الحاق روستا به شهر، محل اختلاف اهالی آلاشت با مدیریت شهری

به گزارش ایرنا، الحاق روستاها به شهرها برای افزایش محدوده و حریم شهرها و همچنین برخوردار کردن روستاها از خدمات شهری موضوعی است که در سال‌های اخیر همواره موافقان و مخالفانی را داشت. عده‌ای معتقدند که روستاهای در حریم شهرها یا نزدیک به محدوده شهری با ملحق شدن به شهر می‌توانند در روند توسعه قرار بگیرند و برخی دیگر نیز این موضوع را باری بر دوش شهرداری‌ها و همچنین گسترش بی‌ضابطه شهرها می‌دانند.

این موضوع و مناقشه طی روزهای اخیر در شهر کوهستانی و کم‌جمعیت آلاشت رخ داده و اختلافات را به جایی رسانده که مخالفان با راه‌اندازی یک کارزار اینترنتی و جمع‌آوری و ثبت امضای مجازی درخواست خود را رسمی‌ کنند تا با فشار به مسئولان اجرایی شهر، شهرستان و استان، از الحاق روستای گلیان به شهر آلاشت پیشگیری شود.

گذشته از اهمیت اجماع محلی بر سر طرح جامع شهری در استانی مانند مازندران که با کمبود زمین و استقبال غیربومیان و خوش نشینان مواجه است ، موضوع در مورد آلاشت به خاطر نامزدی این شهر به عنوان " شهر ملی نساجی " و گمانه زنی هایی در باره تصویب آن در شورای راهبردی شهرها و روستاهای ملی صنایع دستی مستقر در وزارت میراث فرهنگی ، از اهمیت دوچندان برخوردار می شود.

آلاشت که سال ۱۳۵۲ از روستا به شهر تبدیل شد ، در محدوده جغرافیایی شهرستان سوادکوه واقع است. این شهر بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵ کمتر از یکهزار ۲۰۰ نفر جمعیت دارد .

درخواست الحاق به شهر

ماجرا از این قرار است که شهرداری و شورای شهر آلاشت مدتی پیش پیشنهادی را به اداره کل راه‌وشهرسازی ارائه کردند که در آن با هدف افزایش حریم و محدوده شهر، زمین‌هایی در اطراف آلاشت به عنوان محدوده پیشنهادی معرفی شده است. بخشی از این محدوده پیشنهادی نیز روستای گلیان است که در فاصله یک کیلومتری و جنوب شرقی آلاشت قرار دارد و نزدیک‌ترین روستا به آلاشت محسوب می‌شود. البته این روستا از نظر فرهنگی و ارتباطات اجتماعی جدا از آلاشت محسوب نمی‌شود. اما در تقسیمات کشوری جدا از آلاشت است و شورایی مستقل دارد.

شورای اسلامی سه نفره گلیان –که اخیراً زمزمه‌هایی مبنی بر استعفای دو عضو آن نیز به گوش می‌رسد- مدتی قبل پس از این که به درخواست اهالی و با اتفاق آرا پیوستن به شهر آلاشت را تصویب کرد، این درخواست را در قالب مصوبه‌ای از شورای روستا به شهرداری و شورای شهر آلاشت ارائه داد تا در صورت موافقت مدیریت شهری آلاشت، پرونده در شهرستان و استان پیگیری شود و نهایتا در شورای عالی شهرسازی کشور به تصویب برسد. شهرداری و شورای شهر آلاشت نیز این درخواست را تصویب کردند و پس از تأیید فرماندار وقت سوادکوه، پیشنهاد به اداره کل راه و شهرسازی مازندران ارائه شد.

دلایل مخالفان

پس از مطرح شدن این موضوع توسط یکی از اعضای شورای شهر آلاشت در یکی از رسانه‌ها، مخالفت‌ها با الحاق روستای گلیان آغاز شد. مخالفان چند دلیل را برای مخالفت خود اعلام می‌کنند:

نخست این که شهرداری آلاشت همین حالا نیز در ارائه خدمات زیرساختی به شهروندان و ساکنان کم‌جمعیت نیمه دوم سال و جمعیت شناور نیمه نخست سال با مشکل مواجه است و نمی‌تواند در آینده پاسخگوی نیاز جمعیت شناوری باشد که در زمین‌های بین گلیان و آلاشت اقدام به ساخت‌وساز خواهند کرد.

