آب عمان مرهمی بر زخم خشکسالی‌های خراسان شمالی

مسوولان و کارشناسان این استان می گویند با وجودی که نام خراسان شمالی به ظاهر با کشاورزی و سرسبزی گره خورده است، اما در سالیان اخیر کاهش بارندگی ها، خشکسالی ها و کم آبی، زخم های عمیقی را بر پیکر این استان نشانده است و بر این اساس نباید از طرح بزرگ انتقال آب دریای عمان بی بهره باشد.

انتقال آب دریای عمان به سه استان شرقی کشور به عنوان یک پروژه بسیار بزرگ در حوزه تامین آب پایدار در کشور به زودی آغاز می شود.

گفته می شود این پروژه که شیرین سازی و انتقال آب از سواحل چابهار به سه استان سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی را بر عهده دارد از نظر ابعاد و حجم سرمایه گذاری بزرگترین پروژه آب‌رسانی در کشور به شمار می‌رود که با اجرای آن حدود ۱۲ میلیون نفر جمعیت ساکن این استانها دربخش صنعت و خدمات از آن بهره‌مند خواهند شد.

این پروژه بزرگ قرار است توسط بخش خصوصی به نام شرکت "تابش" متشکل از ۹ شرکت هلدینگ از سراسر کشور عملیاتی شود که هزینه اجرای آن حدود ۲.۵ میلیارد یورو برآورد شده است و در افق طرح، انتقال آب از چابهار به مشهد دست کم حدود هشت سال به طول می‌انجامد.

مسوولان خراسان شمالی می گویند حال که قرار است آب این دریا تا خراسان رضوی، دیوار به دیوار خراسان شمالی برسد، به جایی برنخواههد خورد اگر این استان هم از مزایای آن بهره مند شود.

خراسان شمالی چندین سال است به علت کاهش بارندگی‌ها با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند. این استان در سال‌های پیشین در شمار سه استان نخست درگیر و آسیب دیده از ناحیه خشکسالی کشور اعلام شده بود.

خراسان شمالی چندین سال است به علت کاهش بارندگی‌ها با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند. این استان در سال‌های پیش در شمار سه استان نخست درگیر و آسیب دیده از ناحیه خشکسالی کشور اعلام شده بود

خراسان شمالی در اقلیم خشک و نیمه خشک قرار دارد و ۶۳ درصد گستره خراسان شمالی درگیر خشکسالی بسیار شدید است که نمود آن در مرکز استان و دیگر مناطق مرکزی بیشتر است.

میزان بارندگی بهار امسال در استان ۱۲۱ میلی‌متر بود که این میزان نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۱ درصد کاهش داشته است، میانگین بارش های سالانه خراسان شمالی ۲۴۰ میلی متر است.

علاوه بر تشنگی که بر کشاورزی منطقه حاکم شده، ساکنان ۲۵۰ روستا با تنش آبی روبه رو بوده و تامین آب در بیش از ۳۰۰ روستای دیگر استان هم در مرز تنش است.

مشکل تامین آب آشامیدنی در این استان در حالی است که صنایع این خطه از منابع آب دست اول برای فعالیت خود استفاده می کنند. با توجه به اینکه انتقال آب دریای عمان با رویکرد تامین آب صنایع انجام می شود، اگر صنایع استان از این منبع بهره مند شوند، از مصرف آب بکر و دست اول در صنایع جلوگیری می شود.

گفته می شود که با اجرای طرح انتقال آب دریای عمان به شرق کشور امکان برداشت یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب از آب دریا فراهم می شود و در طرح اولیه استان سیستان وبلوچستان ۲۲۸ میلیون مترمکعب، خراسان رضوی ۱۱۰ میلیون مترمکعب و خراسان جنوبی ۶۰ میلیون متر مکعب از خروجی این آب سهم خواهند داشت.

