کوچکترین هواپیماهای جت سرنشین‌دار در دنیا را بشناسید

شاید برایتان جالب باشد تا با کوچکترین هواپیماهای جت در دنیا آشنا شوید. ما در ادامه چند فروند از آن‌ها را برای شما معرفی خواهیم کرد.

از ساخت نخستین موتور جت توسط انگلیسی‌ها در سال ۱۹۳۷ و پرواز نخستین هواپیمای جت توسط آلمانی در سال ۱۹۳۹ بیش از ۸۰ سال می‌گذرد. تکنولوژی انقلابی که زمانی برگ برنده طرفین در نبرد هوایی محسوب می‌شد، امروزه در هواپیماهای فوق بزرگ تا هواپیماهای کنترلی کوچک که برای سرگرمی ساخته می‌شوند وجود دارد.

در ابتدا بهتر است تعریفی از این نوع موتورها داشته باشیم. موتور جت نوعی موتور توربینی است که به بیان ساده هوا را به داخل کشیده، با کمپرسورهایش هوا را فشرده و در محفظه احتراق با سوخت ترکیب و منفجر می‌کند؛ هوای داغ ضمن خارج شدن از نازل و ایجاد رانش، توربین را برای ادامه کار موتور به حرکت در می‌آورد. موتورهای جت تنها محدود به هواپیماها و هلیکوپترها نیستند و وسایل نقلیه زمینی و دریایی را نیز به حرکت در می‌آورند. این موتورها حتی در تجهیزات صنعتی نیز کاربرد دارند.

کوچکترین هواپیماهای جت

هواپیماها اصلی‌ترین میزبان موتورهای جت هستند. امروزه به موازی هواپیماهای قاره پیما و پیل پیکر همچون بوئینگ ۷۴۷، هواپیماهای بسیار کوچکی نیز وجود دارند که اصطلاحا به آن‌ها هواپیمای خانگی گفته می‌شود. این هواپیماها نیز موتور جت دارند و آن قدر کوچک و سبک هستند که تنها قادر به حمل یک سرنشین می‌باشند. در ادامه با کوچکترین آن‌ها آشنا می‌شویم.

MC-15 Cri-Cri Jet

MC-15 Cri-Cri Jet کوچکترین هواپیمای جت سرنشین دار در دنیا و تاریخ است که به آسمان رفته است. این هواپیمای فوق کوچک در دهه ۱۹۷۰ توسط یک مهندس هوافضای فرانسوی به نام مایکل کلمبان طراحی و ساخته شده است. MC-15 در اصل بر اساس MC-12 Cri-Cri ساخته شده که نسخه اولیه از هواپیماهای Colomban Cri-cri محسوب می‌شود و به دو موتور پیستونی JPX PUL 212 ساخت کمپانی فرانسوی JPX مجهز بود.

این دو موتور ملخی در نسخه MC-15 جای خود را به دو موتور توربوجت مینیاتوری PBS VB TJ20 دادند. این موتورهای جت ساخت کمپانی PBS هستند که سال ۱۹۵۰ در کشور چک امروزی تاسیس و دفتر زیرشاخه هوانوردی آن در آمریکا قرار دارد. هر یک از این موتورهای جت حداکثر ۹۰۰ نیوتون برابر با ۹۲ کیلوگرم-نیرو رانش تولید می‌کند و قادر به تامین ۷۵۰ وات نیروی الکتریکی برای تجهیزات الکترونیکی هواپیما است.

این هواپیما یک کانوپی برامده و ارابه فرود با آرایش ۳ چرخ دارد که ثابت هستند و همیشه بیرون می‌مانند. بدنه آن نیز از ورقه‌های آلومینیومی و فوم کلگسل ساخته شده که همگی با چسب در جای خود محکم شده‌اند. MC-15 کری کری جت ۳.۹ متر طول دارد و فاصله دو سر بال آن از یکدیگر که اصطلاحا دهانه بال یا عرض هواپیما نامیده می‌شود نیز برابر با ۴.۹ متر است. هواپیما به تنهایی ۷۸ کیلوگرم وزن دارد و بیشینه وزن آن هنگام برخاستن به ۱۷۰ کیلوگرم می‌رسد. در واقع ۱۷۰ کیلوگرم شامل وزن سرنشین، سوخت، کمی بار و خود هواپیما است.