دومین دلیل مخالفان وجود زمین‌هایی در اطراف آلاشت به ویژه قسمت‌های جنوبی این شهر است که به اعتقاد مخالفان با اضافه کردن این زمین‌ها به محدوده شهری مشکل کمبود زمین برای ساخت‌وساز در آلاشت حل خواهد شد و گسترش شهر به جای تخریب بافت سنتی و ثبت شده برای ساخت‌وساز، به سمت حاشیه‌ها با اجرای زیرساخت‌های مناسب شهری هدایت می‌شود. ضمن این که از نظر برخی مخالفان یکی از انگیزه‌های این اقدام، افزایش دادن قیمت زمین‌ در روستای گلیان به واسطه قرار گرفتن در محدوده شهری آلاشت است.

دلیل سومی که مخالفان مطرح می‌کنند، وجود زمین‌هایی بین روستای گلیان و آلاشت است که با ملحق شدن این زمین‌ها به شهر، موجی از ساخت‌وسازها را ایجاد خواهد کرد که این موج در نهایت به گلیان می‌رسد و از نگاه آن‌ها حتی می‌تواند بافت روستایی آن را نیز دستخوش تغییر کند و این محدوده را به محلی برای خوش‌نشین‌ها تبدیل کند.

بیانیه شورا

با وجود این اعتراض‌ها، مدیران شهری آلاشت معتقدند این پیشنهاد به سود شهر و شهروندان است و اهالی گلیان نیز خواهان اجرای آن هستند. شورای شهر آلاشت چند روز پیش در پاسخ به اعتراض‌های مطرح شده، بیانیه‌ای را تنظیم و منتشر کرد که در بخشی از آن نوشته شده است:

... مناطقی از منطقه زیهون، منطقه دی‌یِن و قسمتی از منطقه شردیکلاک (شهریارکلا) از طرف شورا و شهرداری جهت بررسی و کارشناسی طرح جامع به مشاوران پیشنهاد شد. درهمین حال طی استشهادنامه اهالی محترم روستای گلیان و انجام مصوبه اعضای شورای اسلامی روستای گلیان(از سه رأی با سه رأی موافق) و درخواست از شهرداری و شورای اسلامی شهر آلاشت جهت الحاق روستای گلیان به شهر آلاشت، با بررسی به عمل آمده و مشورت با کارشناسان، از آنجا که روستای گلیان از امکانات و خدمات شهر آلاشت استفاده می‌کرد ولی از لحاظ سرانه جمعیتی جزء آلاشت نبود و با توجه به همبستگی قومیتی شهروندان گلیان و آلاشت، فاصله بسیار کم و همچنین جهت افزایش همزمان محدوده شهر آلاشت در طرح جامع، با درخواست شورای اسلامی روستای گلیان با پنج رأی موافق اعضای شورای شهر آلاشت از پنج رأی موافقت شد که برای بررسی مناطقی از زیهون، دی‌یِن، گلیان و شهریارکلا با پیشنهاد شهرداری و شورای اسلامی شهر آلاشت، توسط کارشناسان محترم طرح جامع در حال بررسی است.

معامله دوسربرد

مدافعان الحاق گلیان به آلاشت معتقدند این اقدام با نگاهی آینده‌نگرانه انجام می‌شود و آلاشت را برای سال‌ها از نیاز به زمین برای گسترش فضای شهری بی‌نیاز می‌کند.

شهردار آلاشت بر این باور است که الحاق گلیان به آلاشت اقدامی دوسربرد برای شهروندان و شهرداری است که در صورت تأیید می‌تواند توسعه شهر را در پی داشته باشد.

عبدالکریم پهلوان به خبرنگار ایرنا می‌گوید: این موضوع در درجه نخست درخواست اهالی و شورای روستای گلیان بود که پس از پیشنهاد در شورای آلاشت به اتفاق آرا تصویب شد. پیش‌تر هم این موضوع مطرح شده بود که شورای انطباق شهرستان آن را تأیید نکرد و پس از رفع اشکال این بار تأیید شد. حدود یک ماه و نیم پیش فرماندار وقت شهرستان جلسه‌ای برگزار کرد که در آن جلسه پیشنهاد تصویب شد و برای بررسی به اداره کل راه و شهرسازی استان پیشنهاد شد.