تمام فرآیند انتقال آب در این طرح توسط بخش خصوصی انجام می شود و مشارکت دولت تنها در حوزه پشتیبانی طرح خواهد بود که مصرف این آب برای حوزه صنعت بسیار خوب خواهد بود و حتی برای کشاورزی در بخش گلخانه ای و طرح های آبیاری نوین نیز می تواند اقتصادی باشد.

انتقال آب دریا، مطالبه مردم است

۲ هفته پیش بود که استاندار خراسان شمالی در نشست با استانداران منطقه پنج شامل خراسان رضوی و جنوبی، یزد، کرمان و سیستان و بلوچستان، بهره مندی از طرح انتقال آب دریای عمان را مطالبه بحق مردم این استان عنوان کرد.

محمدعلی شجاعی با بیان اینکه طرح انتقال آب دریای عمان به استان ها، نگاه به حال و آینده است، افزود: با توجه به شرایط کارشناسی شده در خراسان شمالی که لزوم بهره مندی این استان از این طرح را اثبات می‌کند و برای هموار شدن مسیر توسعه صنعت در این استان و نیز برای حفظ منافع مردم، خراسان شمالی نباید از این طرح جا بماند.

وی با تاکید بر اینکه خراسان شمالی نیز باید در این طرح گنجانده شود، افزود: بدیهی است که از اکنون باید آینده صنعت استان را در نظر بگیریم زیرا به سرانجام نرسیدن آبرسانی به استان در مقطع کنونی، به معنی کشیدن خط قرمز بر روی آینده صنعت استان است، پس وقتی زمان از دست برود، اقدام در آینده برای فراهم کردن ملزومات توسعه، از جمله حیاتی ترین آنها؛ که آب باشد، بسیار دیر خواهد بود.

استاندار خراسان شمالی تصریح کرد: این کارگروه باید عاقلانه عمل کند، اگر اکنون به جای خراسان شمالی استان دیگری در این وضعیت قرار داشت و در این طرح دیده نشده بود بنده باز هم همین نظر را داشتم.

این کارگروه باید عاقلانه عمل کند، اگر اکنون به جای خراسان شمالی استان دیگری در این وضعیت قرار داشت و در این طرح دیده نشده بود بنده باز هم همین نظر را داشتم

وی با تاکید بر لزوم الحاق خراسان شمالی در این طرح، خاطرنشان کرد: اکنون اگر صنعتی بخواهد در خراسان شمالی راه اندازی شود که تغییرات بزرگی در توسعه و آینده استان ایجاد کند؛ تامین آب مورد نیاز آن چالشی اساسی خواهد بود.

خراسان شمالی باید از آب عمان بهره‌مند شود

رییس مجمع نمایندگان خراسان شمالی در مجلس شورای اسلامی هم با اشاره به سخنان اخیر رییس جمهوری درباره تامین آب مورد نیاز صنایع و بخش کشاورزی شماری از استان‌ها از خط انتقال آب دریای عمان، اظهار داشت: از قلم افتادن و دیده نشدن خراسان شمالی در این مسیر انتقال آب، جای تامل دارد.

سیدمحمد پاکمهر با اشاره به اینکه در سفر سال ۹۱ رهبر معظم انقلاب به خراسان شمالی، کشاورزی، گردشگری و صنعت از اولویت های توسعه این منطقه مطرح شده است، تصریح کرد: در این شرایط که با کمبود جدی منابع آبی و کاهش بارندگی روبه رو هستیم، نیاز است تا سیاست های جدیدی با هدف تضمین تامین آب اعمال شود.

دیگر نماینده مردم بجنورد، مانه و سملقان، راز و جرگلان، گرمه و جاجرم در مجلس شورای اسلامی هم، طرح انتقال آب از دریای عمان به خراسان شمالی را از مطالبات مردم این استان عنوان کرد و گفت: استان محروم و مرزی خراسان شمالی به عنوان یکی از قطب های اصلی کشاورزی در سال های اخیر با کاهش بارندگی و خشکسالی روبه رو بوده است که این امر اقتصاد مردم را دچار مشکل کرده است.

