به گزارش ایرنا، حجت الاسلام و المسلمین "محمد مسجد جامعی" روز چهارشنبه در نشست علمی «خلافت و ترکیه جدید» در سالن امام موسی صدر دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی قم گفت: ترکیه مهمترین و جدیترین همسایه ایران بوده و دارای نهادهای مدنی است؛ بنابراین باید در ارتباط و تعامل با این کشور ملاحظات لازم را مورد نظر داشت.
وی افزود: البته این به معنای آن نیست که در برابر این کشور کوتاه بیاییم بلکه باید بر اساس منافع و مصالح مشترک، روابط خود را با آن پیگیری کنیم و در برخی از مواقع، مسائلی که در این خصوص پیش میآید را به صورت غیر رسانه ای مدیریت نماییم.
وی در این نشست توضیح داد: منظور از ترکیه جدید، شرایط این کشور بعد از سال ۲۰۰۰ است که برای فهم موقعیت آن باید مسایل مختلفی از جمله موضوعات دینی مورد توجه قرار گیرد.
مسجد جامعی گفت: ریشههای کلامی و فکری در باب خلافت مهم است که پیرامون این موضوع در خصوص ترکیه باید به ابعاد گستردهای توجه داشت.
وی بیان کرد: در باب تئوری خلافت واقعیت این است که این نظریه در زمان عباسیان شکل گرفت و بخش مرکزی آن حساسیت به قدرت و شوکت است، تمرکز به قدرت و شوکت و این که ما به خلیفه ای نیاز داریم که بتواند از مسلمانان دفاع کند.
وی ادامه داد: این تفکر موجب شد که همه حرکتهای اسلامی در میان اهل سنت از ابتدای قرن بیستم به بعد به طور کل قدرت محور و مایل به شکل گیری یک قدرت متمرکز باشد؛ در ایران ما دنبال حاکم عادل هستیم و در آن نظریه، آنها دنبال حاکم نیرومند هستند.
عضو هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: ترکیه این راه را دنبال میکند، در چنین رویکردی این که اردوغان میتواند در برابر غربی ها نه بگوید مهم است و این بستر فکری باعث میشود آقای اردوغان مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: البته سابقه حکومت عثمانی هم به این موضوع کمک می کند اما در درجه نخست باید به مساله تمرکز بر قدرتمند بودن توجه کرد.
وی ادامه داد: بنی امیه در دوران خود در چارچوب خلافت عمل نمیکردند، یک ملوکیت خشن بدوی داشتند، بنی امیه غیر از منطقه شام بر قلمروهای دیگر خیلی سیاست تبعیض آمیزی را دنبال کردند، بنابراین در این دوران خلافت شکل نمیگیرد بلکه در دوران بنی عباس است که خلافت دنبال میشود.
مسجد جامعی گفت: یکی از مهمترین عوامل این است که از نیمه دوم قرن دوم هجری شاهد تکوین فرهنگ و علوم اسلامی هستیم، در این دوران اقوامی مانند ایرانی ها به زبان و فرهنگ عرب مسلط میشوند و به شکوفایی فرهنگ و علوم اسلامی کمک میکنند.
وی افزود: شعار بنی عباس برای حکومت بر اساس دوستی با آل محمد(ص) بود به همین دلیل در زمان خلافت تلاش ظاهری آنان در همین چارچوب بود.
وی ادامه داد: قلمرو حکومت عباسیان بسیار گسترده و متنوع بود، در چنین قلمرویی انواع و اقسام گسل و نا آرامی اجتماعی ایجاد میشود و حکومت باید به اندازه کافی قدرتمند باشد که بتواند در برابر گسلها و ناآرامیها بایستد و آن را خنثی کند.
سفیر سابق ایران در واتیکان و مغرب گفت: طبیعی است درچنین شرایطی فقیهی که میخواهد نظر خود را بیان کند، تحت تاثیر این موضوع است که ما باید حکومتی داشته باشیم که بتواند در سرزمین های اسلامی امنیت را حاکم کند.
وی بیان کرد: به طور کلی در چنین چارچوبی این فکر شکل میگیرد که برای برقراری حکومت میتواند دست به اقدامات مختلفی زد.
وی ادامه داد: تهدید رومیها نیز در این رابطه بسیار مهم است، مرز میان مسلمانان و رومیها در طولسالهای دراز همواره مورد جنگ بوده است.
مسجد جامعی گفت: در نتیجه آن مفهومی که در نزد عربها و ترکها از مسیحیت وجود دارد به دلیل این تنشها، این است که هرچه خلیفه قویتر باشد برای مسلمین بهتر است.
وی بیان کرد: به همین دلیل در تئوری خلافت به قدرت بسیار اهمیت میدهند و همچنین بر موضوع تطبیق شریعت یعنی باید احکام اسلامی در جامعه پیاده شود.
وی ادامه داد: تطبیق شریعت و پیاده ساختن احکام در این چارچوب فکری برای اهل سنت مانند قدرت بسیار مهم است و خلیفه نماد قدرت و عظمت مسلمانان است.
عضو هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: خلیفه قدرتمند ضامن این است که احکام اسلامی پیاده شود و در این راستا نام خلیفه در تمام نماز جمعهها برده و در سکهها مناطق اسلامی ضرب میشد.
وی بیان کرد: ما کمتر مفهومی در جهان اسلام(اهل سنت) داریم که مانند خلافت در میان توده مردم جا افتاده باشد، نماز جمعه از نظر اهل سنت موضوع بسیار مهمی است و این که باید حتما نام خلیفه در آن برده شود نمایانگر اهمیت این موضوع است.