البته شهردار آلاشت معتقد است پیشنهاد الحاق گلیان به این شهر با توجه به در دست انجام بودن مطالعات طرح جامع شهر آلاشت توسط مشاور، احتمالا فعلا تأیید نخواهد شد تا پس از انجام شدن مطالعات طرح جامع شهری، در قالب یک پیشنهاد به شورای عالی شهرسازی ارائه شود.

وی می‌افزاید: تا زمانی که طرح تفصیلی شهر تهیه شود دست‌کم یک سال زمان نیاز است. مشاور کار را آغاز کرده و مطالعات در حال انجام است. ضمن این که برای نگرانی مخالفان طرح احترام قائل هستیم، معتقدیم این الحاق با توجه به مطالعاتی که برای آن انجام می‌شود می‌تواند به سود شهر باشد. چرا که برای تأیید یک طرح در شورای عالی شهرسازی، قطعا همه جوانب آن مطالعه می‌شود و مورد بررسی قرار می‌گیرد.

افزایش پنج برابری محدوده شهر

شهردار آلاشت از افزایش مساحت محدوده و حریم شهری در طرح پیشنهادی خبر می‌دهد و می‌گوید: در حال حاضر محدوده شهری ما ۵۴.۵ و حریم شهری ۸۴ هکتار است. اما در طرح پیشنهادی مساحت محدوده و حریم به حدود ۳۰۰ هکتار می‌رسد. با توجه به مشکل حاد کمبود زمین برای ساخت و ساز در آلاشت و تقاضای بالایی که در این مورد وجود دارد، این اقدام حتما به سود مجموعه شهر اعم از شهروندان و شهرداری خواهد بود.

پهلوان با اشاره به ارائه خدمات این شهرداری به روستاهای اطراف آلاشت خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر هم بخشی از خدمات مانند جمع‌آوری زباله از سوی شهرداری به روستاهای گلیان، سرین و منطقه شهریارکلا ارائه می‌شود، اما عوارض متعلقه از این روستاها به حساب دستگاه‌های دیگر مانند بخشداری و شورای بخش واریز می‌شود. الحاق گلیان به آلاشت می‌تواند از این منظر درآمد شهرداری را هم در قبال خدماتی که به صورت روتین می‌دهد افزایش دهد. ضمن این که عوارض شهری هم به عنوان یکی از شاخص‌های درآمدی شهرداری‌ها افزایش خواهد یافت.

شهردار آلاشت: در طرح پیشنهادی مساحت محدوده و حریم شهر از ۸۴ هکتار به حدود ۳۰۰ هکتار می‌رسد که با توجه به مشکل حاد کمبود زمین برای ساخت و ساز در آلاشت به سود شهروندان و شهرداری خواهد بود.

وی تصریح می‌کند: بخش زیادی از زمین‌های محدوده شمالی آلاشت رانشی هستند و نمی‌توان روی آن‌ها برای گسترش شهر حساب کرد. بنابراین استفاده از محدوده موجود در محدوده گلیان می‌تواند مشکل زمین را برطرف کند. ضمن این که در مطالعات طرح جامع شهری همه نکات مانند مسائل ترافیکی، ساخت‌وساز، زیرساخت‌ها، رانشی و لغزشی بودن زمین، مسائل اجتماعی و محیط زیستی لحاظ می‌شود.

طی سال‌های اخیر افزایش ساخت و ساز در بافت آلاشت سبب شده که هم سیمای این شهر تغییر کند و هم زمین به میزان کافی وجود نداشته باشد. این موضوع نقطه اشتراک دیدگاه‌های مخالفان و موافقان الحاق گلیان به آلاشت است. از این منظر آلاشت به زمین‌هایی برای گسترش محدوده شهری نیاز دارد. اما در انتخاب محدوده برای گسترش اختلاف نظرهایی وجود دارد که رئیس شورای اسلامی آلاشت معتقد است بسیاری از این مخالفت‌ها جنبه احساسی دارند و در آن‌ها نیاز سال‌های بعد آلاشت دیده نشده است.

