حافظ درخشان‌ترین ستاره فرهنگ فارسی است/ محبوبیت حافظ‌خوانی در افغانستان

به گزارش خبرگزاری شبستان و به نقل از روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، همزمان با «روز برگداشت حافظ»، دو وبینار تخصصی با موضوع «حافظ در ایران و شبه قاره» از سوی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و با همکاری بنیاد سعدی و با شرکت اساتید ایرانی و هندی طی روزهای (19 و 20 مهرماه) به صورت جداگانه و به دو زبان فارسی و انگلیسی برگزار شد.

سخنرانان در بخش انگلیسی این وبینار در خصوص شخصیت و اندیشه‌های حافظ، ویژگی‌های ممتاز غزل‌های حافظ، تأثیر حافظ بر غزالسرایان و شاعران پارسی گو و اردوی هند، نسخ خطی دیوان حافظ در هند، شارحان هندی دیوان حافظ سخن گفتند.

تأثیر حافظ بر شعر و ادب در هند و شبه قاره

محمدعلی ربانی، رایزن فرهنگی ایران در دهلی‌نو در سخنرانی خود در این وبینار، بزرگترین ویژگی حافظ را تزریق امید و عشق در جامعه و دعوت آنان به روشنایی‌ها و شادی‌ها خواند و یادآور شد: حافظ با بهره‌گیری از بُن مایه‌های عشق به حقیقت و پاکی‌ها توانست تازگی، طراوت، شکفتگی و سرزندگی را از طریق اشعار خود به جامعه ستم دیده از تهاجم مغولان در دوره خود تزریق کند.

وی ضمن تشریح تأثیر حافظ بر شعر و ادب در هند و شبه قاره از این غزلسرای بزرگ و نامی ایران به عنوان یکی از شاخه‌های تنومند و استوار درخت دوستی ایران و هند یاد کرد.

همچنین در وبینار فارسی نیز که (19 مهرماه) برگزار شد، سیزده تن از اساتید، پژوهشگران ادبی و شاعران از جمهوری اسلامی ایران، هند، افغانستان، تاجیکستان و کانادا به تشریح دیدگاه‌های خود در خصوص موضوع وبینار پرداختند.

محمود جعفری دهقی، از دانشگاه تهران با اشاره به ایرانشناسان و رابطه آنان با شعر حافظ از قرن شانزدهم میلادی و دوره صفویه گفت: تحول چشمگیر تأثیر اشعار حافظ در ادبیات فرانسه، در اواخر قرن نوزدهم، توسط آندره ژید، صورت گرفت. ژید منتقد ادبی بود و در آثارش به حافظ توجه فراوان نشان داده است. همچنین ژان باتیس نیکلا نگاه عرفانی به حافظ و خیام دارد و شاعران مکتب سمبولیسم و پارناسین (مکتب هنر برای هنر) همچون ژان لاهور به حافظ علاقه‌مند شدند و از کارهای او تأثیر گرفتند. آندره ژید از دوستداران ادبیات فارسی بود و در میان سخنوران ایرانی به حافظ عشق می‌ورزید.

تقی عابدی، از ترونتو کانادا در باره جایگاه حافظ در شبه قاره هند، سخنانی را ارائه داد. وی گفت: شعر حافظ همانگونه که شهرت جهانی دارد نه تنها در هند بیگانه نیست، بلکه این کشور از نخستین سرزمین‌هایی است که پذیرای اشعار نغز و افکار ناب او شده است. ورد حافظ، قرآن و دعا بوده و با همین رویکرد حافظ توانسته در شبه قاره هند نیز تأثیر زیادی بگذارد و محبوب مردم شخصیت‌ها و شاعران بزرگ هندی از جمله شاعر نامی هند، تاگور و پدر وی شود.

راز ماندگاری حافظ از منظر استاد دانشگاه تاجیکستان

ضمیره غفاراوا، استاد دانشگاه دولتی خجند تاجیکستان سخنان خود را در باره جایگاه و آثار تأثیرات ادبی ـ اجتماعی حافظ در تاجیکستان بیان کرد. وی اظهار کرد: حافظ بدون شک، درخشان‌ترین ستاره فرهنگ فارسی است. در طول این چندین قرن تا امروز نداریم هیچ شاعری را که به قدر حافظ، در اعماق و زوایای جامعه‌ ما و ذهن و دل ملت ما نفوذ کرده باشد و حضور داشته باشد.

غفاراوا افزود: حافظ شاعر همه قرنها و قشرهاست. شاعری که دیوان او تا امروز هم، پرفروشترین کتاب و پرنشرترین کتاب، بعد از قرآن است و دیوان او در همه جای این کشور و در بسیاری از خانه‌ها یا بیشتر خانه‌ها با قداست و حرمت، در کنار کتاب الهی گذاشته شده است.

وی در ادامه، تأکید کرد: شاعری که لفظ و معنا را و قالب و محتوا را با هم به اوج رسانده و در هر مقوله‌ای که سخن رانده، زبده‌ترین و موجزترین و شیرین ترین را گفته است. امروز بزرگداشت این شاعر پر آوازه، حافظ شیرازی است.

