در مکتب فاطمی«گشادهرویی» دروازه ورود به بهشت است/حضرت فاطمه (س) اسوه امام شناسی
حجت الاسلام تقدیری با بیان اینکه حضرت فاطمه (س) گشادهرویی را دروازه ورود به بهشت برای مؤمن می دانند گفت: حضرت فرمودند من به توصیه پدرم همواره عمل کردم که فرمودند: از همسرت اطاعت کن و از او چیزی نخواه که در توانش نباشد.
به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام (۵ بعثت - ۱۱ قمری)، دختر گرامی پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و حضرت خدیجه، همسر امام علی علیه السلام و مادر امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام است.این بانوی بزرگوار در دین اسلام جایگاه بسیاری رفیع و به ویژگی های متعددی ممتازی دارند، آن حضرت معصومه است و یازده نفر از ائمه شیعه از نسل آن حضرت می باشند سوره و آیاتی از قرآن کریم همچون سوره کوثر، سوره انسان، آیه تطهیر و آیه مودت در حق آن حضرت و همسر و فرزندانش نازل گردیده و ایشان به عنوان اهل بیت رسول خدا (ص) خوانده می شوند، لذا در این خصوص باحجت الاسلام «محمد تقدیری»، معاون امور روحانیون آستان حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
چرا روز ولادت حضرت فاطمه (س) را به عنوان روز مادر و زن نامگذاری کردند؟
ادیان و فرهنگ های مختلف برای ترویج مناسک خود از هر فرصتی استفاده می کنند تا بتواند ذهن مخاطبین را با هدف و پیام خود آشنا نمایند، در فرهنگ اسلام نیز از فرصت زمان، مکان و شخصیت استفاده کرده و با نامگذاری یا هم زمانی و یا مجاورت با این گزینه ها، فضای تذکر، آموزش یا پرورش را فراهم می سازند، به عنوان مثال نامگذاری روز تولد حضرت علی اکبر(ع) به نام روز جوان یا روز تولد حضرت زینب( س) را به نام روز پرستار نام نهادند لذا این نامگذاری ها، انواع تبلیغ ها ، بزرگداشت ها و یاد آوری آن حادثه، عظمت و بزرگی شخصیت مربوطه را نشان می دهد.حضرت زهرا (س) در مجموعه پنج تن آل عبا که نام و وجودش درجریان مباهله با مسیحیان، آیه تطهیر و جریان کساء می درخشد، زنی است که با ویژگی های خود توانسته هم لقب مادری «ام ابیها » و«ام الائمه » وهم لقب «سیده نساء العالمین » برترین بانوی جهان را کسب نماید. وی که هم خود معصومه وهم دختر معصوم وهم همسر معصوم بوده است وبا توجه به آثاروجودیش لقب «کوثر»گرفته وسرچشمه خوبی ها و حُسن ها شده است .لذا به ابتکارامام خمینی (ره) روز تولد این بانوی گرامی «روز زن و روز مادر» نام گرفته وفرمودند: « اگر روزی باید روز زن باشد، چه روزی والاتر و افتخارآمیزتراز روز ولادت با سعادت حضرت فاطمه زهرا(س)، زنی که افتخار خاندان وحی است و چون خورشیدی بر تارک اسلام عزیز می درخشد.
امروزه ولادت حضرت فاطمه(س) تحت تاثیر روز زن قرار گرفته است چه اقدامی باید صورت بگیرد که وقتی روز زن یا مادر عنوان می شود ناخودآگاه در ذهن عامه مردم حضرت فاطمه تداعی شود؟
همان گونه که در فلسفه نامگذاری این روز بیان شد، شخصیت وجایگاه حضرت زهرا) س( ولزوم معرفی وتبلیغ سبک زندگی ایشان باعث شد تا امام خمینی)ره( این نامگذاری را انجام دهند لذا برای رسیدن به هدف، شناخت ومعرفی ایشان لازم و ضروری است که تمام ائمه جمعه ، رسانه ها به ویژه صداوسیما، دستگاه های تبلیغاتی، شخصیت های تریبون دار وموسسات فرهنگی تلاش خود را برروی این تناسب وبیان ارتباط یعنی نقش الگویی حضرت به عنوان مادر نمونه واحترام وقدردانی که ائمه (ع) دراحترام مادر داشتند ونیز نقش همسری دلسوزانه ایشان برای حضرت علی( ع) را در تبلیغات خود مطرح وتشریح کنند، با توجه به اینکه این مناسبت در روز تولد این بانوی بزرگوار می باشد لذا می طلبد که برای تاثیرگذاری بیشتر، برنامه های این روز همراه با شادی و نشاط باشد.
