دست دراز پلتفرم‌های نمایش خانگی در جیب مردم/ چه کسی انحصار فیلیمو و نماوا را خواهد شکست؟

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو- رعنا مقیسه؛ ده روزی از زمان افزایش ناگهانی تعرفه‌های دو پلتفرم بزرگ نمایش خانگی یعنی فیلیمو و نماوا می‌گذرد. پلتفرم‌هایی که در اقدامی کاملا هماهنگ هزینه اشتراک ماهیانه خود را از ۲۵ هزار تومان در ماه به ۵۹ هزار تومان رساندند و به عبارت دیگر چیزی بیش از دو برابر به این تعرفه اضافه کردند. اگر مبلغ مالیات را هم به این هزینه اضافه کنیم هر فرد برای اشتراک یک ماهه این پلتفرم‌ها باید مبلغی نزدیک به ۶۵ هزار تومان بپردازد.

فارغ از نفس افزایش قیمت و نبود نظارت روی آن، این اتفاق در شرایطی رخ داده که با وجود شرایط کرونا، سالن‌های سینما مدت‌ها تعطیل بوده‌اند و حتی تهیه کنندگان بسیاری از فیلم‌های مطرح سال‌های گذشته حاضر به اکران فیلم هایشان در ماه‌ای محدود بازگشایی سالن‌ها نبوده‌اند. از طرف دیگر در آستانه تعطیلات نوروز هم قرار داریم و وضعیت اکران‌های نوروزی هم مشخص نیست و احتمالا بسیاری از مردم با وجود همه این شرایط تماشای فیلم و سریال‌های شبکه نمایش خانگی را ترجیح خواهند داد.

از طرف دیگر تلویزیون در سالی که گذشت و به خصوص با وجود شرایط کرونا، نتونست با سریال‌ها و محتوای تولیدی خودش مخاطب خوبی جذب کند. تولیدات صدا و سیما خصوصا در ماه‌های اخیر اعتراض‌های زیادی را ایجاد کرده است و عملا با وجود اعلام نام سریال‌های نوروزی نمی‌توان امید چندانی به آن‌ها داشت. تورم و افزایش عجیب قیمت‌ها در سال‌های اخیر و مشکلات متعدد اقتصادی اکثر اقشار جامعه را هم اگر در این پازل در نظر بگیریم باید گفت این افزایش قیمت‌ها احتمالا روی مخاطبان فیلم و سریال موثر خواهد بود.

باتلاقی به نام انحصار

سوال مهم اینجاست که اصلا چهارچوبی برای افزایش قیمت‌ها وجود دارد؟ در واقع این دو پلتفرم که در جذب مخاطب و ساخت برنامه‌های اختصاصی در رقابت شدیدی هم هستند به دلیل انحصار ایجاد شده در شبکه نمایش خانگی در قیمت گذاری هماهنگ و کاملا مستقل عمل می‌کنند. بیش از یک سال از زمانی که قوه قضاییه و ارگان‌های نظارتی برای رشد پلتفرم‌های داخلی تقریبا تمام سایت‌های دانلود فیلم را فیلتر کردند می‌گذرد. این موضوع علاوه بر مزایایی که داشت باعث شد تا فضا به نفع ایجاد انحصار برای این دو پلتفرم پیش برود.

به تازگی یکی از مدیران نماوا مدعی شده که ۴۵ درصد بازار شبکه نمایش خانگی در دست این سامانه و ۵۰ درصد هم سهم فیلیمو است و فقط ۵ درصد را سایر سامانه‌ها در اختیار دارند. این موضوع نشان می‌دهد که انحصاری شدن بازار نمایش خانگی مسئله‌ای است که به این دو پلتفرم امکانی برای یکه‌تازی داده است.

هردوی این پلتفرم‌ها در گفتگو‌هایی اعلام کرده‌اند که دلیل این افزایش هزینه اشتراک، ساخت برنامه‌ها و سریال‌های اختصاصی و هزینه‌بری است که اخیرا به تعداد بالایی هم رسیده‌اند. هم‌رفیق، سیاوش، گیسو، قورباغه از تولیدات انحصاری نماوا و ملکه گدایان، میخواهم زنده بمانم، شب‌های مافیا از تولیدات اختصاصی فیلیمو به شمار می‌آیند. این تولیدات روز به روز در حال افزایش است و فیلیمو اعلام کرده در سال آینده قرار است هر ۶ روز هفته را تولیدات اختصاصی داشته باشد.