وی ادامه داد: در عرف شیعیان آنچه که اهمیت و موضوعیت دارد این است که حاکم عادل باشد و موقعی که حاکم عادل نیست هرچقدر هم که نیرومند باشد به این دلیل که نشاندهنده ظلم است به آن توجه نمیشود.
مسجد جامعی گفت: اما در تفکر خلافت قدرت امری دوست داشتنی است، به این دلیل گرایشهای اسلامی در قلمرو اهل سنت میخواهد قدرت بزرگ تشکیل دهد نه این که بخواهد بر اساس عدالت رفتار کند.
وی بیان کرد: در همین رابطه موضوع ترکیه جدید مورد توجه قرار میگیرد؛ ترکیه موجود از میان آتش و خون درآمده است، در جنگ اول جهانی حدود ۱۰ سال این کشور بسیار تاریخ سخت و تاریخ پرآتش و خونی را سپری کرد.
وی ادامه داد: به عبارتی ترکیه در این شرایط دوباره متولد شد، اما نباید فراموش کرد که ترکیه در این شرایط بسیار آسیب دید، در جریان جنگ، عربها در برابر این کشور ایستادند و تلفات سنگینی در این دوران به ترکیه وارد شد.
عضو هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: بیشتر وسعت کشور ترکیه در جریان جنگ اول جهانی توسط کشورهای مختلف گرفته شد که در کنار آن قحطی و مشکلات بسیار دیگری هم بود.
وی بیان کرد: در اذهان عمومی تصور این است که ترکیه به هر صورت در تعارض با عثمانی است، یعنی تصور میشود که ترکیه خود را از عثمانی جدا کرد و در تضاد با آن است اما در واقعیت ترکیه حتی در زمان آتاتورک هدف نفی گذشته را نداشت بلکه به دنبال تطبیق با شرایط جدید بود، بنابراین جمهوری ترکیه در نفی عثمانی نیست.
وی ادامه داد: از نظر آتاتورک و اطرافیان او، ساختار حکومت عثمانی نمیتوانست با شرایط روز تطبیق داشته باشد اما هدف نفی آن را نداشت و ترکیه جدید در بخشهای زیادی میراث دار دوران عثمانی است.
سفیر سابق ایران در واتیکان و مغرب گفت: ترکها قدرت دوست و ملت قابل انسجامی هستند و این مساله در استمرار تاریخی آنها نقش داشته است، ارتش در ترکیه همواره مهم و مورد توجه بوده و در این کشور کسی در مقابل ارتش نظر نمیدهد.
وی بیان کرد: در جاهای دیگر مانند مصر هم ارتش قوی است اما مقبولیت عمومی ندارد اما در ترکیه ارتش مورد قبول ملت است.
وی ادامه داد: در مورد اسلام گرایی ترکیه باید گفت اسلام گرایی ترکیه با همه جا متفاوت است و این مربوط به واقعیتهای آن کشور است.
مسجد جامعی گفت: ترکیه همسایگان زیادی دارد که معمولا با آنها دچار مشکل است، بنابراین وقتی ترکیه با کشوری مانند یونان مشکل دارد به طور کل با اروپا مشکل دارد اما این موضوع را مدیریت میکند.
وی بیان کرد: ترکیه از جنگ دوم جهانی به بعد همواره خواهان الحاق به اروپا و بعد ها اتحادیه اروپا بوده است، اروپایی ها در این رابطه میگویند اگر میخواهید جزیی از ما باشید باید خود را با ما تطبیق دهید، بنابراین ترکیه بدون این که به اتحادیه اروپا ملحق شود آن مسائلی که برای این الحاق شدن لازم بود را در خود ایجاد کرد.
وی ادامه داد: مساله الحاق به اروپا یک خواست جمعی در ترکیه است، در این خواست عمومی هر دولتی که سرکار بوده است یک سری اقداماتی را انجام داده اند.
عضو هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: بخش دیگری که به ترکیه کمک کرد مساله ناتو بود، ترکیه به این پیمان ملحق شد و بعد از آمریکا پرشمارترین ارتش ناتو برای ترکیه است.
وی افزود: نکته اصلی در مورد ناتو این است که در زمان عثمانیها ارتش مهم بود، در زمان ترکان جوان مهم بود، در زمان جمهوریت مهم بود و اهمیت آن در دوران جدید هم با مدرن شدن ارتش توسط ناتو حفظ و قابل افتخار شد.
وی ادامه داد: خلافت در میان اهل سنت مفهوم مقدسی است که مهمترین عامل آن قدرت و شکوه است و در کنار آن تطبیق شریعت هم مورد توجه است، گرایشهای اسلامی بعد از سال ۲۰۰۰ هم به این مفهوم قدرت خواهی توجه داشتند.
مسجد جامعی گفت: ترکیه موجود به دلایل مختلف در موقعیت نیرومند قرار دارد، بنابراین به طور طبیعی جمعی از مسلمانان در فضای فکری اهل سنت زیر چتر آن آمده اند و خواهند آمد که نمونههای این استقبال در فضای مجازی قابل مشاهده است.
نشست علمی خلافت و ترکیه جدید در محورهای شکل گیری نظریه خلافت؛ تطبیق شریعت، قدرت و شکوه و همچنین میراث عثمانی و ترکیه جدید، ترتیب یافت.
این نشست علمی که با همکاری دانشگاه ادیان و مذاهب و همچنین موسسه مرام برگزار شد، به صورت حضوری با ظرفیت محدود و همچنین مجازی قابل پیگیری بود. /