پیام‌های سترگ الهی بایستی بر بستر بلاغت به انسان رسانده شود

به گزارش خبرنگار مهر، در سلسله یادداشت‌هایی که پیش روی شماست قواعد اندیشه در قرآن و به تعبیری قواعد اندیشه قرآنی توسط مصطفی عباسی مقدم استاد علوم قرآن دانشگاه کاشان از متن آیات استخراج شده است. از آنجا که اندیشه و تعقل در قرآن جلوه‌های بسیار و آثار سرشار دارد، منظور ما انواع و شاخه‌های مختلف آن یعنی هرگونه عقل‌ورزی، تأمل، فکر، تعمق، آینده نگری و عاقبت اندیشی را شامل می‌شود. منظور از قواعد هم قانونمندی‌ها و ضوابطی است که بر اندیشه مومنانه در پرتو قرآن احاطه دارند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در محفل انس با قرآن کریم در نخستین روز ماه مبارک رمضان، که امسال به دلیل کرونا به صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد، به بحث قواعد قرآن برای زندگی انسان و ضرورت استخراج آن توسط محققان و پژوهشگران پرداختند.

و اینک بیانی مختصر از این قواعد:

قاعده هجدهم: بلاغت در بیان

هر اندیشه تا با زبان یا قلم بیان نشود ظهور و بروز پیدا نمی‌کند. خوشبختانه قرآن چون از سوی حکیم و دانای مطلق صادر شده خود بلیغ، رسا و گویاست، «نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِینُ *عَلَی قَلْبِکَ لِتَکُونَ مِنَ الْمُنْذِرِینَ *بِلِسَانٍ عَرَبِیٍّ مُبِینٍ» (شعرا ۱۹۳ تا ۱۹۵) جبرئیل قرآن را بر قلب تو فرودآورد تا از بیم دهندگان باشی، و آن را به زبان عربی آشکار (نازل کرد)! پس اگر بخوبی ادراک و فهم شود انتقالش به دیگری آسان خواهد بود، اما عواملی می‌تواند مانع رسایی کلام وحی باشد که باید شناسایی شوند تا از آنها پرهیز شود.

بیش از هرچیز، ایمان ببعض و کفر ببعض باعث نارسایی در بیان می‌شود، چرا که حقیقت را نمی‌توان تکه تکه کرد و تنها برشی از آن را برگزید، چراکه قرآن همچون ذات حق تعالی، جلوه تام حق است: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَکُمُ الرَّسُولُ بِالْحَقِّ مِنْ رَبِّکُمْ فَآمِنُوا خَیْرًا لَکُمْ وَإِنْ تَکْفُرُوا فَإِنَّ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَکَانَ اللَّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا» (نساء/۱۷۰) ای مردم! پیامبر (ی که انتظارش را می‌کشیدید،) حق را از جانب پروردگارتان آورد؛ به او ایمان بیاورید که برای شما بهتر است! و اگر کافر شوید، (به خدا زیانی نمی‌رسد، زیرا) آنچه در آسمان‌ها و زمین است از آن خداست، و خداوند، دانا و حکیم است.

«المر تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ وَالَّذِی أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ الْحَقُّ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یُؤْمِنُونَ» المر» (رعد / ۱) اینها آیات کتاب (آسمانی) است؛ و آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده، حقّ است؛ ولی بیشتر مردم ایمان نمی‌آورند! در جایی دیگر تعبیر گویاتری در این زمینه شاهدیم: «الَّذِینَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِینَ» (حجر/۹۱) آنان که قرآن را تکه تکه و پاره پاره قرار دادند.(اینان مستحق عذابند).

-مانع دیگر عقده لسانی و نداشتن فصاحت و شیوایی سخن است. موسی برای آماده شدن جهت مأموریت بسط اندیشه توحیدی، از خدا می‌خواهد که شرح صدر و آسانی کار و گشودن زبان به او عطا کند تا مخاطبان پیامش را نیک بفهمند: «قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی*وَیَسِّرْ لِی أَمْرِی* وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسَانِی* یَفْقَهُوا قَوْلِی» (طه/۲۵ تا ۲۸)

از منظر قرآن، رسالتهای متین و پیام‌های سترگ الهی بایستی بر بستر بلاغت و بیان رسا و مستمر به انسان‌ها رسانده شود: «الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَیَخْشَوْنَهُ» (احزاب / ۳۹) در معنای تبلیغ گفته اند که استمرار و تکرار ابلاغ و دعوت را، در کنار سلاست بیان و شیوایی کلام و روانی پیام می‌رساند، البته از اقتضائات مهم بلاغت، آن است که در هر دوران، به تناسب اوضاع زمان و ذائقه و شرایط مخاطبان، ترجمانی شایان از پیام قرآن ارائه گردد که امروزه این کار با هنرها و ادبیات متنوع (شعر، قصه، قطعه، رباعی، سه گانه، داستانک و رمان، فیلم، کلیپ، وب سایت و وبلاگ، پادکست و غیره) امکان پذیر است.