افزایش تولیدات انحصاری عملا به دلیل بالارفتن و جذب مخاطب اختصاصی صورت می‌گیرد. رقابتی که قرار است درآمد بیشتری را نصیب این پلتفرم‌ها کند و از طرفی تامین هزینه این تولیدات را هم به گردن مخاطبان می‌اندازد.

«محمد جواد شکوری مقدم» مدیرعامل فیلیمو در گفتگو با روزنامه صبح نو در پاسخ به این سوال چقدر از هزینه ساخت یک سریال ۴۰ میلیارد تومانی را از طریق خرید اشتراک مخاطبان تامین می‌کنید؟ اعلام کرد که همه هزینه را از آن‌ها می‌گیرد چرا که منبع درآمد دیگری وجود ندارد؛ و گفته که قاعدتا با فرمول مد نظر او باید ماهانه ۱۰۶ هزار تومان از مردم گرفته می‌شد.

او به تولید بیش از ۱۴۰۰ اپیزود محتوای اختصاصی در سال آینده اشاره کرد و گفت که باید هزینه تامین ساخت این برنامه‌ها از طریقی تامین شود: «شش اپیزود در هفته عدد بسیاری بالایی است. نقدینگی این‌ها باید از محل اشتراک‌ها تأمین شود. پول را باید از دست مردم بگیریم و به تولید وارد کنیم. راه دیگری که نداریم. پس اگر اعدادی افزایش پیدا کرده حتما منطقی داشته است. همانطور که قبلا هم گفتم، با توجه به حجم تولیدات و هزینه‌های آن، قیمت اشتراک فیلیمو تغییر کرده است.»

سیدغلامرضا موسوی، رئیس هیات مدیره اتحادیه صنف تهیه‌کنندگان سینمای ایران درباره این نوع از افزایش قیمت می‌گوید: دو VOD فیلیمو و نماوا در یک اقدام غیرقابل قبول، هزینه اشتراک خود را به دو برابر افزایش داده‌اند و هیچ مرجع قانونی هم در شرایط کرونا و شرایط عسر و حرج تماشاگران و خانه نشینی مردم، اقدامی نکرده است.

وی با بیان اینکه حق اشتراک VOD‌ها در جهان تقریباً برابر یک بلیت سینما است، ادامه داد: نتفلکیس که یکی از غول‌های VOD جهان است، با ۴ دریچه استفاده برای یک ماه ۱۲ دلار دریافت می‌کند که هزینه بلیت یک فیلم است.

موسوی خاطرنشان کرد: در ایران بهای بلیت در شرایط فعلی ۲۰ هزار تومان است و VOD‌های ذکر شده قبل از گران کردم حق اشتراک خود، ۲۵ هزار تومان برای اشتراک یک ماهه دریافت می‌کردند، اما به یکباره حق اشتراک را به بیش از دو برابر افزایش دادند؛ آن‌هم در شرایط کرونا.

این استقلال در قیمت‌گذاری و اجبار مخاطب به پرداخت هزینه چند برابری زمانی جالب‌تر می‌شود که اقدامات این پلتفرم‌ها از بی احترامی به شخصیت افراد حکایت دارد. تبلیغات جدید پلتفرم فیلیمو در هفته‌های اخیر واکنش‌های متعددی را ایجاد کرده و اعتراض بسیاری را برانگیخته است. در جدیدترین شیوه تبلیغاتی این پلتفرم افراد تابلوی تبلیغاتی سریال‌ها را روی دوش می‌گذارند و در خیابان‌های اصلی شهر حرکت می‌کنند. تبلیغاتی که نشان از نگاه بی‌ارزش به افراد است.

چه کسی پاسخگوست؟

با وجود نزدیک به دو هفته‌ای که از این افزایش قیمت، تبلیغات و واکنش مردم می‌گذرد هنوز مشخص نیست که دقیقا چه نهادی باید بر این موضوع نظارت داشته باشد. به نظر می‌رسد ساترا به عنوان نهاد ناظر بر رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر که بر محتوای منتشر شده در این پلتفرم‌ها نظارت می‌کند باید درباره این انحصار و افزایش قیمت هم موضع مشخصی داشته باشد. با این وجود، اما این سازمان تاکنون فقط از بررسی این موضوع خبر داده است. با این وجود به نظر می‌رسد اینکه دقیقا کدام سازمان باید وظیفه نظارتی روی مسائل ساختاری این بستر‌های نمایش خانگی داشته باشد مسئله اصلی نیست. نکته مهم این است که با وجود شرایط فعلی در سینما، جایی باید برای شکستن این انحصار و امکان رسیدن فیلم و سریال قانونی به دست اقشار بیشتری از مردم تلاش کند.