ابعاد شخصیتی و قیام رهایی‌بخش حضرت مهدی(عج) در کلام امام رضا(ع)؛ از ویژگی‌های ظاهری تا شرایط ظهور

به گزارش خبرنگار گروه غدیر و مهدویت خبرگزاری شبستان، به مناسبت فرا رسیدن سالروز ولادت باسعادت امام رضا(ع) و به منظور بررسی مهدویت و انتظار برای ظهور در کلام حضرت ثامن الحجج(ع) با حجت الاسلام «رضا اخوی»، کارشناس مذهبی، پژوهشگر اخلاق اجتماعی و نویسنده کتاب های تخصصی حوزه جوان و نوجوان و مولف کتاب «رواق های انتظار» گفتگویی داشته ایم که در ادامه مشروح بخش نخست آن تقدیم حضورتان می شود:

کتاب «رواق های انتظار» بر چه محوری تالیف شده است؟

این کتاب یک دوره آشنایی با معارف مهدوی است که بر اساس سخنان امام رضا علیه‌السلام درباره منجی موعود(عج) نوشته شده، این کتاب در چهار فصل دوازده برگزیده، آب و آینه، آب و آفتاب و رواق های مهدوی به رشته تحریر درآمده است.

مهدویت در آموزه های رضوی چه تعریف و کارکردی دارد و این تعریف با آنچه ما در جامعه شیعی خود دنبال می کنیم چه هماهنگی هایی دارد؟

به فرموده قرآن، بیماردلان و دشمنان همواره برای خاموشی نور خدا در تلاش هستند. به همین جهت، پیامبر و امامان علیهم‌السلام سعی بلیغ و تلاش همه جانبه‌ای برای معرفی برگزیدگان الهی و به‌ویژه آخرین ذخیرۀ الهی، بقیت الله الاعظم حضرت حجّت عجل الله تعالی فرجه الشریف داشتند تا گذر زمان و طولانی شدن ایام ظهور و قیام حضرتش، غبار غفلت و نسیان بر وجود مقدس دوازدهمین نور الهی نیفکند و نقشه‌ها و ترفندهای دشمنان خنثی گردد.

بر این باور، هر یک از اهل‌بیت طاهرین علیهم‌السلام در عصر خود تلاش کردند باور مهدوی و فرهنگ انتظار را در میان امت اسلامی زنده و پویا نگه دارند و بدین طریق، به پیروان خود در برابر هجوم مصائب، رنج‌ها، دردها و بلاهای گوناگونی که حاکمان جور بر آن‌ها روا می‌داشتند، پایداری بخشند که حاصل آن ده‌ها و صدها روایت پیرامون آن وجود مقدس است.

حرکت رو به گسترش معارف مهدوی، در زمان امام رضا علیه‌السلام نیز ادامه یافت و آن حضرت(ع) با سخن و سیره خودشان، شیعیان و منتظران را با ابعاد بی‌کران شخصیت امام مهدی علیه‌السلام و قیام رهایی‌بخش و عدالت‌گستر آن حضرت(عج) آگاه کردند.

آیا درباره تداوم امامت تا ظهور موعود علیه‌السلام نیز در سیره حدیثی کلامی حضرت رضا(ع) آموزه هایی وجود دارد؟

ضرورت وجود امام معصوم در هر عصری، از بایدهای قطعی اعتقادی شیعه است و بر مبنای آموزه‌های دینی و سخنان امامان علیهم‌السلام و از جمله امام رضا علیه‌السلام، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، امام زمانِ شیعیان و واسطه فیض خداوند متعال بر ساکنان زمین خواهند بود که تا فرا رسیدن عصر ظهور، همانند خورشید پشت ابر، از پس پرده غیبت، سایه عنایتشان بر سر مردم خواهد بود.

