امامت امام جواد (ع) در کودکی نشان داد معیارهای خدا عرفی نیست

به گزارش خبرنگار سرویس قرآن و معارف خبرگزاری شبستان آنچه در ادامه می آید گفتگوی ما با حجت الاسلام و المسلمین حیدر مسجدی عضو هیأت علمی دانشکده علوم حدیث درباره شبهه امامت امام جواد در کودکی بر امت است.

مهم ترین تفاوت امامت امام جواد با امامان معصوم پیش از خود در چیست؟

امام جواد علیه السلام در سال 195 هجری متولد شد و در سن هشت سالگی به امامت رسید. در حقیقت از این زاویه، امام جواد (ع) منحصر به فرد هستند چون پیش از آن حضرت، ائمه در سن کودکی به امامت نرسیده بودند بنابراین شیعیان در آن دوران با چالشی جدی مواجه شدند.

مستحضر هستید که امام معصوم باید ذریه و فرزند داشته باشد و نباید عقیم باشد. امام رضا علیه السلام تا سال 195، فرزندی نداشتند و در واقع شیعیان با چالشی جدی مواجه شدند آن هم بعد از فتنه واقفیه. ماجرای فتنه واقفیه این بود که بعد از شهادت امام کاظم (ع)، عده ای از بزرگان شیعه بر حضرت وقف کردند و امامت امام رضا علیه السلام را نپذیرفتند.

تعدادی از شیعیان و بنی هاشم وقتی دیدند که امام رضا علیه السلام فرزندی ندارند تردیدهای جدی در امامت امام رضا علیه السلام پیدا کردند، و وقتی امام جواد (ع) به دنیا آمدند، در فرزندی امام جواد شک کردند ، و کار به جایی رسید که به قیافه شناسان مراجعه کردند تا فرزندی امام جواد را تأیید کنند. بنابراین تولد حضرت، چالش جدی برای شیعیان ایجاد کرد. طبیعی است کسیکه نتواند فرزندی امام جواد را بپذیرد نتواند امامت آنحضرت در سن هشت سالگی را بپذیرد.

امامت یک کودک هشت ساله بر امت حاوی چه پیام و دیدگاهی است؟

این قضیه نشان می دهد معیار سنجش نزد خداوند برای گزینش و انتخاب افراد با معیارهای عامه و شاخص های مرسوم می تواند بسیار متفاوت باشد بنابراین خداوند گاهی ممکن است افرادی در سن پایین را برای مناصبی بسیار بزرگ مانند هدایت امت انتخاب کند.

مشخصا موضع قرآن در این باره چیست؟

قرآن دو بار مشخصا از واژه صبی نام می برد. اولی در آیه 12 سوره مریم است آن جا که می فرماید: ﴿یَا یَحْیَىٰ خُذِ الْکِتَابَ بِقُوَّةٍ ۖ وَآتَیْنَاهُ الْحُکْمَ صَبِیًّا﴾ ای یحیی، تو کتاب آسمانی ما را به قوت فراگیر، و به او در همان سن کودکی مقام نبوت بخشیدیم.

مورد بعدی آیه 29 سوره مریم است: ﴿فَأَشَارَتْ إِلَیْهِ ۖ قَالُوا کَیْفَ نُکَلِّمُ مَنْ کَانَ فِی الْمَهْدِ صَبِیًّا﴾ مریم به اشاره حواله به طفل کرد، آنها گفتند: ما چگونه با طفل گهواره‌ای سخن گوییم؟

می بینیم که هر دو آیه در رابطه با انبیای الهی است و در هر دو آیه از واژه صبی استفاده شده است. این موضوع نشان می دهد که خداوند در گزینش انبیا بر اساس عمر عمل نمی کند.