محمد وحیدی اظهار داشت: وجود صنایع بزرگ و ارزشمند از جمله پتروشیمی خراسان در بجنورد، کارخانه آلومینا در جاجرم، فولاد اسفراین به علت کمبود منابع آبی و برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی، در آینده نزدیک دچار مخاطرات و تهدید می شود، بر این اساس علاوه بر ایجاد محدودیت دسترسی مردم شهرها و روستاها به آب آشامیدن، حیات این صنایع هم به خطر می افتد.

وی گفت: انتقال آب دریای عمان فرصت خوبی است تا نیاز بخش آشامیدنی و صنعت استان تامین شود، خوشبختانه رویکرد دولت و وزارت نیرو در این زمینه ارزشمند است اما در این طرح نامی از خراسان شمالی برده نشده است.

وی با بیان اینکه اکنون پتروشیمی خراسان واقع در شهرستان بجنورد برای تامین آب مورد نیاز از چاه های زیرزمینی برداشت می کند، افزود: بسیاری از دشت های مهم استان از جمله دشت اسفراین، جاجرم و شیروان، دشت‌های ممنوعه است و این در حالی است که صنایع مهمی چون فولاد و لوله گستر در شهرستان اسفراین برای فعالیت به آب نیاز دارند.

وحیدی تاکید کرد: خراسان شمالی برای توسعه صنعت و رونق اشتغال نیاز به تامین آب دارد و در این زمینه درخواست ما این است که از طرح انتقال آب دریای عمان بهره مند شود.

صنعت استان استفاده از منابع زیرزمینی را متوقف می کند

یکی از منابع برای جایگزین کردن آب دست اول در صنایع، پساب تولیدی در تصفیه خانه ها است اما آنگونه که شرکت آب و فاضلاب خراسان شمالی اعلام کرده، میزان تولید پساب در برخی از شهرهای این استان پاسخگوی نیاز این بخش نیست.

یکی از منابع برای جایگزین کردن آب دست اول در صنایع، پساب تولیدی در تصفیه خانه ها است اما آنگونه که شرکت آب و فاضلاب استان اعلام کرده، میزان تولید پساب در برخی از شهرها، پاسخگوی نیاز نیست

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان شمالی در این باره گفت: پساب تصفیه خانه ها یکی از منابع برای مصرف در بخش صنعت و یا کشاورزی است، اکنون هشت تا ۹ میلیون مترمکعب پساب در استان تولید می شود که ظرفیت تولید پساب در استان تا سال ۱۴۰۵ به ۳۰ میلیون مترمکعب افزایش می یابد.

غلامحسین ساقی اظهار داشت: البته هنوز برخی از شهرها از خدمات فاضلاب بهره مند نیستند و اگر در شهرهایی مثل جاجرم، گرمه، ایور و درق نیز پساب تولید شود، میزان آن پاسخگوی نیاز شرکت بزرگ آلومینای ایران در جاجرم نیست.

وی تصریح کرد: صنایع در حال رشد است، اگر تمام صنایع از پساب استفاده کنند، پساب تولیدی کفاف آب مورد نیاز آنها را ندارد.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان شمالی خاطرنشان کرد: اکنون شرکت آلومینای جاجرم از آب باکیفیت زیرزمینی استفاده می کند.

وی درباره استفاده پساب تصفیه خانه در پتروشیمی بجنورد نیز گفت: میزان تولید پساب در بجنورد هفت میلیون مترمکعب است که ظرفیت افزایش تا ۱۵ میلیون مترمکعب را دارد.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان شمالی اظهار داشت: بر اساس سند سازگاری با کم آبی، صنایع استان باید استفاده از منابع آبی بکر و دست اول را متوقف کنند.