بر اساس همین مبنا، از جمله مسائلی که آموزه‌های دینی مرتبط با منجی آخرالزمان با بیان‌های مختلف به آن توجه داده، این است که هیچ‌گاه زمین خالی از حجت نیست و این حجت‌ها مجموعاً دوازده نفرند، در نتیجه، امامت در تمام ادوار تا دوران ظهور مهدی موعود علیه‌السلام ادامه دارد. در این زمینه از امام هشتم(ع) سؤال شد: «أَ تَبْقَى الْأَرْضُ بِغَیْرِ إِمَامٍ؟ زمین بدون امام باقى ماند؟

حضرت در پاسخ فرمود: «نه».

محمد بن فضیل در ادامه پرسید: فَإِنَّا نُرَوَّى عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ أَنَّهَا لاَ تَبْقَى بِغَیْرِ إِمَامٍ إِلاَّ أَنْ یَسْخَطَ اَللَّهُ تَعَالَى عَلَى أَهْلِ اَلْأَرْضِ أَوْ عَلَى اَلْعِبَادِ؛ براى ما از حضرت صادق علیه‌السلام روایت شده که زمین بدون امام باقى نباشد مگر اینکه خداى تعالى بر اهل زمین یا بر بندگان خشم گیرد.

امام رضا علیه‌السلام فرمود: لَا لَاتَبْقَى إِذاً لَسَاخَتْ؛ نه، باقى نماند، در آن صورت فرو رود».

آیا مصداق دیگری در این باره و تصریح حضرت رضا(ع) وجود دارد؟

«حسن وَشّاء» نیز می‌گوید: از حضرت رضا علیه‌السلام پرسیدم آیا زمین بدون امام باقى ماند؟ فرمود: «نه». گفتم چنین روایت نموده‏اند که زمین خالى از امام نماند مگر درحالی‌که خداوند بر بندگانش خشم و غضب نموده باشد، فرمود: «خیر، نماند، در این صورت در هم فرو ریزد».

امام هشتم علیه‌السلام همچنین در نوشته‌ای خطاب به مأمون، با تأسی به اجداد طاهرین خود، نشناختن و نپذیرفتن امام را مساوی با مرگ جاهلی دانسته و فرمودند: «مَنْ ماتَ و لَمْ یَعْرِفْ أَئِمَّتَهُ ماتَ مِیتَةً جاهِلِیَّةً؛ هر کس بی شناخت امامان خویش بمیرد، به مرگ جاهلیّت مرده است».

به‌عبارت‌دیگر، اهتمام امام هشتم(ع) برای تبیین و تثبیت اصل امامت و تبیین خصوصیات امام، از آن جهت دارای اهمیت فوق‌العاده است که اصل امامت، مقدمه تثبیت و تفهیم باور به مهدویت و وجود منجی آخرالزمان علیه‌السلام خواهد بود و این مبنا همواره تداوم خواهد داشت و شیعیان نیز بدان ملتزم خواهند بود.

امام رضا(ع) چه تلاش های دیگری برای نهادینه کردن مسئله امامت حضرت صاحب الزمان(عج) در جامعه شیعی داشته اند؟

یکی دیگر از تلاش های امام رضا علیه السلام در این زمینه، آن بود که پس‌ازآنکه آن حضرت به ضرورت و تبیین امامت و تداوم آن تا دوازدهمین امام تأکید کردند، به بیان تبارشناسی آخرین امام پرداختند و به چند نکته اساسی دراین‌باره اشاره کردند؛ اینکه مهدی موعود علیه‌السلام از نسل پیامبر(ص)، فرزند نُهم امام حسین و فرزند چهارم امام رضا و فرزند بلافصل حضرت امام حسن عسکری علیهم السلام است. این معرفی حضرت باعث شد تا علی‌رغم تردیدها و شبهه‌افکنی مخالفان و فرصت‌طلبان سودجوی مباحث مهدویت، روشنان چهره مقدس قائم آل محمد(عج) برای همگان قابل رؤیت و باور باشد.