چگونه با وجود اینکه حضرت فاطمه (س) فاقد مقام نبوت بودند ولی جبرئیل برایشان وارد می شد؟
پاسخ این سوال در گرو تحقیق بیشتر درباره کارکرد و نقش جبرئیل در درگاه الهی و شیوه ارتباط با مخلوقات اعم از پیامبر و غیر پیامبر می باشد، لذا تعیین محدوده انتهایی وظیفه جبرئیل، تفاوت وحی، الهام و تفاوت بین محدث و نبی در پاسخ این سوال مهم است،رابطه بین خداوند با پیامبران را جبرئیل عهده دار بوده است که به آن وحی گفته می شود اما گاهی در قرآن برارتباط بین خداوند و غیر پیامبرهم کلمه وحی بکار رفته است مانند «وَ أَوْحی رَبُّکَ إِلَی النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِی مِنَ الْجِبالِ بُیُوتاً (و پروردگار تو به زنبور عسل وحی نمود که از کوهها، خانه هایی برگزین) و إِذْ یُوحِی رَبُّکَ إِلَی الْمَلائِکَةِ أَنِّی مَعَکُمْ فَثَبِّتُوا الَّذِینَ آمَنُوا (و هنگامی که پروردگارت به فرشتگان وحی نمود، من با شما هستم کسانی را که ایمان آورده اند ثابت قدم بدارید)(انفال 12) و وَ أَوْحَیْنا إِلی أُمِّ مُوسی أَنْ أَرْضِعِیهِ فَإِذا خِفْتِ عَلَیْهِ فَأَلْقِیهِ فِی الْیَمِّ (و به مادر موسی وحی کردیم که موسی را شیر بده و هنگامی که بر جان او ترسیدی، وی را به دریا بینداز)(قصص 8) و وَ إِذْ أَوْحَیْتُ إِلَی الْحَوارِیِّینَ أَنْ آمِنُوا بِی وَ بِرَسُولِی (و هنگامی که به حواریون وحی کردم که به من و رسولم (عیسی) ایمان بیاورید)(مائده 111) و نیز نزول جبرئیل به صورت انسان بر مریم و سخن گفتن با وی.
رابطه وحیانی بین خدا وپیامبر توسط جبرئیل مخصوص پیامبران است، که «وحی تشریعی» می نامند . ولی رابطه وحی بین خدا وغیر پیامبر توسط جبرئیل را «وحی انبایی» یا الهام می نامند که فرق این دو آن است که براساس وحی تشریعی، فرد به مقام نبوت نایل آمده ولی در وحی انبایی، بدون اینکه فرد از مقام نبوت برخوردار شود، به اخبار غیبی دست می یابد. نزول وحی دربارة حضرت زهرا ـ سلام الله علیها نیز از قبیل وحی انبایی بوده و در آن مطالبی از جمله اخبار گذشته و آینده تا روز قیامت آمده است.
