیند رشته‌های موجود در مؤسسات غیردولتی و غیرانتفاعی تجدید نظر نشود در نحوه توسعه دانش در این رشته‌ها، این موسسات به صورت خودکار متوقف می‌شوند. آینده آموزش عالی مبهم است به دلیل اینکه دانشجویانی را داریم که اغلب بیکار هستند و سطح بیکاری آنان در چند سال گذشته افزایش پیدا کرده است. علت این مسأله هم داشتن رشته‌هایی است که مربوط به نیازهای ۴۰ سال قبل است و نیاز روز ما نیست.

جعفری ثانی بیان کرد: برای تأسیس یک مؤسسه غیرانتفاعی علاوه بر تأمین فضای کالبدی، زیرساخت‌ها و تجهیزات مناسب و تأمین هیأت علمی از شرایط اولیه است. این طبیعی است که اعضاء هیأت موسس در مقابل این سرمایه گذاری انتظار دارند تا ارزش افزوده‌ای برای آنها نیز ایجاد شود. هدف این افراد عموماً تنها اقتصادی نیست و معمولاً با این هدف بخشی از بار آموزش عالی را به‌ عهده می‌گیرند. درآمد آموزش عالی مبتنی بر شهریه‌ای است که از دانشجویان کسب می‌کنند و این شهریه هر ساله متفاوت می‌شود.

وی ادامه داد: این شهریه لزوماً باید جهت پرداخت حقوق مدرسان و کارکنان و توسعه کیفیت آموزش هزینه شود و درصدی از آن را که قانون مشخص می‌کند، به عنوان سود سرمایه گذاران تلقی شود. مؤسسه و درآمد آن با یک قرارداد به افرادی که صلاحیت ورود به حوزه آموزش عالی را ندارند به عنوان شالوده و اعتباری که صرفاً بخشی از سود را دریافت می‌کنند به امور آموزش کاری ندارد.

دبیر هیات نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت عتف استان خراسان رضوی در رابطه با تأثیر عوامل داخلی مؤثر بر کاهش استقبال دانشجویان، بیان کرد: عوامل داخلی مانند نوع عملکرد، جایگاه، سطح و مرتبه مؤسسه هم به اندازه عوامل بیرونی مؤثر است. به خصوص در بخش مؤسسات غیرانتفاعی که در ابتدا یک نیاز سنجی می‌شود و گروهی می‌آیند و تجهیزات و نیازهای مؤسسه را برای شروع فعالیت بررسی می‌کنند. در سال‌های قبل مؤسساتی را داشتیم که در شروع فعالیت در منزل مسکونی مستقر شده بودند و تعهد داشتند که پس از گذشت سه سال، فضای مناسبی را برای آموزش فراهم کنند. در مراکز علمی کاربردی که تقاضا محور هستند به عنوان مثال معمولاً درخواست توسط یک دستگاه، سازمان یا شرکت ارائه می‌شود و این نهاد اعلام نیاز می‌کند و پس از بررسی نیازها و تقاضا به آن نهاد اجازه تأسیس مرکز علمی و کاربردی داده می‌شود.

جعفری ثانی، اظهار کرد: تعهد مؤسسات در ابتدای تأسیس بر این است که هیأت علمی تمام وقت منطبق با ضوابط وزارت علوم را برای رشته‌های خود تامین کنند. اگر ما شاخص نسبت عضو هیأت علمی را با توجه به تعداد دانشجو، مطلق در نظر بگیریم ممکن است حتی دانشگاه هم فاصله زیادی با آن داشته باشد زیرا کاملاً امکان پذیر نیست. برای مثال تعیین کردند که در دوره کارشناسی به ازای هر ۱۷ دانشجو یک عضو هیأت علمی باید انتخاب شود.

وی ادامه داد: این شاخص غیر واقعی است و حتی با داشتن بودجه بسیار زیاد دانشگاه نمی‌تواند این تعداد بسیار بالا از هیات علمی را جذب کند. به همین دلیل هیات نظارت خراسان رضوی این شاخص را در مقطع کارشناسی به یک عضو هیات علمی برای هر ۳۰ دانشجو، در مقطع ارشد یک عضو هیات علمی در ازای ۱۰ دانشجو و در دکتری یک عضو هیات علمی در ازای ۵ دانشجو تعدیل کرده است. دانشگاه فردوسی و دانشگاه‌های سطح یک مشابه طبق این شاخص جدید در وضعیت نرمال قرار دارند.

