نگاهی تاریخی به شبهه همراهی آیت الله طالقانی با نهضت آزادی و منافقان

موسی حقانی، معاون پژوهشی مؤسسه مطالعات تاریخ ایران در گفت وگو با خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، به تبیین ابعاد شخصیتی آیت الله طالقانی پرداخت و گفت: امام خمینی(ره) از آیت الله طالقانی به عنوان ابوذر زمان یاد کرده است و این عنوان به جهت ساده زیستی و روحیه جهادی و مجاهدت وی و تأکید بر روحیه امر به معروف و نهی از منکر بوده است.

وی با بیان اینکه این رویکرد مقاوم و نستوه آیت الله طالقانی نقش تأثیرگذاری در تاریخ معاصر ایران داشته است، گفت: هم جریانات مذهبی نظیر فداییان اسلام و جریان ملی مذهبی همانند نهضت آزادی و جریان سیاسی که داعی دار مبارزه مسلحانه همانند مجاهدین خلق بود، با ایشان در ارتباط بودند.

حقانی با بیان اینکه ارتباط آیت الله طالقانی با این جریان ها بدین معنا نبود که تمامی رفتارها و دگرگونی آنها مورد تأیید وی بوده باشد، گفت: در حالی که منش و رفتار وی به گونه ای بوده که با جریان های مختلف حتی با جریانات مخالف و افرادی که در حوزه اسلامی تعریف نمی­ شوند؛ رابطه داشت، البته این رابطه انفعالی به معنای تطبیق خود با افکار و ایده های این گروه ها نبوده است.

پژوهشگر تاریخ معاصر ایران ابراز داشت: آیت الله طالقانی برآمده از درون حوزه علمیه بود و این توانمندی را در خود مشاهده می کرد که با هر جریانی موافق و مخالف، بحث و گفت‌وگو و تبادل نظر داشته باشد.

حقانی ابراز داشت: بعد از جریاناتی که در شهریور 1320 به وجود آمد، شاهد حضور جریانات فکری نو و جدیدی در کشور بودیم، از این رو برخی از جریان های دینی از جمله پدر مهندس بازرگان و پدر جلال آل احمد دنبال این مسأله بودند که مرکز و نهادی را برای گفت وگو و تبادل آراء و نظرات ایجاد کنند.

محضر آیت الله طالقانی کانونی برای جذب طیف های مختلف شده بود

وی با بیان این که محضر آیت الله طالقانی کانونی برای جذب طیف های مختلف شده بود، گفت: زمانی که جلال آل احمد دچار دگردیسی در اندیشه های خود شده و به حزب توده می پیوندد، ارتباط خود را با آیت الله طالقانی ادامه داد و این ارتباط سبب شد که وی از حزب توده جدا شود و با گروه های مذهبی همراهی کند.

معاون پژوهشی مؤسسه مطالعات تاریخ ایران ابراز داشت: فداییان اسلام جریان مذهبی بود که امر به معروف و نهی از منکر را اصل قرار دادند و دست به عملیات مسلحانه می زدند، اما آیت الله طالقانی همان گونه با شهید صفوی در ارتباط بود، همچنین با بازرگان و یدالله و عزت الله سحابی از سران نهضت آزادی ارتباط و گفت و گو برقرار کرده بود.

وی اظهار داشت: مسجد هدایت به محل تجمع و تردد اقشار مختلف و دانشجویان و روشنفکرانی تبدیل شده بود که سؤالاتی درباره اسلام و سیاست داشته اند و آیت الله طالقانی با گشاده رویی با آنها رفتار می کرد.

وی با اشاره به این که برخی این شائبه را مطرح می کنند که آیت الله طالقانی با نهضت آزادی همراهی داشته است، گفت: ارتباط وی با سران نهضت آزادی بدین معنا نبود که تمام مبنایی این جریان قبول کرده است و بعد از انقلاب با صراحت اعلام کرده هیچ ارتباط با این جریان های انحطاطی از جمله نهضت آزادی ندارد.