بیشینه سرعت این هواپیما ۳۰۰ کیلومتر بر ساعت است و با مخزن سوخت پر تا ۵۰۰ کیلومتر پرواز می‌کند. MC-15 Cri-Cri Jet حدود ۳۰ هزار دلار قیمت دارد. خریداران می‌توانند آن را با موتورهای ساخت جت کت آمریکا نیز تهیه کنند.

BD-5 Microjet

هواپیمای BD-5 میکروجت ساخت کمپانی هوایی آمریکایی بید ایرکرفت – Bede Aircraft است و در بین کوچکترین هواپیماهای جت سرنشین‌دار رتبه دوم را دارد. این هواپیمای با ۴.۱۳ متر طول و پهنای بالی به عرض ۶.۵۵ متر، ابعادی به اندازه یک خودرو دارد. وزن خود هواپیما بسیار اندک و ۱۸۸ کیلوگرم است. کیت این هواپیما با قیمتی کمتر از ۲۰۰ هزار دلار به فروش می‌رسد و کاربر می‌تواند خود آن را مونتاژ کند.

این هواپیما نیز بر اساس یک هواپیمای ملخی با موتور پیستونی ساخته شده است. هواپیمای اولیه یک موتور پیستونی با قدرت ۷۰ اسب بخار داشت که در نسخه جت جای خود را به یک موتور توربوجت TRS-18-046 داد. این موتور از PBS VB TJ20 قوی‌تر بوده و به تنهایی ۱۱۰۰ نیوتون نیرو برابر با ۱۱۲ کیلوگرم-نیرو رانش تولید می‌کند. مدل دیگری از آن موسوم به LFS نیز به موتور توربوجت PBS TJ-100 است که ۱۳۰۰ نیوتون نیرو برابر با ۱۳۲ کیلوگرم-نیرو رانش تولید می‌کند و توان تامین انرژی الکتریکی آن ۶۵۰ وات است.

این هواپیما با تک موتور خود به سرعت ۵۱۵ کیلومتر بر ساعت می‌رسد و برد آن نیز ۴۰۰ کیلومتر است. مخزن سوخت BD-5 گنجایش ۱۱۳ لیتر سوخت دارد که بخشی از وزن هواپیما هنگام بلند شدن را تشکیل می‌دهد. بیشینه وزن هواپیما هنگام برخاستن به ۳۷۰ کیلوگرم می‌رسد که ۲ برابر وزن خود هواپیماست.

JSX-2 SubSonex

در بررسی کوچکترین هواپیماهای جت در دنیا به JSX-2 ساب سونکس در جایگاه سوم می‌رسیم که توسط کمپانی آمریکایی سونکس – Sonex ساخته شده و نخستین پروازش را در سال ۲۰۱۱ انجام داد. بر خلاف دو نمونه قبل، JSX-2 از ابتدا به عنوان یک هواپیمای جت طراحی و ساخته شد.

این هواپیما نیز یک موتور توربوجت مینیاتوری مدل PBS TJ-100 دارد که مابین دو سکان عمودی دم آن که آرایشی به شکل Y دارند قرار گرفته است. ساب سونکس همچنین دارای مدلی دیگر به نام JSX-2T است که دو صندلی کنار هم داشته و قادر به حمل دو سرنشین است. این مدل جدید که در سال ۲۰۱۹ معرفی شد، بنا به انتخاب مشتری با موتور PBS TJ-150 نیز قابل عرضه است از TJ-100 قوی‌تر بوده و ۱۵۰۰ نیوتون برابر با ۱۵۳ کیلوگرم-نیرو رانش تولید می‌کند. توان تامین انرژی الکتریکی آن نیز همچون TJ-100 برابر با ۶۵۰ وات است.

