تربیت نا اهلان یا زهرچشم گرفتن از اوباش

ماجرا از این قرار بود که بامداد نهم مهر ماه گروهی جوان نا اهل شهر رشت با قمه با یکدیگر درگیر و یکی زخمی می شود، انتقال مصدوم به بیمارستان توسط دوستان، نزاع را به آنجا می کشاند و چهار تن از همراهان بیماران نیز در میانه این نزاع مصدوم می شوند. نیروهای پلیس به صورت ضربتی اقدام به دستگیری اوباش کرده و پس از آن آنها در شهر می گردانند.

البته نظیر چنین حرکتهایی از سالیان دور در برخی نقاط کشور رخ داده و مربوط به امروز و دیروز نیست همچنین گرداندن اوباش یک کار جدید و تنها مربوط به افراد مخل امنیت بیمارستان رشت نیست بلکه از گذشته در برخی شهرها از جمله تهران و مشهد و غیره شاهد چنین شیوه برخوردی بوده ایم.

دستگاه قضایی از برخورد قاطعانه پلیس با اشرار و مخلین امنیت جامعه حمایت می کند

دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان گیلان در تشریح برخورد قانونی با مهاجمان بیمارستان پورسینای رشت گفت: ۵ نفر از اشخاص مهاجم به بیمارستان پورسینای رشت تحت تعقیب قضایی قرار گرفتند و بازداشت شدند.

به گزارش روابط عمومی دادگستری گیلان، سیدمهدی فلاح میری با بیان اینکه یکی از افراد بازداشت شده حین فرار و درگیری با ماموران انتظامی با شلیک پلیس متوقف شده است، تصریح کرد: دستگاه قضایی از برخورد قاطعانه پلیس با اشرار و مخلین امنیت جامعه حمایت می کند و شدیدترین مجازات قانونی را برای این افراد اعمال خواهد نمود.

تاثیر رفتارهای هنجارشکنانه بر اجتماع و مردم و اثر شیوه برخورد مذکور بر جامعه و مجرمان از موارد مهمی است که باید از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گیرد تا اثر بازدارندگی از جرم و حفظ امنیت جامعه و آرامش مردم بعنوان هدف اصلی پلیس خدمتگذار محقق شود.

گروهی موافق، گروهی مخالف

گرچه این اقدام نشان دهنده اقتدار پلیس است و با نیت جلوگیری از تکرار رفتارهای هنجارشکنانه و خشونت بار و با توجه به ملاحظات مختلف اجتماعی انجام شد، اما شماری از صاحب نظران حوزه های قضا، جامعه شناسی و روانشناسی آن را مفید به حال جامعه و متنبه شدن خلافکاران نمی دانند.

از سویی بسیاری از مردم به ویژه آنان که هنگام حمله این اوباش در بیمارستان حضور داشتند و زخمی شدند، معتقدند که باید در رابطه با این اوباش سخت ترین برخورد ها صورت بگیرد.

البته هر دو گروه فارغ از نظرات موافق و مخالف اقدام سریع پلیس برای دستگیری این اوباش را قابل تقدیر و در ایجاد امنیت روانی جامعه موثر می دانند.

اجرای دقیق قانون موجب دستیابی به عدالت است

در این بین با دو گفتمان مواجه هستیم. یکی گفتمان واکنش سریع و مجازات به هر طریق اراذل و اوباش خیابانی به منظور عدم مماشات با اخلالگران و دیگری گفتمان اجرای عدالت بر پایه دادرسی عادلانه و عدم اجرای مجازات‌های فراقانونی در ملاء عام.

مزدک پنجه ای وکیل پایه یک دادگستری گیلان با بیان این مطلب در مصاحبه با ایرنا گفت : من به عنوان یک حقوقدان معتقدم تنها با اجرای درست و دقیق قانون می‌توان به عدالت دست یافت.

این فعال فرهنگی و اجتماعی تصریح کرد: واکنش‌های هیجانی اگر چه موجب نمایش اقتدار در جامعه خواهد بود اما زخم عمیق و دیرین جامعه که این اراذل و اوباش زاییده‌ آن هستند را علاج نخواهد کرد.

در قانون مجازات، هر فعل و ترک فعلی که جرم‌انگاری شده باشد، مجازات دارد، و از سویی هر مجرم را برای جرم مرتکبه فقط یک بار مجازات می‌کنند

پنجه ای خاطرنشان کرد: در قانون مجازات هر فعل و ترک فعلی که جرم‌انگاری شده باشد، مجازات دارد و از سویی هر مجرم را برای جرم مرتکب شده فقط یک بار مجازات می‌کنند.

وی تصریح کرد : اما در فیلم منتشره مشاهده می‌کنیم که مامور محترم نیروی انتظامی، خود به اجرای مجازات می‌پردازد. در واقع آنچه اتفاق می‌افتد هیچ نسبتی با قواعد مطرح در جرم‌شناسی و جامعه‌شناسی ندارد.