و آنچه بعد ازپیامبر اکرم قطع شده وحی تشریعی بوده است زیرا ایشان خاتِم و خاتَم پیامبران بوده است لذا بین نبی ومحدث فرق می کند امام باقر( ع) از قول پیامبر(ص) نقل فرمودند که ازاهل بیت من 12نفرمحدث هستند، امام خمینی فرمودند: فاطمه (س) بعد از پدرش هفتاد و پنج روز زنده بودند، در این دنیا بودند و حزن و شدت بر ایشان غلبه داشت; و جبرئیل امین می آمد خدمت ایشان و به ایشان تعزیت عرض می کرد و مسایلی ازآینده نقل می کرد. ظاهر روایت این است که در این هفتاد و پنج روز مراوده ای بوده است; یعنی رفت و آمد جبرئیل زیاد بوده است البته آن وحی به معنای آوردن احکام، تمام شد به رفتن رسول اکرم(ص).هرگاه نفس انسان ازجنبة کمالات به مرتبه ای رفیع برسد، صورت های ملکی و ملکوتی برایش تمثّل می یابند.
امام خمینی(ره) درباره شایستگی وجودی حضرت فاطمه (س) برای دریافت وحی می گوید: «مسألة فرود آمدن جبرئیل بر حضرت زهر (س) یک مسأله ساده نیست. خیال نشود که جبرئیل برای هر کس امکان نزول دارد. یک تناسب کامل میان مقام و عظمت جبرییل که روح اعظم است، و روح آن شخصی که جبرییل بر او وارد می شود، لازم است و به دلیل همین وسعت روح و شأن رفیع فاطمه (س) بود که پیامبراکرم (ص) درباره اش فرمودند: هر کس فاطمه را آن گونه که حق معرفت است بشناسد، لیلة القدر را ادراک کرده است، و همانا که فاطمه نامیده شده است، بدین لحاظ که خلق از کنه معرفتش بریده شده اند، یعنی به کنه معرفت او نمی رسند.از نامهای معروف فاطمه زهرا سلام الله علیها محدثه است که امام صادق علیه السلام در سبب نامگذاری مادرش فاطمه به محدثه چنین میفرماید: «انما سمیت فاطمة محدثة لان الملائکة کانت تهبط من السماء فتنادیها کما تنادی مریم بنت عمران؛ اینکه فاطمه سلام الله علیها به محدثه نامگذاری شد،چون فرشتگان پیوسته از آسمان فرود میآمدند و به فاطمه سلام الله علیها خبر میدادند همانطور که به مریم دختر عمران خبر میدادند.
چه سخنانی میان فرشتگان با حضرت فاطمه زهرا (س) رد و بدل شده است؟
فرشتگان خطاب به فاطمه سلام الله علیها این آیات را تلاوت میکردند: «یا فاطمة -ان الله اصطفیک و طهرک و اصطفیک علی نساء العالمین - یا فاطمة - اقنتی لربک واسجدی وارکعی مع الراکعین. » (آیات خطاب به مریم است و اذا قالت الملائکة یا مریم... و چون فرشتگان همین آیات را خطاب به فاطمه زهراسلام الله علیها تلاوت کردهاند به جای یا مریم یا فاطمه گفتهاند.) فاطمه سلام الله علیها به فرشتگان خبر میداد و آنان به او خبر میدادند و سخنانی با یکدیگر داشتند که در یکی از شبها فاطمه به آنها گفت: « آیا مریم دختر عمران بر زنان عالم برتری ندارد؟ گفتند: مریم در روزگار خویش بانوی بزرگ زنان بود ولی خداوند عز و جل تو را در عصر خویش و در عصر او بزرگ بانوی زنان قرار داده است و تو «سیدة نساء الاولین و الآخرین» هستی. » گرچه فرشتگان با کسی جز انبیاء الهی گفتگو نداشتند ولی چهار بانوی بزرگ در تاریخ انبیاء، بودند که پیامبر نبودند و در عین حال فرشتگان با آنان سخن میگفتند، درباره سخن گفتن جبرئیل با حضرت زهرا (س) روایات متعددی داریم که آن سخنان توسط امیرالمؤمنین (ع) جمع اوری وبه صورت مصحف شد که غیر از قرآن است.