لزوم افزایش مساحت شهر

سهراب نعمتی به خبرنگار ایرنا می‌گوید: الحاق گلیان به آلاشت را باید به فال نیک بگیریم. درخواست شورای گلیان برای الحاق به آلاشت بهانه‌ای برای پیشرفت محدوده شهری آلاشت شد. بپذیریم که از تصویب طرح جامع قبلی آلاشت ۱۷ سال گذشته و امروز به توسعه نیاز داریم. طرح جامع آلاشت نیاز به بازنگری داشت و به هر حال توسعه فیزیکی شهر با توجه به تقاضای بالای ساخت و ساز ضروری است.

وی برخی شائبه‌های مطرح شده مبنی بر وجود تبانی برای برخی منافع در الحاق زمین‌های گلیان به آلاشت را رد می‌کند و با بیان این که " ما به دنبال کارهای زیربنایی و اساسی هستیم " ، می‌افزاید: هدف از اجرای این طرح خارج کردن آلاشت از بن‌بست تقاضای مردمی در ساخت‌وساز است. شهری که در ساخت‌وساز قفل شود با مشکلات متعددی مانند تخلفات ساخت‌وساز مواجه خواهد شد. در شمال آلاشت که به دلیل رانش و کمبود زمین جای زیادی برای پیشرفت نداریم. اما با این طرح هم زمین‌های جنوبی آلاشت در منطقه دی‌یِن و مرزون‌چال رشد می‌کنند و هم زمین‌های جنوب شرقی آلاشت به محدوده شهری اضافه می‌شود.

طرح الحاق شفاف نیست

اما این اظهارات در نگاه مخالفان الحاق که با توجه به امضاهای جمع شده در کارزار اینترنتی به نظر می‌رسد تعدادشان بیش از ۴۰۰ نفر است، مورد تایید نیست. تعدادی از فعالان اجتماعی آلاشت نیز به این تصمیم واکنش نشان داده‌اند و پیگیری‌هایی برای متوقف کردن این پیشنهاد و اصلاح آن در دست انجام دارند.

دکتر هوشنگ ولدی مدیرعامل انجمن مردم‌نهاد توسعه پایدار آلاشت به خبرنگار ایرنا می‌گوید: ما مخالفتی با الحاق روستای نداریم. اما معتقدیم که ابتدا باید تکلیف زمین‌های اطراف آلاشت مشخص شود. روستای گلیان دارای طرح هادی مصوب است و می‌تواند در ساختار روستایی توسعه یابد. ما نیز اعلام کردیم که حاضریم برای پیگیری مطالبات اهالی گلیان که جدا از آلاشتی‌ها نیستند از بنیاد مسکن همکاری کنیم. اما معتقدیم که این الحاق هم به زیان گلیان تمام می‌شود و هم آلاشت را در آینده با مشکل مواجه می‌کند.

وی به در حال انجام بودن مطالعات طرح جامع شهری آلاشت اشاره می‌کند و می‌افزاید: شهرداری دست‌کم باید تا پیش از تکمیل مطالعات مشاور طرح جامع شهری آلاشت دست نگه می‌داشت تا خروجی طرح جامع مشخص شود. اما این شتابزدگی در ارائه پیشنهاد الحاق گلیان به آلاشت پیش از پایان مطالعات طرح جامع وقتی در کنار برخی مشاهدات و بی‌توجهی‌ها قرار می‌گیرد برای بسیاری از اهالی آلاشت ابهام‌برانگیز است.

این فعال اجتماعی به بی‌پاسخ ماندن درخواست گفت‌وگو با مدیران شهری آلاشت نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: بارها به اشکال گوناگون اعلام کردیم که این موضوع برای ما شفاف نیست و حاضریم با شهردار و اعضای شورا برای شفاف شدن و یافتن راه حلی در این مورد گفت‌وگو کنیم. اما متأسفانه پاسخ مثبتی دریافت نکردیم.