پنجه ای متذکر شد: جامعه حق آرامش دارد، همان جامعه نیز خواستار اعمال قانون و واکنش مناسب است اما متاسفانه در شرایط کنونی ما فقط فرد خاطی را مجازات می‌کنیم و برنامه‌ی تنبیهی متخذه نیز موجب اصلاح این دست افراد نمی‌شود چرا که آنها محصول وضعیت فرهنگی، معیشت ضعیف، بیکاری، حقارت‌های توجه نشده‌ی جامعه هستند.

این حقوق دان با اشاره به این ضرب المثل که از کوزه همان برون تراود که در اوست تصریح کرد: نیروی انتظامی و قوه ‌قضاییه وظیفه اجرای قانون و ایجاد آرامش را به عهده دارند، اما نقش سایر مراجع مرتبطه در اصلاح کاستی‌های جامعه چه می‌شود؟

تنبیه یا ترمیم

امیل دورکیم جامعه شناس بزرگ فرانسوی برای تحلیل نوع مجازات در دو نوع جامعه مکانیکی و ارگانیکی از دو نوع مجازات صحبت می کند: مجازات تنبیهی و مجازات ترمیمی.

در نوع تنبیهی افراد فقط برای کیفر دیدن مجازات می شوند ولی در نوع دوم مجازات برای ترمیم، بازدارندگی و اصلاح انجام می پذیرد.

رضا علیزاده جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه گیلان با اشاره به این گفته دورکیم در مصاحبه ای با ایرنا بیان کرد: هیچ عقل سلیمی در برخورد قضایی و قانونی با این افراد که موجب سلب آرامش می شوند شک و تردیدی ندارد.

وی با اشاره به این که برخی معتقدند چرخاندن در شهر یا کتک زدن مجرم عملی کارا جهت کاهش این اتفاقات است، خاطرنشان کرد: تجربه نشان داده است تنبیه باید با هدف بازگرداندن افراد به جامعه باشد. کتک زدن در ملاء عام فارغ از مباحث حقوقی و قانونی اثرات مخرب بیشتری دارد، بطوریکه حتی حس ترحم مردمی که تا دیروز منتظر دستگیری این افراد بودند را بر می انگیزد.

رفتار نابهنجار این افراد معلول عوامل دیگری همچون خانواده های از هم پاشیده، اعتیاد، بیکاری، افزایش سن ازدواج و سرگشتگی هویتی است

علیزاده متذکر شد: همچنین رفتار نابهنجار این افراد معلول عوامل دیگری همچون خانواده های از هم پاشیده، اعتیاد، بیکاری، افزایش سن ازدواج و سرگشتگی هویتی است.

این عضو هیات علمی دانشگاه گیلان تاکید کرد :بنابراین در برخورد با این افراد حتما باید جنبه های اجتماعی و پیامدهای آن را لحاظ نماییم.

بی شک هدف غایی نیروی انتظامی نشان دادن صلابت و واکنش سریع پلیس به اقدامات مخل نظم اجتماعی بوده اما باید دید این مساله چه تاثیری روی مردم و شاهدان قضیه و جوانان نااهل و هنجار شکن می گذارد.

باید زمینه های وقوع جرم را کاهش داد

روانشناسی علمی است که به ابعاد مختلف شخصیت، تحولات اجتماعی و خانودگی افراد نگرش دقیق تری دارد. یکی از شاخه های روانشناسی، روانشناسی جنایی است که در آن به مطالعه ی شخصیت، دلایل و انگیزه های فرد تبهکار می‌پردازند و سعی دارند که رابطه بین دلایل و انگیزه های فرد را به جامعه پذیری، تجربه های دوران کودکی، جریان اجتماعی شدن، محیط زندگی و ژنتیک مرتبط سازند وبتوانند شخصیت او را درک کنند. به عبارت دیگر روانشناسی جنایی به مطالعه علمی رفتارهای جنایی و فرایندهای ذهنی ای که در ارتکاب جرم موثرهستند، توجه می‌کند.

امین حق ره مشاور و مددکار اجتماعی بر این باور است که این گونه برخوردها شاید در لحظه، تسکینی برای جامعه باشد اما قطعا هنجارشکنان را متنبه نمی کند. اگر هدف این بوده که فرد هنجارشکن متنبه و به جامعه باز گردانده شود با این کار نه تنها متنبه نمی شود بلکه تحقیر و روانش آکنده از خشمی می شود که یک جایی باید آن را تخلیه کند.

به گفته او بسیار نادرند افرادی که چنین برخوردهایی با آنها شود و دیگر در عرصه جرایم و اخلال نظم عمومی دیده نشوند بلکه بر اساس شواهد آنها پرخاشگرتر وارد جامعه می شوند و رفتارهای خطرناکتری هم انجام داده اند.

