سوگواری نیازیست که باید مرتفع شود


سوگواری نیازیست که باید مرتفع شود

تهران- ایرنا- استاد دانشگاه گفت: سوگواری و داغدیدگی باید در مکانسیم‌های اعتقادی و آیینی خاصی که در هر فرهنگ تعریف شده، اجرا شود تا این نیاز انسانی مرتفع کند و این موضوع بسیار کلیدی و حیاتی است.

یکی از مهمترین خلل‌هایی که شیوع ویروس کرونا بر رفتارهای فرهنگی در جوامع مختلف وارد ساخت، از دست دادن امکان برگزاری آیین‌هایی جمعی مانند سوگواری و دفن درگذشتگان بود.

اساسا آیین سوگ یکی از مهمترین آیین‌های فرهنگی در تمامی جوامع جهان است که به تسلی خاطر بازماندگان به واسطه دریافت همدردی از دیگران یاری می رساند؛ پس از شیوع ویروس کرونا اهمیت برگزاری چنین آیینی بیش از پیش برجسته شد چرا که کارکرد آن در انطباق پذیری افراد با واقعه رخ داده و شرایط موجود را نشان داد.

حذف و تعویق سوگواری باعث انباشت غم درونی افراد می‌گردد و این موضوع در ترکیب با عدم دریافت همدلی اجتماعی از سوی اعضای دیگر خانواده، دوستان و آشنایان این موقعیت را سخت تر و طولانی تر می سازد.

کرونا سندروم فقدان فرایندهای سوگواری را رقم زد

جبار رحمانی انسان شناس و هیئت علمی موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا و در راستای تشریح پیامدهای عدم برگزاری سوگواری در ایام کرونا بیان کرد: در مورد سوگواری یک موضوع مهم وجود دارد؛ اینکه اصولا از دست دادن یک عزیز و گسسته شدن او از شبکه روابط فردی و خانوادگی و دیگر عزیزان پیامدهای زیادی برای افرادی که در آن شبکه روابط نزدیک هستند، دارد.

مهمترین پیامد این موضوع شوک روحی و فشار عاطفی و روانی است که برای یک عضو نزدیک به متوفی ایجاد می شود؛ این شوک به صورت معمولی و سنتی به واسطه آیین های سوگواری از گریه کردن، مراسم ترحیم و تشییع جنازه و یادبود، تعدیل می شده است. معمولا آدم ها می توانستند آن مجموعه فشارهای روانی را در این آیین ها و مراسم تعدیل کنند و مهمتر از همه این که مکانسیم هایی برای بازسازی و احیای خود در شرایط فقدان عزیزی به دست بیاورند.

وی افزود: اتفاقی که در شرایط کرونا افتاد این بود که اولا مرگ ها در مکانیسیمی ناشناخته رخ داد و خود این موضوع مهم بود چرا که وقتی مرگی در مکانیسمی شناخته شده رخ می دهد قابلیت پذیرش بیشتری دارد و به دلیل این که وقتی عزیزی فوت می کند امکان سوگواری وجود ندارد، تمام تنش ها و فشارهای روحی و روانی و فشارهایی که بر روح و روان و خانواده و اعضای نزدیک وارد می شود، همچنان در سر جای خودش می ماند و سازوکاری برای انتقال آن وجود ندارد.

در نتیجه این اتفاق ما با یک سندروم فقدان فرایندهای سوگواری یا عدم فرصت سوگواری مواجهه هستیم؛ یعنی سندرومی که می توان اسم آن را تداوم داغدیدگی گذاشت چرا که کارکرد تمام آیین های سوگواری این است که موقعیت داغدیدگی را تعدیل و آن فشار ناشی از داغدیدگی را رفع کنند.

رحمانی توضیح داد: تجربه نشان داده است که وقتی آدم ها نتوانند به درستی سوگواری کنند، این گونه نیست که این غم صرفا مدتی آن را مشغول کند بلکه به شکل تروماهایی درآمده و مشکلاتی روحی و روانی را ایجاد می کند که تا آخر عمر ممکن است وجود داشته باشد و باقی بماند و بر روی سایر رفتارها و حوزه های زندگیشان اثرگذار باشد.

به همین دلیل مسئله اصلی این است که سوگواری و داغدیدگی باید در مکانیسم های اعتقادی و آیینی خاصی که در هر فرهنگ تعریف شده است، مرتفع شود و این موضوع بسیار کلیدی و حیاتی است.

سوگواری فرصتی برای احیای روانی است

این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به کارکردهایی که آیین‌های سوگواری برای هر جامعه دارند گفت: اگر بخواهیم این موضوع را به شکلی بسیار ساده بیان کنیم باید بگوییم مهمترین کارکرد آیین های سوگواری، تشییع جنازه و ترحیم و ... این است که از یک طرف در سطح فردی تعادل روحی را برمی گرداند و آدم ها را دوباره به موقعیتی می رساند که انسجام روحی و روانی شان را احیا کنند و دیگر این که می تواند به شبکه روابط و آن نظام خویشاوندی و دوستان و آشنایان و همکارانی که دچار نوعی از شوک شده اند و فشار فروپاشنده ای را تحمل کردند، فرصتی برای احیا بدهد.

