کولپوسکوپی دهانه رحم، چگونه انجام می‌شود؟

چنانچه مورد مشکوکی در غربالگری دهانه رحم مشاهده شود یا اگر علائم نشان دهنده احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم باشد، متخصص زنان کولپوسکوپی را توصیه می‌کند. کولپوسکوپی عملی کاملاً ایمن است، با این حال متخصص زنان و زایمان بیمار را برای مقابله با مشکلات احتمالی پس از آن آماده می‌کند. متخصص همواره اطمینان حاصل می‌کند که مزایای کولپوسکوپی بر عوارض احتمالی آن بیشتر است. نتیجه کولپوسکوپی مشخص می‌کند که آیا نیازی به انجام آزمایش‌های بیشتر و شروع درمان هست یا خیر. اگر سلول‌های غیرعادی در دهانه رحم وجود داشته باشد، بیمار باید برای درمان به کلینیک مراجعه کند.

چنانچه متخصص زنان و زایمان احتمال دهد که مشکلی در دهانه رحم وجود دارد، انجام کولپوسکوپی را توصیه می‌کند. دلایلی که انجام کولپوسکوپی را لازم می‌سازد، عبارت است از:

- غیرعادی بودن نتیجه تست پاپ اسمیر

- غیرطبیعی به نظر رسیدن دهانه رحم هنگام معاینه لگن

- مشخص شدن ویروس پاپیلوم انسانی یا HPV در آزمایش‌ها

- خونریزی غیرقابل توضیح یا مشکلات دیگر

کولپوسکوپی برای تشخیص عارضه‌های زیر انجام می‌شود:

- زگیل تناسلی

- التهاب دهانه رحم (سرویسیت)

- تغییرات پیش سرطانی در بافت دهانه رحم

- تغییرات پیش سرطانی در بافت واژن

- تغییرات پیش سرطانی فرج

دکتر نرگس تاج دینی
جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی

متخصص زنان و زایمان از بیمار می‌خواهد که توصیه‌های زیر را برای آمادگی قبل از کولپوسکوپی رعایت کند.

- از یک یا دو روز قبل از کولپوسکوپی دهانه رحم و رحم رابطه جنسی واژینال نداشته باشد.

- از یک یا دو روز قبل از کولپوسکوپی از تامپون استفاده نکند.

- از دو روز قبل از کولپوسکوپی داروهای واژینال مصرف نکند.

- بیمار می‌تواند برای جلوگیری از بروز ناراحتی حین عمل، 800 ـ 600 میلی گرم (3 یا 4 قرص غیرتجویزی) ایبوپروفن را یک ساعت قبل از عمل مصرف کند. قرص باید با غذا مصرف شود، البته بیماران با سابقه حساسیت معده نباید این کار را انجام دهند.

بیمار موظف است موارد زیر را به متخصص اطلاع دهد.

- اگر فکر می‌کند که زمان عادت ماهانه حوالی وقت کولپوسکوپی است، البته در این حالت نیز می‌توان کولپوسکوپی را انجام داد، اما در بعضی موارد توصیه می‌شود که کولپوسکوپی به بعد از قاعدگی موکول شود.

- بارداری، کولپوسکوپی در دوران بارداری ایمن است، اما بیوپسی (نمونه برداری از بافت) و هرگونه درمان معمولاً به چند ماه بعد و پس از زایمان موکول می‌شود.

عمل کولپوسکوپی رحم و دهانه رحم عملی سرپایی است که در مطب متخصص انجام می‌شود و معمولاً 20 ـ 10 دقیقه طول می‌کشد. بیمار به پشت روی تخت دراز می‌کشد و پاها را، مانند زمان معاینه لگن یا تست پاپ اسمیر، روی تکیه‌گاه قرار می‌دهد. متخصص اسپکولوم فلزی را وارد واژن بیمار می‌کند. اسپکولوم دیواره‌های واژن را باز نگه می‌دارد تا پزشک بتواند داخل دهانه رحم را ببیند. متخصص ذره‌بین مخصوصی به نام کولپوسکوپ را در فاصله چند اینچی فرج قرار می‌دهد. سپس نور به داخل واژن تابانده می‌شود و همان طور که با دوربین می‌توانید اشیاء را ببینید، متخصص نیز از پشت ذره‌بین نگاه می‌کند و دستگاه تناسلی را بررسی می‌نماید. مخاط و ترشحات دهانه رحم و واژن با پنبه پاک می‌شود، گاهی اوقات متخصص از محلولی از سرکه یا ماده دیگر برای پاک کردن دستگاه تناسلی استفاده می‌کند. این کار سوزش یا گزگز خفیفی را ایجاد می‌کند. این محلول ناحیه‌های وجود سلول‌های مشکوک را مشخص‌تر می‌کند.