این دانشیار گروه آموزشی علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد، اظهار کرد: در دانشگاه‌ها و موسسات غیردولتی برای ایجاد مقطع کاردانی نیاز به هیأت علمی ندارد، در مقطع کارشناسی ناپیوسته به ازای هر ۷۰ دانشجو یک عضو هیات علمی، برای کارشناسی پیوسته به ازای هر ۶۰ دانشجو یک عضو هیات علمی، در ارشد به ازای هر ۲۰ دانشجو یک عضو هیات علمی و در مقطع دکتری به ازای هر ۱۰ دانشجو یک عضو هیات علمی پیش‌بینی شده است. طبق این شاخص وضعیت جذب هیأت علمی در برخی دانشگاه‌ها و موسسات غیرانتفاعی کشور مطلوب نیست و حدوداً ۳۰ درصد تعداد مورد نیاز هیأت علمی جذب شده است. هیأت علمی‌هایی که مورد تأیید وزارت هستند که برای جذب از مراحل مورد نظر وزارت علوم عبور کرده باشند. حدودا ۷۰ درصد کمبود عضو هیات علمی در موسسات غیرانتفاعی وجود دارد.

دبیر هیات نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت عتف استان خراسان رضوی، اظهار کرد: دانشجویی که یک مؤسسه غیرانتفاعی را انتخاب می‌کند قطعاً آن موسسه اولویت اول آن دانشجو نبوده است و اولویت اول وی دانشگاهی بوده که برند علمی بوده و امکاناتی را داشته است.

وی افزود: درحال حاضر چون فضای رقابتی برای ارائه بهترین و مطلوب‌ترین خدمات آموزش عالی بین دانشگاه‌ها کمتر وجود دارد و داوطلبان مجبور به انتخاب دانشگاه‌هایی می‌شوند که باید شهریه پرداخت کنند و در نگاه اولیه ممکن است هیأت علمی از نظر دانشجو شاخص مهمی نباشد. مفهوم هیات علمی با مفهوم مدرس متفاوت است. در دانشگاه علمی کاربردی هیات علمی وجود ندارد، مدرس وجود دارد که باید این دو بخش از هم تفکیک شوند.

جعفری ثانی در رابطه با سه هدف اصلی دانشگاه‌ها، عنوان کرد: به نظر من دانشگاه‌ها در حال حاضر هم در جهت گسترش و ارتقاء دانش و همچنین در جهت رفع نیاز جامعه در سطوح مختلف فعالیت می‌کنند. آموزش عالی در جهان سه مأموریت اصلی دارد، اول انتقال، ارزیابی و توسعه دانش، دوم انتقال، ارزیابی و توسعه ارزش‌ها و سوم حل مشکلات جامعه است. این سه ماموریت در دنیا پررنگ‌تر از سایر اهداف دانشگاه‌ها در سراسر دنیا است. در بی‌کیفیتی دانشگاه‌ها و دلسردی جامعه نسبت به دانشگاه فقط دانشگاه‌ها مقصر نیستند و باید سیاست‌های کلان کشور را هم در نظر گرفت.

پرونده ۵۷ مرکز غیرانتفاعی در کشور درحال لغو شدن است

وی با اشاره به اینکه وزارت علوم قصد مماشات ندارد، اظهار کرد: وزارت علوم با هدف افزایش کیفیت و تولید دانش فعالیت می‌کند، منتهی به تنهایی نمی‌تواند به این هدف دست پیدا کند. برای مثال مجلس، نماینده‌ها و فشارهای نهادهای مختلف به وزارت علوم باعث می‌شود تا یک مؤسسه‌ای که بی کیفیت است باقی بماند و این مسائل به بدنه کیفیت و آینده دانش و جامعه خسارت وارد می‌کند. رویکرد وزارت علوم و مقام عالی وزارت ساماندهی آموزش عالی، از طریق پایش، ارزیابی و تحلیل مراکز مختلف آموزش عالی است. در قالب این طرح ساماندهی هم اقدامات بسیار خوبی در دست انجام است ولی این اقدامات روندی کند دارد و آثار و دستاوردهای آن در طولانی مدت به دست می‌آید و علت آن هم این مسأله است که عوامل و فاکتورهای مختلفی تأثیرگذار است. برای مثال در کل کشور پرونده ۵۷ مؤسسه غیرانتفاعی درحال لغو شدن هستند. کیفیت حرف اول و آرمان اصلی است.

جعفری ثانی خاطرنشان کرد: پیشنهاد من به دانشگاه‌ها این است که در مأموریت‌های خود بازنگری کنند و بر اساس این بازنگری در رشته‌های مختلف هم بازنگری را انجام دهند. تمام دانشگاه‌های استان باید یک شورای گسترش آموزش عالی داشته باشند و در آن دانشگاه‌ها با هم طی سال چندبار رشته‌ها را واقع بینانه نگاه کنند.

انتهای پیام