یکی از القاب حضرت فاطمه زهرا (س)، محدثه است. محدثه کسی است که ملک با او سخن میگوید. پس از رحات پیامبر اکرم ص ملائکه برای تسلی دل حضرت زهرا س بر او وارد میشدند و تسلیت میگفتند ،مصحف فاطمه زهرا (س) یکی از مصادیق همین جریان محدث بودن است. در کتاب شریف کافی آمده: فردی از امام رضا (ع) سوال میکند که فرق بین رسول، نبی و امام چیست؟ حضرت میفرمایند که امام کسی است که سخن را از ملک میشنود، ولی شخص او را نمیبیند. بیش از ۵۰ روایت داریم که مَلک بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) با فاطمه زهرا (س) سخن میگفت و در کافی شریف تقریباً ۸ روایت نقل شده است.
در مصحف حضرت فاطمه (س) به چه مواردی اشاره شده است؟
روایتی از حماد بن عثمان در کافی شریف آمده که میگوید: از امام صادق (ع) شنیدم فرمودند: من در مصحف مادرم زهرا نگاهی انداختهام و راجع به قیام زنادقه خبر دارم. گفتم: مصحف فاطمه چیست؟ فرمودند: هنگامی که خداوند عزوجل نبی مکرم را به جوار خود خواند، در فاطمه زهرا حزن و اندوهی از فراغ پدر ایجاد شد که سنگینی این حزن و اندوه را جزء خدا، کسی نمیدانست. یعنی چقدر برای فاطمه زهرا (س) سخت بود! بعد خداوند برای او مَلَکی فرستاد که او را تسلی بدهد.حضرت (س) نزول مَلَک را با امیرالمؤمنین (ع) مطرح کردند. مولا فرمودند: اگر این بار آن مَلَک آمد و صدای او را شنیدی، من را خبر کن. بعد صدای مَلَک را شنیدند و مولا را خبر کردند. مولا هر چه را که از آن مَلَک میشنید، ثبت میکرد و این شد مصحف فاطمه زهرا (س)،مرحوم مجلسی میفرماید: مَلَک در اینجا ممکن است جبرئیل باشد، اما او وحی را نیاورده، چون وحی تمام شد و بعد میفرماید: ممکن است که غیرجبرئیل باشد؛ یعنی ممکن است جبرئیل و غیرجبرئیل آمده باشند. یا ممکن است که هر کدامشان در یک زمان جداگانه آمده باشند. پس محدث بودن یعنی سخن گفتن مَلَک با انسان و این مطلب در روایات فریقین آمده است.
روایت مفصلتر را مرحوم مجلسی نقل و سند روایت را صحیح دانسته اند. میگوید: امام صادق (ع) فرمود: شما چه میدانید که مصحف فاطمه چیست؟ مصحف فاطمه از نظر حجم سه برابر قرآن است. ولی مطالب قرآن آنجا نیست. نه اینکه ما یک قرآن دیگری داریم. بلکه درباره حوادث آینده است که ملک به حضرت زهرا (س) فرمودند و حضرت زهرا (س) هم اینها را به امیرالمؤمنین گفتند و نوشتند. همچنین میفرمایند: نزد من دو کتاب است، یکی «جَفر» و دیگری «مصحف فاطمه» که نام هر پادشاهی که بر زمین حکومت میکند در آن است. و جریان قیام بنی الحسن و نام اینها در این دو کتاب است. پس در مصحف فاطمه (س) حوادث آینده آمده است. اینکه حاکمان چه کسانی خواهند بود؟ و مدت حکومتشان چقدر خواهد بود؟
چگونه می توان از سبک زندگی حضرت زهرا (س) برای زنان امروز جامعه الگوسازی کرد؟
در بحث الگو سازی چند نکته قابل توجه است،ابتدا الگو باید ازویژگی ها و داشته های برتری برخوردار باشد تا دیگران بتوانند آنها را درزندگی فردی و اجتماعی سرمشق قراردهند دیگر اینکه ویژگی ها باید اختیاری و قابل کسب باشند، در ویژگی های الگویی محور واساس و قالب آن مدنظراست به گونه ای که وقتی شرایط زیستی و محیط جغرافیایی و زمانه نیز عوض شد آن ویژگی الگویی باقی مانده و قابل انتقال واثر پذیری باشد، مقام معظم رهبری فرمودند: «اسلام حضرت فاطمه (س)، آن عنصر برجسته و ممتاز ملکوتی را به عنوان نمونه و اسوه زن معرفی می کند، زندگی ظاهری او، جهاد او، مبارزه او، دانش او، سخنوری او، فداکاری او، شوهرداری او، مادری او، همسرداری او، مهاجرت او الگوی زنی که اسلام میخواهد بسازد این چنین است.»