اگر متخصص به ناحیه مشکوکی بربخورد، نمونه کوچکی از بافت را برای آزمایش برمی‌دارد. متخصص برای نمونه برداری از وسیله بیوپسی تیزی استفاده می‌کند تا بتواند قطعه کوچکی از بافت را ببرد. اگر چند ناحیه مشکوک وجود داشته باشد، چند نمونه‌برداری انجام می‌شود. احساس بیمار در زمان بیوپسی به نوع بافت برداشته شده بستگی دارد:

بیوپسی دهانه رحم ناراحتی خفیفی را ایجاد می‌کند، اما معمولاً دردناک نیست. بیمار مقداری فشار یا گرفتگی را حس می‌کند.

نمونه‌برداری از بخش پایین واژن یا فرج دردناک است، به همین دلیل متخصص ابتدا ناحیه را به طور موضعی بی‌حس می‌کند.

همچنین متخصص برای کاهش خونریزی در ناحیه نمونه‌برداری از محلولی شیمیایی استفاده می‌کند.

اگر بیوپسی در طول کولپوسکوپی دهانه رحم و رحم انجام نشود، بیمار هیچ گونه محدودیتی پس از اتمم معاینه ندارد. لکه‌بینی یا خونریزی بسیار جزیی واژن به مدت یک تا دو روز پس از کولپوسکوپی طبیعی است. اما اگر بیوپسی نیز حین کولپوسکوپی انجام شود، بیمار با عوارض زیر مواجه می‌شود:

- درد واژن یا فرج به مدت یک یا دو روز

- خونریزی جزیی واژن به مدت چند روز

- خروج ترشحات تیره رنگ از واژن

بیمار باید خون یا ترشحات را با نوار بهداشتی جمع کند، استفاده از تامپون، دوش واژینال و رابطه جنسی واژینال تا یک هفته پس از بیوپسی یا تا زمان اجازه دادن متخصص ممنوع است.

نمونه گرفته شده برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. متخصص زنان و زایمان اقدامات بعدی را با توجه به جواب آزمایش تعیین می‌کند. اگر متخصص تمام سلول‌های غیرعادی را در زمان بیوپسی برداشته باشد، نیازی به درمان بیشتر نخواهد بود. متخصص روش‌های زیر را برای برداشتن سلول‌های غیرعادی و پیشگیری از سرطان دهانه رحم توصیه می‌کند:

متخصص بافت را با وسیله‌ای مخروطی شکل از دهانه رحم می‌برد تا تمام سلول‌های پیش سرطانی را جدا کند. سلول‌های غیرعادی معمولاً سرطانی یا پیش سرطانی هستند.

کرایوتراپی: پزشک سلول‌های نابه‌هنجار دهانه رحم را با گاز مایع منجمد می‌کند.

متخصص سلول‌های غیرعادی را با حلقه سیمی حاوی جریان برق جدا می‌کند.

کولپوسکوپی رحم و دهانه رحم عملی ایمن و عوارض کولپوسکوپی انگشت‌شمار است. به ندرت پیش می‌آید که بیمار با عوارض بیوپسی انجام شده حین کولپوسکوپی روبه‌رو می‌شود. عوارض بیوپسی عبارت است از:

- خونریزی شدید

- عفونت

- درد لگن

در صورتی که پس از کولپوسکوپی از رحم و دهانه رحم با نشانه‌ها و علائم زیر مواجه شدید، حتماً با متخصص زنان و زایمان تماس بگیرید:

- خونریزی شدیدتر از خونریزی معمول قاعدگی

- تب و لرز

- تب

- درد شدید شکم

هزینه کولپوسکوپی با توجه به انجام شدن بیوپسی و هزینه‌های آزمایشگاه تعیین می‌شود. اگر چند بیوپسی انجام شود، هزینه افزایش می‌یابد.