امام هشتم علیه‌السلام امام زمان موعود را چهارمین فرزند از نسل خود معرفی می‌کند و می‌فرماید: «الرّابعُ مِنْ وُلْدِی ابنُ سَیِّدَةِ الإماءِ؛ امام زمان علیه‌السلام چهارمین فرزند من است و از سَروَر کنیزان عالَم به دنیا خواهد آمد».

انتظار و زمینه سازی ظهور در آموزه های رضوی چگونه تعریف شده و چه ویژگی ها و کیفیتی دارد؟

در فرایند امامت و ولایت معصومین علیهم‌السلام، یکی از بایسته‌های زندگی ایشان که به تبعیت از پیامبر اعظم(ص) آموخته بودند، زنده نگه‌داشتن یاد و خاطره قائم آل محمد عجل‌الله تعالی فرجه الشریف و توجه دادن مؤمنان به آینده‌ای روشن و در انتظار ظهور منجی و تحقق دولت کریمه حضرت حجّت بودن است.

در واقع، اولیای الهی و دوازده امام معصوم و برگزیده علیهم‌السلام را باید همانند دانه‌های تسبیح، در یک زنجیره و امتداد مشخص و معیّن تصور کرد که ولایت و امامت را به‌تناسب زمان و موقعیت عصر خود، به بهترین شکل ممکن به سرانجام رساندند و با وجود همه کارشکنی‌ها و عداوت دشمنان و حاکمان ظالم، جامعه را به‌سوی آرمان‌شهر مهدوی و مدینه فاضلۀ آخرین حجّت الهی عجل الله تعالی فرجه، هدایت کردند و بذر امید و انتظار را در دل عاشقان و مشتاقان حریم ولایت و امامت کاشتند، تا در آینده‌ای نه‌چندان دور، شاهد شکوفایی و به ثمر نشستن آن باشند.

به همین دلیل، باور مهدویت و اعتقاد به موعود و منجی آخرالزمان، در زبان مبارک همه این برگزیدگان الهی مترنم بود و همواره یاد و خاطره او را گرامی و نامش را پررونق می‌کردند تا خفقان دوران ائمه علیهم‌السلام و ابرهای سیاه بدخواهی و ستم، باعث نشستن غبار غفلت و تاری بر آخرین نور و حجّت الهی نگردد.

امام رضا علیه‌السلام پیرامون ظهور و حوادث دوره آخرالزمان سخنان و نکاتی فرموده و بر حتمی بودن ظهور قائم آل محمد عجل الله تعالی فرجه الشریف تأکید ورزیدند و از سوی دیگر، منتظران را از حوادث و اتفاقات آن دوران آگاه کردند. با مطالعه روایات امام رضا علیه‌السلام درباره ظهور، چند مطلب اساسی قابل توجه است. نکته اول سن حضرت هنگام ظهور است؛ زیرا با توجه به عمر طولانی امام زمان علیه‌السلام که با خواست و اراده الهی صورت می‌پذیرد، به‌طور طبیعی پس از ظهور، تماشاگران جمال یوسف زهرا (ع) با ذهنیت کهولت سن با آن حضرت مواجه می‌شوند، غافل از اینکه گذشت زمان، تأثیری در صورت زیبا و نورانی قائم آل محمد صلی‌الله علیه و آله ندارد و ایشان در هیبت مردی میانسال ظهور خواهند کرد. همان‌گونه که پیش از این اشاره شد، «اباصلت هروی» یکی از یاران نزدیک امام رضا علیه‌السلام می‌گوید: از امام درباره علامت حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه) هنگام ظهور پرسیدم، آن حضرت فرمود: «نشانه حضرت مهدی(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه) این است که به لحاظ سن پیر، ولی برابر دیدگان مردم جوان است، به‌گونه‌ای که بینندگان تصور می‌کنند او چهل‌ساله یا کمتر است و نشانه او این است که پس از ظهور هم با گذشت شب و روز پیر نمی‌شود، تا زمان رحلتش فرا رسد».

ادامه دارد ...

پایان پیام/9