آب دریای عمان گران تمام می شود

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی هم درباره مشکل تامین آب برای صنایع و کشاورزی استان گفت: نیاز صنایع استان به آب در حال حاضر سالانه حدود ۲۳ میلیون مترمکعب است که بخش زیادی از این نیاز از منابع زیر زمینی و بخشی هم از منابع سطحی برداشت می شود، البته در افق ۱۰ سال آینده نیاز صنایع استان به آب به بیش از ۴۰ میلیون متر مکعب خواهد رسید.

سیدعقیل مرتضوی با بیان اینکه اکنون صنایع استان از منابع آبی بکر برای تامین نیاز آبی خود استفاده می کنند، اظهار داشت: یکی از منابع برای جایگزینی این آب، پساب تصفیه خانه ها است اما میزان تولید این منابع هم در حال حاضر ناچیز بوده و نمی تواند پاسخگوی نیاز کامل استان در افق طرح های صنعتی باشد.

وی تاکید کرد: انتقال آب از دریای عمان می تواند مرهمی بر مشکل کم آبی در این استان باشد، البته انتقال آب از دریا اقدامی بسیار پرهزینه است بنابراین رویکرد دولت این است که از توان و پتانسیل اعتباری صنایع کشور در این زمینه استفاده شود.

انتقال آب از دریای عمان می تواند مرهمی بر مشکل کم آبی در این استان باشد، البته انتقال آب از دریا اقدامی بسیار پرهزینه است بنابراین رویکرد دولت این است که از توان و پتانسیل اعتباری صنایع کشور در این زمینه استفاده شود

مرتضوی اظهار داشت: در اولویت نخست تعریف شده خراسان رضوی در فهرست استان های بهره مند از طرح انتقال آب دریای عمان است، البته مسوولان خراسان شمالی هم خواستار گنجاندن نام این استان در این سیاهه هستند و ما نیز معتقد هستیم با توجه به فاصله کم خراسان شمالی تا خراسان رضوی، صنایع ما هم می توانند از این طرح بهره مند شوند.

وی با تاکید بر اینکه بهره مندی خراسان شمالی از طرح انتقال آب دریای عمان می تواند تشنگی این استان را رفع کند، درباره وضعیت منابع آبی این استان گفت: دشت های استان سالانه ۷۳ میلیون مترمکعب افت داشته و بر اساس اطلاعات به دست آمده از چاه های پیزومتری در سه دهه اخیر، افت منابع آب زیرزمینی استان سالانه حدود ۷۰ سانتی متر کاهش یافته است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی افزود: بدترین شرایط افت سطح منابع آب زیرزمینی در دشت شیروان - فاروج در شرق و نیز دشت اسفراین در جنوب شرقی استان است که این میزان افت سالانه به ترتیب ۶۸ و ۵۸ سانتی متر گزارش شده است.

به گفته وی از ۱۱ دشت استان، چهار دشت ممنوعه بحرانی است که این دشت ها شامل دشت شیروان-فاروج، دشت اسفراین، دشت جاجرم و دشت صفی آباد است و چهار دشت استان نیز ممنوعه است که شامل دشت های بجنورد، سملقان، شوقان و رباط است و تنها سه دشت شامل دشت های غلامان، مانه و قوری میدان دشت آزاد و فاقد پتانسیل آبی هستند.

دشت ممنوعه بحرانی دشت هایی هستند که اثرات و تبعات کاهش آب زیر زمینی به صورت نشست زمین و یا تغییر کیفیت آب نمود پیدا کرده است و بر این اساس برداشت آب از منابع زیر زمینی این دشت ها بشدت محدود شده است.

وی اظهار داشت: از ابتدای تشکیل استان تاکنون دشت های استان یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون مترمکعب آب از دست داده اند که بر این اساس با کسری آب روبه رو هستند.