حقانی با بیان اینکه آیت الله طالقانی در میان اعضای نهضت آزادی مخالفان جدی داشته است و مواضع وی را به هیچ وجه قبول نداشته اند، افزود: در آستانه انقلاب، جریان نهضت آزادی قائل به مشروطه سلطنتی بود؛ اما آیت الله طالقانی قائل به دنبال سرنگونی نظام سلطنتی بوده است و این تفاوت دو دیدگاه یک جریان و یک فرد را می رساند.

وی درباره تغییر ایدئولوژیک مجاهدین خلق ابراز داشت: جریان مجاهدین خلق مبانی و معارف قرآن و اسلام را کنار گذاشتند و به مبانی مارکسیستی روی آوردند؛ اما برخی سران آنها به صورت علنی این موضع را اعلام نکردند و میانه ای اسلام و مارکسیست طی کردند که همان مسعود رجوی در سازمان آن را تصدی و مدیریت این جریان را به عهده گرفت.

حقانی با بیان اینکه آیت الله طالقانی با اعضای نخستین مجاهدین خلق ارتباط داشت، افزود: در ابتدا این جریان دارای انگیزه دینی و مبارزاتی بود؛ اما زمانی که آیت الله طالقانی متوجه تغییر ائدیولوژیک و التقاط آنها شد، در همان زندان در برابر این جریان موضع گیری کرد. همچنین بعد از انقلاب نیز رویکرد پدرانه و نصحیت گرایانه به این گروه داشت.

پژوهشگر تاریخ معاصر ایران بیان کرد: زمانی که آیت الله طالقانی از زندان آزاد می شوند، سلسله جلسات تفسیر بر محور سوره رعد برقرار کرد و وی در آن جلسات بیان داشت که هرنوع تفکر مبارزاتی باید بر اساس مبانی محکم عقیدتی و فکری استوار شده باشد و اگر این مبانی دستخوش تغییرات شود، جریان مبارزاتی دچار انحراف، التقاط و سقوط خواهد شد، که منظور وی گروهک منافقین بود که دقیقا دچار این مشکلات شده است.

معاون پژوهشی مؤسسه مطالعات تاریخ ایران ابراز داشت: آیت الله طالقانی بعد از انقلاب، تحرکات مسعود رجوی در جمع آوری تسلیحات و ایجاد اغتشاشات در خیابان ها را مشاهده کرد، وی با صراحت با رفتار نادرست موسی خیابانی و مسعود رجوی برخورد کرد.

آیت الله طالقانی روش مبارزه با مبنای دینی را برای مبارزه انتخاب کرده بود

وی با بیان اینکه آیت الله طالقانی روش مستقیم و مطابق مبنای دینی را برای مبارزه انتخاب کرده بود، گفت: این روش مبتنی بر مبانی دینی همچون مبارزه با استکبار، اقامه و بسط عدل و توحید در عرصه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بوده و وی بر همین اساس، مبانی تعامل با گروه های مختلف سیاسی ارتباط برقرار کرده بود.

معاون پژوهشی مؤسسه مطالعات تاریخ ایران ابراز داشت: زمانی که نهضت آزادی بر بقای سلطنت تأکید داشت، آیت الله طالقانی همراهی با آنها نداشت و همچنین زمانی مجاهدین خلق تغییر ائدیولوژیک داد، در برابر آنها موضع گیری کرد و در نهایت به جدایی از این گروه منجر شد.

وی با رد شایعاتی درباره اینکه آیت الله طالقانی قائل به آزادی در حجاب بود، گفت: آیت الله طالقانی دارای این دیدگاه بود که مفاهیم دینی به اجبار بر مردم جامعه تحمیل نشود، اما وی به مبانی و اصل حجاب اسلامی اعتقاد داشت، اما روش وی برای ترویج حجاب با رویکرد اقناعی برای جامعه بوده است.

معاون پژوهشی مؤسسه مطالعات تاریخ ایران ابراز داشت: اگر زندگی آیت الله طالقانی ادامه داشت، می توانست کمک جدی برای بحث اقناعی حجاب داشته باشد، همان گونه شهید آیت الله بهشتی، شهید آیت الله مطهری در ترویج حجاب و عفاف گام های مؤثری برداشته بودند./998/ت301/ق