نکته دیگری که اینجا می توان ارائه کرد آنکه اوج قدرت ذهنی و بدنی انسان در سن جوانی قرار دارد. قرآن در فرازی از آیه 5 سوره حج می فرماید: ﴿یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنْ کُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِنْ مُضْغَةٍ مُخَلَّقَةٍ وَغَیْرِ مُخَلَّقَةٍ لِنُبَیِّنَ لَکُمْۚ وَنُقِرُّ فِی الْأَرْحَامِ مَا نَشَاءُ إِلَىٰ أَجَلٍ مُسَمًّى ثُمَّ نُخْرِجُکُمْ طِفْلًا ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّکُمْ وَمِنْکُمْ مَنْ یُتَوَفَّىٰ وَمِنْکُمْ مَنْ یُرَدُّ إِلَىٰ أَرْذَلِ الْعُمُرِ﴾. قرآن وقتی مراحل رشد انسان را توضیح می دهد وقتی به سن جوانی می رسد از آن به عنوان «اشدکم» یاد می کند، یعنی اوج قدرت. البته برخی به این سن نمی رسند و برخی با گذر از این سن به پستی و ضعف قدرت می رسند که همان سن پیری است، بنابر این قدرت انسان از لحاظ قرآنی و عقلایی همان سن جوانی است.

از لحاظ الگوگیری، توجه قرآن و اهل بیت به شاخصه های دیگری جز سن برای احراز شایستگی افراد چه نکاتی را پیش روی ما می گذارد؟

اگر ما می خواهیم بر اساس شیوه قرآنی و سیره اهل بیت علیهم السلام عمل کنیم باید به جوان ها اعتماد کنیم و میدان دهیم. متاسفانه بسیاری از معیارهای ما در جامعه برای گزینش و انتخاب افراد برای مسئولیت های مختلف درست نیستند، چه مسئولیت اجتماعی باشد چه فرهنگی و چه سیاسی. در حال حاضر یکی از جدی ترین چالش ها، چالش اقتصادی است. مقام معظم رهبری بارها تاکید کرده اند که به جوان ها اعتماد کنید. این حرف پایه قرآنی و عقلایی دارد. قطعا جوان ها از قدرت ذهنی و بدنی بالایی برخوردار هستند بنابراین بهتر از افراد مسن می توانند به مسئولیت خود عمل کنند.

گفته اند مادر امام جواد (ع)، کنیز بوده است. علت این که امام رضا علیه السلام با یک کنیز ازدواج می کنند چیست؟

مادر امام جواد علیه السلام سبیکه یا خیزران نام دارد، که یک کنیز بوده است. در جامعه آن روز، برده و کنیز زیاد بودند، ولی نگاه جامعه به آنها و نوع برخورد آنان با آنها ـ در مقایسه با افراد دیگر ـ بسیار متفاوت است، و به آن ها به دید افرادی درجه دو و درجه سه نگاه می کردند به گونه ای که حاضر نمی شدند با برده ها هم سفره شوند. اما سیره اهل بیت علیهم السلام با آنچه که در عرف جامعه رایج بوده بسیار متفاوت بوده است.

معیار رایج جهت انتخاب همسر در میان قشر وسیعی از جامعه جایگاه اجتماعی، منصب، پول و سرمایه است، اما آنچه در سیره اهل بیت می بینیم اینکه مادر تعدادی از معصومین کنیز بوده و امام معصوم با کنیز ازدواج کرده است، در حالی که کنیز، جایگاه اجتماعی نداشته و کسی حاضر نبود با او هم سفره شود. و این گزینش بر اساس شاخص قرآنی ﴿ان اکرمکم عندالله اتقاکم﴾

آنچه از این مسئله میتوان الگو گرفت اینکه اما اهل بیت (ع) آمدند و بر اساس شاخص "ان اکرمکم عندالله اتقاکم" عمل کردند و این نشان می دهد که سعادت خانواده و جامعه در تقوا و پرهیزکاری است، نه در پول و ثروت. اگر جامعه ما می خواهد حقیقتا به سعادت برسد و سیره اهل بیت علیهم السلام را دنبال کند نیاز دارد در بسیاری از باورهای عرفی خود تجدید نظر کند. و اگر بتوانیم معیار و شاخص رفتاری اهل بیت را عمل کنیم، در آن صورت می توان امیدوار بود که اصلاح واقعی در جامعه ما روی داده است.

پایان پیام/187