مرتضوی با اشاره به اینکه بیشتر دشت های استان ممنوعه و یا ممنوعه بحرانی است، افزود: چهار دشت در نوار جنوبی استان قرار دارد که هر چهار دشت ممنوعه و ممنوعه بحرانی است و منابع این دشت ها به بخش صنعت اختصاص نمی یابد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی خاطرنشان کرد: نوار جنوبی استان آب سطحی نیز ندارد بنابراین اگر قرار است جهشی در ایجاد صنایع در این بخش از استان صورت گیرد، با مشکل تامین آب مواجه خواهیم بود.

۵۶ درصد آبیاری بخش کشاورزی خراسان شمالی از آب‌های سطحی است

رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی گفت: ۵۶ درصد آبیاری بخش کشاورزی استان از آب‌های سطحی است که در سال‌های کم باران با کمبود آب در این بخش مواجه می‌شویم.

عبدالله یوسفی به طرح انتقال آب دریای عمان به شمال شرق کشور اشاره کرد و اظهار داشت: در این طرح اولویت آب با بخش صنعت است و اگر آب صنعت استان ما نیز از این طرح تامین شود بخش زیادی از آب های استان که بیشتر نیز زیرزمینی است، آزاد و به بخش کشاورزی کمک خواهد کرد.

در این طرح اولویت آب با بخش صنعت است اگر آب مورد نیاز در اختیار صنعت قرار گیرد آب های استان که بیشتر نیز زیر زمینی هستند آزاد و به بخش کشاورزی کمک خواهد کرد

وی افزود: اگر آب دریای عمان تصفیه شود برای بخش کشاورزی نیز مورد استفاده قرار می گیرد و همچنین در صنایع تبدیلی و تکمیلی نیز می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی گفت: نیاز این استان به منبع آبی مزبور ضروری است زیرا وقوع خشکسالی های پیاپی موجب افت شدید آب سفره های زیرزمینی و همچنین آب های سطحی استان شده است.

یوسفی اظهار داشت: براساس آمارهای هواشناسی میزان بارش باران در سال آبی جاری نسبت به مدت مشابه پارسال ۳۰ درصد و در دوره بلندمدت نیز ۶۰ درصد کاهش دارد؛ این روند در سال های گذشته هم وجود داشته است.

وی آب مورد نیاز برای بخش کشاورزی استان را سالانه یک میلیارد متر مکعب دانست و اظهار داشت: بخش کشاورزی استان از آب های سطحی و زیرزمینی استفاده می کند که در سال هایی که میانگین باران کمتر از ۲۶۰ میلیمتر باشد با چالش هایی رو به رو است؛ ۴۲ درصد از آب بخش کشاورزی از آب های زیر زمینی استحصال می شود.

وی افزود: با کاهش بارندگی ها و افت آب های زیر زمینی هر ساله استحصال نیاز یک میلیارد متر مکعبی بخش کشاورزی استان به آب امکانپذیر نیست و طبق برآوردها امسال با ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش آب مواجه شده ایم.

رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی گفت: از سوی دیگر با توجه به برداشت زیاد از سفره های زیرزمینی، به شور و سدیمی شدن اراضی کشاورزی استان، به ویژه در دشت‌ها منجر شده است که تهدیدی برای این حوزه است.

یوسفی اظهار داشت: شور و سدیمی شدن خاک ها به علت استفاده نادرست از آب به هنگام آبیاری، تبخیر بالا و بارندگی ناکافی است.

حدود نیمی از جمعیت خراسان شمالی در روستاها سکونت دارند و شغل و درآمدشان به کشاورزی وابسته است. اما در دهه های گذشته خشکسالی و کم آبی توسعه کشاورزی را با چالش روبه رو کرده است.

خراسان شمالی ۳۴۴ هزار هکتار عرصه کشاورزی دارد که از این سطح ۳۰۰ هزار هکتار کشتزاز است و بیش از ۸۰ هزار بهره بردار بخش کشاورزی در این حوزه فعالیت می کنند، این استان بیشترین شاغل در بخش کشاورزی را دارد.