وی با تاکید بر این که اینگونه برخوردها به سختی با روح و روان این افراد بازی می کند، متذکر شد : در ایران قانونگذار برای این افراد برگشت به جامعه را در نظر گرفته پس وقتی هدف برگرداندن این افراد به جامعه است تخریب و تحقیر آنها در عرصه عمومی درست نیست.

در ایران قانونگذار برای این افراد برگشت به جامعه را در نظر گرفته پس وقتی هدف برگرداندن این افراد به جامعه است تخریب و تحقیر آنها در عرصه عمومی درست نیست

حق ره تصریح کرد: وقتی این افراد به این شکل در سطح شهر گردانده می شوند و بعد احکامی برایشان صادر می شود که معطوف به بازگشت فرد به جامعه است تا زندگی سالمی داشته باشد کار متناقضی است این شخص چطور می تواند با این آبروی ریخته شده بازگردد.

این مددکار اجتماعی خاطرنشان کرد : اگر از یک روانشناس کار کشته در همان مجموعه نیز بپرسند مسلم است که این کار را نمی پسندد اما مجموعه ای از مدیران شهری چنین تصمیمی گرفتند که نسبت به کسانی که هنجارهای اجتماعی را نقض می کنند، مشت آهنین نشان دهند.

وی اظهار داشت: واقعیت این است که بسیاری از نزاع های عمومی منجر به خونریزی و حتی قتل بدون برنامه ریزی و بر اساس تصیمات لحظه ای است و مصرف داروهای روانگردان، مواد مخدر یا مشروبات الکلی نیز تسهیل کننده این مساله است.

حق ره با اشاره به این که مشکلات اقتصادی، حاشیه نشینی، از هم پاشیدگی خانواده، مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی موجب بروز آسیب های اجتماعی می شود، متذکر شد: این که برای همه این حرکتهای هنجار شکنانه نسخه واحدی بپیچیم درست نیست بلکه هر کدام نیاز به بررسی دارد.

" انریکو فری" جرم شناس ایتالیایی بیان می کند که برای کاهش جرایم و مبارزه ثمربخش باید پیش از رخ داد یک جرم از وقوع آن پیش گیری کرد.

" انریکو فری" جرم شناس ایتالیایی بیان می کند که برای کاهش جرایم و مبارزه ثمربخش باید پیش از رخ داد یک جرم از وقوع آن پیش گیری کرد

نیروی انتظامی و قوه‌قضاییه وظیفه حساس و سنگین اجرای قانون و ایجاد آرامش را به عهده دارند، اما تمامی بخشهای جامعه از خانواده تا مراجع مرتبط باید نقش خود را در اصلاح کاستی‌های جامعه جدی بگیرند.

تنبیه به معنای هشیار ساختن، آگاه کردن، واقف کردن، تادیب کردن است. قطعا نظر قوه قضاییه و نیروی انتظامی در برخورد با اوباش نیز بر همین مبناست لذا با توجه به نظر کارشناسان مجرب و تجربیات این شیوه نه تنها منجر به اصلاح خلافکاران نمی شود بلکه قبح عمل زشت را از بین برده، فرد را از افراد سالم اجتماعی دور و به افراد ناباب نزدیک کرده، خشم و نفرت فرد خلافکار را از اجتماع و مردم بیشتر کرده و زمینه خلافهای بزرگتر را فراهم می آورد.

مرضیه موسوی عکاس خبرگزاری ایرنا چند روز پیش پس از عکاسی از دورگردانی اوباش در صفحه اش به موردی اشاره کرد که نقل آن اینجا به روشن تر شدن مساله کمک می کند.

این عکاس خبری چنین نوشت : امروز برای عکاسی از خیابان گردانی اراذل و اوباش به محله مشیریه تهران رفته بودم. در کلانتری مشیریه وقتی متهم را آوردند دیدم چقدر چهره اش آشناست. یادم افتاد که سال ۹۰ همین متهم را در همین محله در خیابانها دور داده بودند و من عکاسی کرده بودم. به اصطح پلیس متهم به نام میثم از سطح اراذل ۳ به سطح یک (جرم سنگین تر) رسیده است.

برخی با توجه به این ضرب المثل که " تربیت؛ نا اهل را چون گردکان بر گنبد است " معتقدند افراد خلافکار هیچگاه اصلاح نمی شوند اما عده دیگری می گویند "انسان ممکن الخطاست و باید به او فرصتی برای تغییر داد". همانطور که کارشناسان حوزه های مختلف بیان کردند روی آوردن افراد به جرایم علل مختلفی دارد. گرچه تا زمان رفع علل بوجود آورنده تخلفات نمی توان به حل ریشه ای این معضل پرداخت ولی آموزش بی شک در هر شرایطی اثر مثبتی بر افراد خواهد داشت.

این خلافکاران با توجه به مدت کوتاه محکومیت بار دیگر به جامعه باز می گردند. باید دید آیا این اقدامات زمینه ساز اصلاح آنان و سر به راه شدن آنان است. به نظر می رسد باید یک بار دیگر به این مساله با دقت توجه و بازنگری شود.