مجتبی رحماندوست، شاعر و نویسنده درباره جایگاه حافظ گفت: خداوند برای تقویت پایه‌های دین اسلام، در طول تاریخ علم‌هایی را برپا کرده و نشانه‌ها و آیاتی را به بشر نشان داده است که حس بشر و اعتقاداتش به این فرهنگ دینی حفظ شود، برای اینکه بگوید معارف الهی جاودانه است، روش‌هایی را برمی‌گزیند و حکمایی را می‌فرستد که با دل بشر ارتباط برقرار می‌کنند، تا پیام پیامبر خاتم(ص)، همواره تازگی داشته باشد و قرن‌ها حفظ شود. به اینها آیت‌الله می‌گویند، که گاهی آیت‌‌الله یا نشانه‌های خداوند در ترکیب یک حکیم، شاعر، فقیه، مصلح اجتماعی و ... بروز و ظهور می‌یابد و حافظ یکی از همین نشانه‌هایی است که در احیای معارف دینی نقش داشته است.

محمد عابد، از پتنای هند دیگر سخنران این وبینار بود که در سخنانش اظهار کرد: استعداد خارق‌العاده حافظ باعث شد تخیل‌های بی‌نظیر شاعرانه‌ای داشته باشد و شاهکارهای بی‌نظیری در میان غزل‌هایش دیده ‌شود. شعر حافظ، فصیح و بلیغ است و نیرویی از زیبایی دارد و هر کسی که آن را می‌شنود به سوی آن جذب می‌شود، در کلام حافظ نهایت زیبایی ظاهری با غایت ظرافت معنایی آمیخته است، از این رو کلام، هر قدر ظاهری زیبا داشته باشد، اما اثربخشی نداشته باشد، نمی‌تواند حیات و دوامی داشته باشد.

نگهداری قدیمی ترین نسخ قدیمی دیوان حافظ در هند

در ادامه، حسن ذوالفقاری درباره «بازشناسی آموزه‌های حافظ بر پایه‌ رویکردهای اخلاق معاصر» به سخنرانی پرداخت. وی سخنان خود با قرائت نمونه‌هایی از اشعار حافظ که از بار فرا مرزی برخوردار هستند، آغاز کرد.

اخلاق احمد، استاد دانشگاه جواهد لعل نهرو نیز در سخنرانی خود به کشف یکی از قدیمی ترین نسخ خطی حافظ که توسط استاد نذیر احمد به طور مجدد تصحیح و چاپ شد، اشاره کرد.

در ادامه، علیرضا قزوه، معاون رایزنی فرهنگی ایران در دهلی‌نو در خصوص حافظ و حافظ پژوهی در هندوستان سخنانی را بیان کرد.

وی با گزارشی از نگهداری قدیمی ترین نسخ قدیمی دیوان حافظ در هند گفت: از 10 نسخه قدیمی دیوان حافظ در دنیا، سه نسخه در هند نگهداری می‌شود. وی گفت: مسئله انتظار و موعود در اشعار حافظ بسیار پررنگ است و با خواندن ابیاتی در خصوص مهدی موعود در دیوان حافظ می‌توان دریافت که حافظ از منتظران واقعی بوده است.

شکراللهی، رییس مرکز تحقیقات زبان فارسی با قرائت غزلی به تشریح نگاه حافظ به زیست عاشقانه و محبت آمیز میان انسان‌ها پرداخت و در خصوص نسخ خطی دیوان حافظ در کتابخانه‌های هند توضیحاتی ارائه داد.

حمیدرضا قلیچ‌خانی، پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی با نگاهی بر آثار حسن دهلوی و تأثیر سعدی هندوستان بر حافظ گفت: یکی از بزرگان شعر و ادب فارسی که مورد کم‌مهری ما ایرانیان قرار گرفته است، حسن دهلوی، شاعر نیمه دوم سده هفتم است. دهلوی از معاصران حافظ، بسیار مورد توجه وی بوده است.

محمد علی شیوا در خصوص تأثیر حافظ بر شعر سبک هندی به خصوص صائب هندی سخنانی را بیان کرد و مقصود حیدریان، شاعر و منتقد افغانستانی درباره محبوبیت حافظ در افغانستان سخن گفت.

وی افزود: در افغانستان، حافظ را به عنوان عصاره شعر فارسی در می‌یابیم، یعنی اغلب نخبگان ادبی و فرهنگی افغانستان به این عقیده باور دارند و به همین علت نیز حافظ از محبوبیت برخوردار است.

حیدریان تأکید کرد: در این میان مردم عوام هم هستند که حافظ را دوست دارند و اغلب پس از آموزش قرآن‌خوانی به ویژه در مدارس دینی، حافظ‌خوانی می‌کنند و یک شاگرد علوم دینی، خط فارسی را با خواندن حافظ می‌آموزد.

فرهاد درودگویان، از اساتید ایرانی اظهار کرد: آنچنان که من از دیوان حافظ و از مجموعه سخن او برداشت می‌‏کنم، شعر حافظ در اوج هنر فارسی است و از جهات مختلف در حد اعلاست. این بحث که بهترین شاعر فارسی کیست، تاکنون بحث بی‏‌جوابی مانده است و شاید بعد از این هم بی‏جواب بماند، اما می‌‏توان ادعا کرد که به اوج سخن حافظ، هیچ سخن‌سرای دیگری نرسیده است.

پایان پیام/14