یکی از مهمترین روش ها در تربیت، روش الگویی است، اسلام نیز به این روش اهمیت داده و درقرآن کریم فرموده است:«لَقَد کانَ لَکُم فی رَسولِ اللَّهِ أُسوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَن کانَ یَرجُو اللَّهَ وَالیَومَ الآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثیرًا«مسلّماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود، برای آنها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد میکنن» لذا قرآن کریم نیز از زنان پاکدامن و عفیفی چون مریم(س)، آسیه همسر فرعون (س) و دختران شعیب که الگوی زنان در شرایط مختلف میباشند تجلیل و ستایش کرده است.و اصولا فرستادگان پیامبرانی از جنس انسانها بخاطر همین است که بتوانند الگو بگیرند،حضرت زهرا( س) نیز دارای ویژگیها وسبک زندگی بودند منظور از الگوپذیری این نیست که در همه رفتارها همان قالب های رفتاری فرد الگو را مد نظر قرار داده و به همان شکل عمل کنیم. مثلا هر یکی از رفتارهای حضرت فاطمه (س) دارای حقیقت است که آن را به سادگی و با تحلیل و استنباط میتوان در همه زمانها و در همه ابعاد فردی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به کار برد. البته رفتارهایی هم در سیره حضرت وجود دارند که عیناً قابل اقتباس و پیروی است؛ مانند عبادت و دعا، احترام به همسر، رفتار مناسب و مهرورزی به خانواده. پس الگوها، منحصر به زمان و مکان نیستند و در همه اعصار میتوان برای الگوگیری به آنها مراجعه نمود. وقتی امام زمان (عج) درباره حضرت فاطمه زهرا (س) میفرماید: «اِنَّ لی فی ابنة رسولِ الله اُسوةٌ حَسَنَةٌ» یعنی حضرت فاطمه زهرا (س) الگوی امام زمان (عج) است، پس حضرت زهرا( س) هم برای مردان وهم برای زنان هم برای جوانان هم برای نوجوانان الگو هستند.
مقام معظم رهبری گفتند: زندگی حضرت به چند بُعد تقسیم میشود،بُعد معرفتی و معنوی(سیره عبادی)؛بُعد سلوک ایشان در خانواده (سیره همسرداری، خانهداری و تربیت فرزند)؛ بُعد فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی (سیره فرهنگی)؛ بُعد فعالیتهای سیاسی درباره اساس حکومت و بحث امامت(سیره سیاسی) با مراجعه به این ابعاد از زندگی ایشان و مطالعه هر یک از آنها میتوان روش و سبک زندگی فاطمی را به دست آورد. اولین ویژگی اخلاقی حضرت فاطمه زهرا (س) ادب ایشان در برابر خداوند، حضرت رسول (ص) و حضرت علی (ع) است،دومین ویژگی حضرت، امامشناسی ایشان بود،حضرت فاطمه زهرا (س) در خانه ننشست بلکه با دفاع ازحضرت علی( ع) نه چون همسرش بود بلکه چون امام زماناش بود حمایت کرد. و شناخت خود ازامام زمانش را به سایرین نیز ارائه میداد.