به همین دلیل کاری که آیین ها می کنند همین است که نیروی مخرب مرگ را به واسطه آیین هایی که بیش از همه بر جمع شدن آدم ها تاکید دارد و تسلیت گفتن و همدردی و همدلی را دوباره فعال کرده و به آدم ها اجازه زندگی کردن می دهد.

وی افزود: در شرایط کرونا مهمترین مسئله این است که آیین های سوگ به تعویق افتاده و آدم ها با یک فشار و استرس فوق العاده ناشی از ازدست دادن یک عزیز روبرو می شوند که امکان تعدیل یا کنترل و یا حتی رفع آن فشارها برایشان وجود ندارد و این خیلی مهم است.

شیوه‌هایی که تعویق سوگ را تعدیل می کنند

رحمانی در توضیح راهکارهایی که می توانند تعویق آیین سوگ را تعدیل کنند، بیان کرد: پرسش این است که در این شرایط چه می توان کرد. آیین های سوگ (مانند بسیاری از آیین ها) مبتنی بر حضور فیزیکی هستند یعنی شما باید در یک مجلس ختم باشید، بر سر مزار حاضر شوید و... و تجربه ایران در یک سال اخیر نشان داده است که کسانی که نتوانسته اند این سوگواری را برقرار کنند، صدمات روحی و روانی متعددی را متحمل شده اند.

در میان کارهایی که مردم در راستای کاهش فشار این شرایط توانسته اند انجام دهند چند کار برجسته بود: سوگواری های مجازی که این همدلی را ایجاد می کرد، استفاده از وسائل ارتباط جمعی و تماس های آنلاین که خود این هم مولفه مهمی بود و کمک می کرد که آدم ها تا حدی این همدلی را با واسطه حفظ کنند. در برخی موارد شرایط قرنطینه شکسته شد و اعضای اصلی خانواده دور هم جمع شدند و این هم تا حدی کمک کننده بود.

وی با بیان این که «ولی به هرحال بعدها مکانسیم های متاخر این موضوع را تا حدی مرتفع کرد»، افزود: اتفاقی که در مجموع در سوگواری کرونا افتاد این بود که علت ناشناخته بودن این بیماری، اوایل پروتکل ها بسیار سخت بودند و جنازه ها را به شکل ایزوله دفن کرده و با آهک می پوشاندند اما اخیرا شیوه های تدفین تعدیل شد و اجازه حضور تعداد محدودی از اعضای خانواده داده شد. از سوی دیگر آیین ها به صورتی محدود و خرد امکان برگزاری یافتند و راه های میانه ای برای این برقراری سوگ صورت گرفت اما مهمترین موضع این است که تمام این راهکارها جبران آن شیوه فرهنگی گذشته نیست.

این انسان شناس تصریح کرد: به همین دلیل چند راه حل را می توان در این شرایط در نظر گرفت؛ این که از مردم بخواهیم تا جایی که می توانند به واسطه شبکه های اجتماعی و تلفن این همدلی را مکرر به افراد داغدیده یادآوری کنند؛ توضیحات کافی برای آدم ها در این شرایط فراهم شود. یکسری از آدم ها علقه مذهبی دارند و برای این افراد می شود از سخنرانان مذهبی کلیپ هایی تهیه کرد و برایشان فرستاد که بتواند به این وجه باوری و اعتقادی را برای این که این شرایط را تحمل کنند، فراهم سازد و این مسئله می تواند تا حدی برایشان مفید باشد یعنی از یکسری از سخنرانی هایی که مذهبی ها به آن اعتماد و اعتقاد دارند برای این کاهش فشار روانی استفاده کنیم.

از سوی دیگر همه آدمها نیاز به نوعی از همدلی دارند که اینجا می شود از مراکز مشاوره بهره گرفت و گروه درمانی ها فعال شده و آدم ها به واسطه ارتباطات مجازی که در دوران کرونا شیوه ای معمول است به هم وصل شده و از تجارب هم بهره گرفته و به هم کمک کنند. این موضوع بسیار مهم است که سوگواران به سوگواران بعدی کمک کرده و سوگواران جدید از سوگواران قبلی و تجارب آن ها در حل بحران سوگ در شرایط کرونا کمک بگیرند.

رحمانی خاطرنشان کرد: یعنی باید برای برخی در سطح فردی کمک شود و از سوی دیگر نهادهایی مدنی و مراکز مشاوره را فعال کنیم و از سویی از نهادها و سرمایه های دینی بهره بگیریم. این راه های موازی می تواند به آدم ها کمک کند تا در شرایط کرونایی مسئله بحران سوگ را حل کنند.

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه فرهنگی و هنری

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!



بیشترین بازدید یک ساعت گذشته


نهادینه سازی ارزش آفرینی برای مشتری در فرهنگ تولید