JSX-2 نیز همچون BD-5 هنگام پرواز چرخ‌هایش را به داخل بدنه آلومینیومی خود جمع می‌کند. این هواپیما ۵.۰۳ متر طول دارد و دهانه با آن نیز ۵.۵ متر است. وزن خود هواپیما ۲۲۷ کیلوگرم و بیشینه وزن آن هنگام برخاستن در مدل تک سرنشین ۴۵۴ کیلوگرم و در مدل دو سرنشین نیز به ۶۸۰ کیلوگرم می‌رسد. بیشینه سرعتی که هواپیما تا کنون به آن رسیده ۴۶۳ کیلومتر بر ساعت است، اما حداکثر سرعتش هنگام پرواز در مدل تک و دو سرنشین به ترتیب ۳۹۰ و ۳۲۰ کیلومتر بر ساعت است. این دو هواپیما نیز همچون ۲ هواپیمای دیگر تا ارتفاعی کمتر از ۵ کیلومتر بالا می‌روند.

ظرفیت سوخت هواپیما در مدل تک سرنشین ۱۵۱ لیتر و در مدل دو سرنشین ۱۹۰ لیتر است. با یک بار سوخت‌گیری کامل نیز برد آن در مدل تک سرنشین به ۶۶۰ کیلومتر و در مدل دو سرنشین به ۵۸۰ کیلومتر می‌رسد. قیمت آن برای مدل JSX-2 و JSX-2T به ترتیب ۱۱۵.۳۵۲ و ۱۴۰ هزار دلار است.

تا به اینجای کار ۳ هواپیمای خانگی به شما معرفی کردیم که کوچکترین هواپیماهای جت ساخته شده در دنیا مجهز به موتورهای توربوجت مینیاتوری تلقی می‌شود. هواپیماهایی که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شویم نیز از کلاس مشابه و ابعادی همچون ۳ مورد مذکور هستند، اما به جای موتور مینیاتوری به موتورهای بزرگ ابعاد مجهزند.

Frank Dasmacci’s Cozy Jet

کوزی جت فرانک دازماچی چهارمین جت کوچک در دنیاست که حاصل تغییر یک هواپیمای کوزی مارک ۳ – Cozy MK 3 به یک هواپیمای جت است. کوزی مارک ۳ خود یک موتور پیستونی ۴ سیلندر دارد که ملخ پشت کابین را می‌چرخاند. اما در هواپیمای فرانک دازماچی یک موتور جت جنرال الکتریک T58-8F جاگزین آن شده است. این موتور در اصل یک موتور جت توربوشف محسوب می‌شود که در هلیکوپترهای نظامی کاربرد دارد،‌ اما دازمانچی با اعمالی تغییراتی از این موتور توربوشفت یک موتور توربوجت با ۳۵۶۰ نیوتون برابر با ۳۶۳ کیلوگرم-نیرو رانش ساخت.

این هواپیما یک خلبان و یک سرنشین دیگر به عنوان مسافر حمل می‌کند. وزن خود هواپیما ۵۰۰ کیلوگرم و بیشینه وزن آن هنگام برخاستن ۱۰۵۰ کیلوگرم (۱.۰۵ تن) است که شامل وزن سرنشینان و بارشان به همراه ۴۱۶ لیتر همراه سوخت هواپیما نیز می‌شود. هواپیما می‌تواند تا ۴۴۴ کیلومتر بر ساعت سرعت بگیرد؛ البته در آزمایش توانسته به سرعت ۵۷۵ کیلومتر بر ساعت نیز دست یابد. پیوستگی پروازی این هواپیما نیز ۹۰ دقیقه است و تا ۹ کیلومتری از سطح زمین اوج می‌گیرد.

فرد دیگری به نام لنس هولی نیز یک هواپیمای لانگ ای زی – Long EZ ساخت کمپانی آمریکایی Rutan را که هواپیمایی مشابه کوزی مارک ۳ است به موتوری مشابه تبدیل کرده و هواپیمایی همچون کوزی جت ساخته است. ناگفته نماند کوزی مارک ۳ نیز خود بر اساس لانگ ای زی ساخته شده است.

