آمریکا در آسیای مرکزی؛ سلطه‌طلبی در لباس بشردوستی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه، روزنامه «پراودا» چاپ مسکو با انتشار مطلبی اقدامات آمریکا طی ماه‌های اخیر در آسیای مرکزی را مورد بررسی قرار داد.

در این مطلب که به قلم «سرگئی کوژمیاکین» کارشناس سیاسی روس است، آمده است: «واشنگتن» گام دیگری در جهت تحکیم مواضع خود در آسیای مرکزی برداشت. آمریکا، قزاقستان و ازبکستان با ایجاد طرح مشارکت سرمایه‌گذاری، از سایر کشورهای منطقه دعوت کردند تا به آن بپیوندند.

این واقعیت که جمهوری‌های شوروی سابق در استراتژی جهانی آمریکا دارای یکی از جایگاه مهم هستند، با نمونه‌های جدید تأیید می‌شود. علیرغم همه گیری کرونا و ماجرا و رسوایی تغییر قدرت در واشنگتن، دیپلماسی آمریکا در رابطه با آسیای مرکزی هیچ ضعف یا تاخیر از خود نشان نمی‌دهد.

آغاز سال جدید میلادی با رویدادی همراه بود که برای منطقه می‌تواند پیامدهای طولانی مدت به همراه داشته باشد.

قابل ذکر است که بیش از 5 سال پیش، یعنی در پاییز سال 2015، واشنگتن توسط «جان کری» وزیر امور خارجه وقت آمریکا از راه اندازی بستر جدید همکاری‌ها با جمهوری‌های آسیای مرکزی در قالب «1 + 5» خبر داد.

در ابتدا، برگزاری مشاوره‌های منظم مسئولین نهادهای سیاست خارجی کشورهای شرکت کننده در نظر گرفته شد، ولی بعدا استراتژی به تصویب رساندند که طبق آن اجرای پروژه‌های مشترک در زمینه‌های انرژی، حمل و نقل و زیرساخت‌ها در دستور کار قرار گرفت.

به نظر می‌رسد تحقق برنامه‌های مشترک آمریکا با کشورهای منطقه به تدریج وارد مرحله اجرایی می‌شود.

در 7 ژانویه سال جاری میلادی آمریکا، قزاقستان و ازبکستان در شهر «نورسلطان» از ایجاد طرح «مشارکت سرمایه گذاری آسیای مرکزی» خبر دادند.

از طرف آمریکا «شرکت مالی توسعه بین المللی»، از طرف ازبکستان «وزارت سرمایه گذاری و تجارت خارجی» این کشور و از طرف قزاقستان «مرکز مالی بین المللی «آستانه» وارد آن شد. در بیانیه رسمی مربوط به این اقدام ذکر شده که این مشارکت در بستر «5+1» با هدف توسعه اقتصادی منطقه دنبال خواهد شد. به این منظور حداقل هزینه یک میلیارد دلاری برای پروژه‌های مختلف برنامه ریزی شده است.

به گفته «آدام بولر» مدیرکل شرکت مالی توسعه بین المللی آمریکا، انرژی، کشاورزی، بهداشت و درمان و همچنین توسعه تجارت متقابل و حمایت از مشاغل خصوصی با ارائه وام‌های خرد در زمینه‌های اولویت دار خواهد بود.

مدیرکل این شرکت آمریکایی گفته است با توجه به همه گیری کرونا، انجام این کار در اسرع زمان مهم بوده و یکی از اهداف اصلی مدیریت وی در این منطقه به شمار می‌رود.

علاوه بر این، بولر اهداف ایجاد این مشارکت سرمایه گذاری را نیز پنهان نداشت و اعلام کرد که چنانچه جمهوری‌های آسیای مرکزی «از نظر اقتصادی به هیچ یک کشور خاص وابستگی نداشته باشند» و موفق به ایجاد «بازارهای مستقل قوی» شوند، این منطقه «با ثبات تر» خواهد شد.

اشاره مدیرکل شرکت مالی توسعه بین المللی آمریکا بسیار صریح بوده و ناراحتی واشنگتن از موقعیت‌های اقتصادی چین و روسیه در آسیای مرکزی را بیان و همزمان سعی در تخریب ابتکارات همگرایی مانند ایجاد اتحادیه اقتصادی اوراسیا و راهبرد چینی «کمربند و جاده» می‌کند.

آمریکا به طور ویژه تاکید می‌کند که انتظار پیوستن سایر کشورهای منطقه با مشارکت سرمایه گذاری را دارد. واشنگتن به طور فعال وارد عمل شده است تا این کشورها پیوستن «داوطلبانه» خود را به تأخیر نیندازند. به این منظور از استراتژی «چماق و هویج» استفاده می‌کند.