رفتار و سبک زندگی حضرت فاطمه (س) در خانه چگونه بود و ما در این عصر پرتنش خانوادگی چگونه و چه رفتارهایی را می توانیم از ایشان الگو بگیریم ؟
زن در خانه سه وظیفه اساسی همسرداری،خانهداری و تربیت فرزندان دارد در هر یک از این وظایف، نکاتی ارزشمند و تربیتی از حضرت به دست ما رسیده است.همسرداری و احترام به همسر. در مقابل، حضرت امیر نیز میفرمود: «هرگاه به فاطمه نگاه ایشان گشادهرویی را دروازه ورود به بهشت برای مؤمن ذکر میکند و در رفتار با همسرش نیز به سخن خود عمل میکند در محضر پدرش، با ابراز محبت به حضرت امیر (همسرش)، او را با احترام یاد میکند و بهترین یاور و بهترین همسر معرفی میکند. میکنم، همه دردها و رنجها و غصهها را از یاد میبرد» در لحظههای ناگوار زندگی هم این نوع جملات تکرار میشود حضرت نزد پدرش، از همسر خود با عنوان«علی» و نزد مردم با کنیه «ابالحسن» یا القاب دیگر از ایشان یاد میکند؛ چراکه جامعه عرب ذکر نام را خلاف عرف میدانستند.
حضرت به اقتضای شرایط آن روز جامعه و نیز موقعیت خود، از زیور آلات گرانقیمت استفاده نمیکردند؛ اما حداقل آراستگی را که برای زن در خانه لازم است رعایت میکردند؛ مانند استفاده از عطر. هنگامی که پیامبر (ص) سؤال میکنند چرا خودت را در برابر یک نابینا میپوشانی، میفرمایند: او مرا نمیبیند، ولی بوی مرا استشمام میکند و این حجاب برای این است که آن بو را حس نکند.اطاعت از همسر از دیگر ویژگی های حضرت بود، ایشان می فرماید:من به توصیه پدرم همواره عمل کردم که فرمود: «از همسرت اطاعت کن و از او چیزی نخواه که در توانش نباشد». در اواخر عمر خود نیز فرمود:«من همواره سعی کردم این نکته را در زندگیام رعایت کنم و به آن پایبند باشم». حضرت امیر هم میفرمود:هیچگاه ندیدم آن حضرت کاری کند که مرا خشمگین و دلآزرده کند. تناسب درخواستها. حضرت فرمودند:این توصیه را همواره از پیامبر دارم که از پروردگار خود حیا میکنم چیزی از همسر بخواهم که در توانش نباشد، با مرور زندگی حضرت درمییابیم که ایشان در نبود حضرت امیر، همواره در مسائل اقتصادی به حداقلها اکتفا میکردند.
حضرت چند نکته را هنگام انتخاب همسر به عنوان مقدمه این بحث رعایت کرد؛ چرا که در روایت داریم برای فرزندان و نسل آیندهتان، شخص مناسب را به همسری انتخاب کنید. در روایات بیش از مسائل ظاهری و مادی در انتخاب همسر، بر اخلاق و معنویت و ایمان و طهارت و پاکی نسل زن و مرد تأکید شده است. حضرت صدیقه خواستگاران متعددی از بزرگان و اشراف داشت، اما ایشان با معیارهایی که محوریت آنها ارزشهای اخلاقی و معنوی بود و از گفتوگوی حضرت با پیامبر(ص) به دست میآید، حضرت امیر را انتخاب کرد که جوانی با توان ضعیف اقتصادی بود.
حضرت فاطمه(س) در تربیت فرزندان چه شیوه ای داشتند؟
در بحث پرورش جسمی کودک هم روایتی داریم که حضرت التزام داشتند فرزندان از شیر مادر استفاده کنند و غذای فرزند را بر غذای خود مقدم میداشتند و سعی میکردند تا حد امکان، فرزندان را سیر کنند. در زمان بیماری فرزندان نیز با دلسوزیهای مادرانه، برای بهبود آنها نذر میکردند و روزه میگرفتند. در بحث تربیت روحی و عاطفی فرزندان و فقت و مهربانی مادر به آنها، سلمان نقل میکند که به خانه حضرت فاطمه(س) رفتم و دیدم که حضرت مشغول آسیاب کردن است و وقتی حضرت میان بچهداری و کار خانه تعارض ایجاد شد و ناچار بود که یکی را انتخاب کند، رسیدگی به فرزند را انتخاب میکند و میفرماید: «انی ارفق؛ من مهربانترم به این بچه».( دلایل امامت طبری ص 140 آمده است)
پایان پیام/35