ViperJet

در بررسی کوچکترین هواپیماهای جت به متفاوت‌ترین نمونه آن‌ها می‌رسیم که در نگاه اول بیشتر به یک هواپیمای جنگنده شبیه است. وایپرجت – ViperJet محصولی از کمپانی آمریکایی وایپر ایرکرفت – Viper Aircraft است که نخستین پرواز خود را در سال ۱۹۹۹ انجام داد.

وایپرجت یک هواپیمای ورزشی و نمایشی محسوب می‌شود که علاوه بر خلبان، قادر است یک مسافر نیز با خود حمل کند. این هواپیما در ابتدا قرار بود با موتور پیستونی ساخته شود، اما طراحان تصمیم به استفاده از موتور جت گرفتند. وایپرجت در ابتدا یک موتور توربوجت فرانسوی داشت که به دلیل قدرت پایین و مصرف سوخت بالا رضایت بخش نبود. این موتور جای خود را به نمونه تغییر یافته T58-8F داد اما مجددا رانش مورد نظر سازندگان را تامین نمی‌کرد.

این بار طراحان به دنبال موتور توربوجت J85 رفتند که در جنگنده F-5 نصب شده بود و ۱۴ هزار نیوتون برابر با ۱۴۰۰ کیلوگرم-نیرو رانش تولید می‌کرد. به دلیل این که موتور جدید رانشی ۴ برابر نمونه قبلی داشت، ساختار هواپیما دستخوش طراحی مجدد قرار گرفت و تغییراتی در آن اعمال شد. البته امروزه خریداران می‌توانند این هواپیما را با موتور توربوجت CJ-610 ساخت جنرال الکتریک نیز سفارش دهند که موتوری غیرنظامی با رانش تولیدی ۱۲۶۷۷ نیوتون برابر با ۱۲۹۲ کیلوگرم-نیرو است.

این هواپیما هنگام پرواز چرخ‌هایش را به داخل بدنه جمع می‌کند تا پسار کمتری تولید شود. طول بدنه و دهانه بال آن نیز به ترتیب ۷.۸۰ و ۸.۴۸ متر است. وزن خود هواپیما ۱۴۵۲ کیلوگرم است و بیشینه وزن آن هنگام برخاستن به ۲۳۲۰ کیلوگرم می‌رسد. حداکثر سرعت هواپیما ۸۵۰ کیلومتر بر ساعت برابر با ۰.۸ ماخ است و با مخزن سوخت کاملا پر می‌تواند ۱۵۰۰ کیلومتر پرواز کند. ارتفاع پرواز آن نیز ۱۰.۵ کیلومتر از سطح زمین است. قیمت این هواپیما در مدل پایه از ۱۸۲ هزار دلار شروع می‌شود.

پنج هواپیمایی که تا اینجا بررسی کردیم همگی جت‌های خانگی با طول بدنه‌ای کمتر از ۸ متر بودند. پس از این هواپیماها کلاسی دیگر موسوم به هواپیماهای جت فوق سبک وجود دارد که بدنه‌هایی با طول بیشتر از ۸ متر داشته و قادر به حمل تعداد انگشت شماری مسافر نیز می‌باشند. در قسمت بعدی به معرفی این هواپیماها خواهیم پرداخت. البته فراموش نکنید هواپیماهایی در ابعاد مشابه و حتی کوچکتر از آن چه که معرفی کردیم نیز وجود دارند، اما جت نبوده و به موتورهای سوختی دیگر و حتی الکتریکی مجهزند. همچنین کلاس دیگری از هواپیما به نام گلایدر موتوری نیز وجود دارند که دارای طولی مشابه هواپیماهای خانگی بوده اما دهانه بالی ۲ برابر آن‌ها دارند. این هواپیماها موتورشان ثابت نبوده و پس از اندکی کار و شتاب گرفتن به داخل بدنه باز می‌گردد. به همین دلیل در رده بندی ما جایی ندارند؛ چرا که بیشتر پرواز خود را به صورت گلایدر انجام می‌دهند.

لطفا توجه داشته باشید که این مقاله تماما توسط نویسنده تالیف و حاصل مطالعات بسیار گسترده و دقیق شمار زیادی از منابع است. لذا با معرفی ما به دوستان خود و اشتراک گذاری مقالات،‌ ما را یاری نمایید.