به عنوان مثال، در این راستا نسبت به قرقیزستان از «قانون ماگنیتسکی» به عنوان ابزار فشار استفاده می‌شود. در ماه دسامبر سال 2020 وزرای خارجه و دارایی آمریکا از قرار گرفتن نام «رحیم بیک مدرحیموف» معاون سابق کمیته گمرک قرقیزستان و همسر وی در «لیست ماگنیتسکی» خبر دادند و خواستار همکاری «بیشکک» در این زمینه شدند.

در تاریخ 7 ژانویه سال جاری میلادی مذاکرات «دیوید هیل» معاون سیاسی وزیر امور خارجه آمریکا با نمایندگان دولت تاجیکستان انجام شد که از موضوعات مورد بحث و نتایج آن هیچ نوع خبری درز نکرد. در آستانه این دیدار، «سراج الدین مهرالدین» وزیر امور خارجه تاجیکستان با «جان مارک پامرشایم» سفیر آمریکا و «کیت سیمونز» رئیس دفتر سازمان یوساید در مورد همکاری‌های دو جانبه و منطقه‌ای در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی ملاقات انجام داده بود.

در اواخر دسامبر سال 2020 رایزنی‌های سیاسی بین واشنگتن و «عشق آباد» به صورت ویدیو کنفرانس دایر شد که در آن گروهی از کارمندان وزارت امور خارجه آمریکا و مسئولین چندین نهاد دولتی ترکمنستان مانند وزارت امور خارجه، وزارت دارایی و اقتصاد حضور یافتند. دو طرف توافق کردند که همکاری‌ها را در قالب «5+1» و همچنین سازمان یوساید تقویت خواهند داد.

در همان روزها نشست شورای تجاری دو کشور نیز برگزار شد که در آن علاوه بر دیپلمات‌های آمریکایی همچنین نمایندگان شرکت‌های «بوئینگ»، «جان دیر»، «کاترپیلار» شرکت کردند.

علاوه بر آن، هیئت شرکت مالی توسعه بین المللی آمریکا از عشق آباد بازدید نمود. طرف ترکمن نه تنها از این سازمان برای شرکت در صندوق سرمایه گذاری بین المللی این کشور دعوت، بلکه موافقت خود برای بررسی موضوع حضور در طرح مشارکت سرمایه گذاری آسیای مرکزی را نیز اعلام کرد.

آمریکا همچنین به دنبال تقویت روابط خود با قزاقستان و ازبکستان بوده و به نظر می‌رسد که این دو کشور را به عنوان مجری اصلی جهت تحقق منافع خود در منطقه انتخاب کرده است.

ضمنا وزارت امور خارجه آمریکا فروش هواپیماهای شناسایی «King Air B300ER Scorpion» به ارتش قزاقستان را با مبلغ 128 میلیون دلار تصویب کرد. در بیانیه مربوطه وزارت امور خارجه آمریکا آمده است: با در نظر گرفتن فروش این هواپیماها، از طریق بهبود امنیت کشور شریک که نیروی محرکه ثبات سیاسی و پیشرفت اقتصادی در آسیای مرکزی است، به اهداف سیاست خارجی و امنیت ملی آمریکا کمک خواهد کرد. با اجرایی شدن این فروش، توانایی قزاقستان برای مقابله در برابر تهدیدات فعلی و آتی منطقه‌ای و انجام اقدامات امنیتی مرزی افزایش خواهد یافت.

سازمان یوساید در ازبکستان با همکاری وزارت آموزش و پرورش این کشور برنامه‌های درسی جدید مدارس و استانداردهای سنجش دانش را تدوین خواهد کرد. همچنین مشارکت سرمایه گذاران آمریکایی در توسعه صنایع انرژی، حمل و نقل، شیمیایی و دارویی این کشور مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

علاوه بر این همه، «تاشکند» البته نه بدون «توصیه دوستانه» از خارج، تصمیم به سهم 50 میلیون دلاری در صندوق سرمایه گذاری مشترک آمریکا، اسرائیل و امارات متحده عربی گرفت. این صندوق پس از برقراری روابط دیپلماتیک بین اسرائیل و امارات ایجاد شده و هدف تقویت مالی این اتحاد سیاسی در حال شکل گیری را دنبال می‌کند.

در این خصوص که آیا چنین اقدامی با منافع بلند مدت کشور همخوانی دارد یا خیر، مقامات ازبک ترجیح می‌دهند صحبت نکنند. چنین روشی نسبت به سایر ابتکارات واشنگتن در منطقه نیز صدق می‌کند اما معلوم است که آمریکا در بازی خود برای کشورهای منطقه نقشی بیشتر از یک پیاده را در نظر نگرفته است.

انتهای پیام/ح