ولدی از پیگیری برای متوقف کردن این پیشنهاد توسط انجمن توسعه پایدار به پشتوانه بیش از ۴۰۰ امضای اهالی آلاشت در اعتراض به الحاق روستای گلیان به این شهر خبر می‌دهد و اظهار می‌کند: در اداره کل راه و شهرسازی و همچنین معاونت‌های مرتبط در استانداری پیگیری‌هایی را آغاز کردیم و قرار است به زودی جلساتی در این زمینه با حضور مسئولان استانی داشته باشیم تا جلوی این اقدام مخرب برای گلیان و آلاشت گرفته شود.

فرآیند طولانی الحاق

البته بحث الحاق روستا فرآیندی طولانی دارد و همان طور که شهردار آلاشت اشاره کرد، زمان زیادی برای به سرانجام رسیدن آن نیاز است. حتی به گفته معاون شهرسازی اداره کل راه و شهرسازی مازندران ممکن است این طرح در مرحله استانی به تایید نرسد.

رستمعلی پاکدامن می‌گوید: الحاق گلیان به آلاشت فعلا فقط در حد یک طرح است و هنوز مراحل مقدماتی استانی آن هم انجام نشده است. طرح ابتدا باید برای مشخص شدن ابعاد آن وارد کمیسیون مغایرت‌های طرح هادی شود و در کارگروه به تصویب برسد. پس از آن مراحل بعدی انجام می‌شود و در نهایت شورای عالی شهرسازی کشور نیز باید بررسی‌های لازم را انجام دهد تا به سرانجام برسد.

الحاق روستا به شهر، سراب توسعه

صرف‌نظر از این که الحاق گلیان به آلاشت انجام شود یا به سرانجام نرسد، این نخستین بار نیست که الحاق یک روستا به شهر حاشیه‌هایی را ایجاد می‌کند. تا کنون نمونه‌های مشابهی از این اعتراضات دیده شد که برخی به نتیجه رسید و بعضی دیگر نیز سرانجام مد نظر معترضان را در پی نداشت. اما نگاهی به عمده الحاق‌های اینچنینی یا حتی تجمیع چند روستا برای تبدیل به شهر نشان می‌دهد که بسیاری از این طرح‌ها خروجی مناسبی نداشتند. این موضوع را متخصصان برنامه‌ریزی حوزه‌های شهری و روستایی نیز تأیید می‌کنند.

دکتر امیرمظفر امینی سدهی استاد توسعه روستایی، وابسته دانستن پیشرفت روستاها به تبدیل شدن یا الحاق به شهرها را نوعی بی‌اطلاعی می‌داند و تأکید می‌کند که اصالت روستا به روستا بودن این محیط است و این اشتباهی بزرگ و رواج یافته در ایران است که تصور می‌شود روستا برای توسعه یافتن باید به شهر تبدیل شود.

وی با بیان این که اجرای طرح‌ها و سازه‌های شهری در یک روستا، مفهوم و تعریف روستا را از بین می‌برد، به تفاوت محیط‌های روستایی با مناطق شهری در کشورهای توسعه‌یافته اشاره می‌کند که در عین برخورداری از زیرساخت‌های رفاهی اولیه، اصالت محیط و زیست‌بوم در آن‌ها به طور کامل حفظ شده است.

این استاد توسعه روستایی به تجربه جوامع توسعه‌یافته در بهره‌برداری از بافت‌های روستایی اشاره می‌کند و معتقد است که حتی باید در برخی از مناطق، روستا را به شکل کاملا سنتی با دیوار کاهگلی حفظ کرد و از آن به عنوان یک جاذبه گردشگری و منبع درآمد برای روستاییان بهره گرفت.

امینی سدهی بخشی از این روند نادرست در تصمیم‌گیری برای روستاها را ناشی از آشنا نبودن برخی تصمیم‌گیران با مفهوم توسعه می‌داند و تصریح می‌کند که به دلیل جا نیفتادن مبحث گردشگری روستایی و طبیعت­گردی در کشور، ظرفیت اصلی روستاها برای درآمدزایی و اشتغالزایی نادیده گرفته شده است.

این استاد دانشگاه میل برخی روستاییان به الحاق به شهرها یا تبدیل شدن به شهر برای دریافت بودجه‌های بیشتر را ناشی از امتیازدهی­‌های مدیران می‌داند که نادانسته روستاها را به سوی تخریب و تبدیل آن­ها به شهرهای محروم هدایت می­‌کنند.