الگویی از جنس سلبریتی ها؛ نقش سلبریتی ها در جامعه امروز ایران

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو- فاطمه قربانی رضوان؛ با نزدیک شدن به مناسبت‌های خاص همچون عید نوروز ساخت برنامه‌های مناسبتی متناسب با حال و هوای این عید که از یک طرف هم سو با حال و هوای نو شدن سال و آمدن فصلی جدید باشد و از سوی دیگر بتواند تعداد بالایی از مخاطبان را با خود همراه کند بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد.

در این شرایط بسیاری از شبکه‌ها به دنبال جذب مخاطب از طریق ساخت برنامه‌های گفتگومحور و دعوت از چهره‌های سرشناس کشور هستند. سال‌ها است که ساخت برنامه‌های مناسبتی همراه با دعوت از سلبریتی‌ها و سوالات کلیشه‌ای در ارتباط با زندگی شخصی و کاری آن‌ها به برنامه‌ی روتین و کسل کننده‌ای تبدیل شده است. با صرف نظر از کهنه شدن و از بین رفتن جذابیت ابتدایی این نوع برنامه ها، دعوت از سلبریتی‌ها آن هم در زمانی که گمان می‌رود تلویزیون با درصد بالایی مخاطب از قشر و سن متفاوت رو به رو است آیا تنها راه جذب مخاطب است؟!

سلبریتی‌هایی که شاید برای چند دقیقه در قاب تلویزیون از زندگی و سختی روزگار می‌گویند، اما زمانی که به صفحه‌ای مجازی آن‌ها سری بزنیم فاصله‌ای روشن را بین زندگی آن‌ها با درصد بالایی از مردم می‌توان مشاهد کرد.شهرت و محبوبیت، مهارت و توانایی یا استعدادی برتر در یک زمینه یا رشته خاص، شخصیت کاریزماتیک، حجم بالا و تعداد زیادی دنبال کننده، مورد توجه و سوژه رسانه‌ها بودن؛ این‌ها تنها چند ویژگی خاص آن‌ها است. افرادی که این روز‌ها سلبریتی خوانده می‌شوند. امروزه به علت دسترسی بیشتر و آسان‌تر از گذشته به شبکه‌های اجتماعی می‌توان تاثیر رفتار و نگرش سلبریتی‌ها بر سبک زندگی و تصمیم گیری‌های اجتماعی سیاسی بر افراد جامعه را به وضوح شاهد بود.

تاثیر عملکرد جنجالی سلبریتی‌ها در هر برهه از زمان را می‌تواند بر قشر قابل توجهی از جامعه که بخش اعظم آن را جوانان و نوجوانان تشکیل می‌دهند دید. معمولا مدها، برند‌ها و سبک جدید و خاص در پوشش و رفتار را سلبریتی‌ها به راحتی به وجود می‌آوردند و افراد جامعه علی الخصوص طرفداران شان از آنان پیروی می‌کنند.

تاثیر سلبریتی‌ها را می‌توان از جهات مختلفی بررسی کرد. آن‌ها می‌توانند باعث ایجاد تاثیر مثبت باشند و یا با تاثیر منفی و مخرب سبب ایجاد فضای ناسالم برای دنبال کنندگان گردند. برخی از سلبریتی‌ها که فاقد هنر و تخصص هستند و صرفا به خاطر هنجارشکنی‌ها و یا نمایش زندگی لوکس خود معروف شده اند را می‌توان از دسته افرادی دانست که تاثیر منفی و مخرب شان امروزه مشکلات زیادی را گریبان گیر زندگی ساده و واقعی دنبال کنندگان آن‌ها کرده. دنبال کنندگان جوان و بی تجربه‌ای که تنها به ظاهر زندگی این سلبریتی توجه می‌کنند و بی خبر از فضای واقعی زمانی که دست به مقایسه زندگی واقعی خود با زندگی تزئین شده و مجازی آنان می‌زنند نتیجه‌ای جزء عقب ماندگی خود پیدا نمی‌کنند و مدام خودشان را سرزنش می‌کنند.

دسته‌ای دیگر از سلبریتی ها، اما می‌توانند تاثیراتی مثبت بر افراد جامعه داشته باشند. آن‌ها می‌توانند یک زندگی سالم و شیوه‌های صحیح برخورد با مسائل مختلف را در صفحه مجازی خود ارائه دهند و بر دنبال کنندگان خود تاثیری عمیق و مثبت بگذارند. از جمله نقش مثبت سلبریتی‌ها را می‌توان شرکت در مراسم‌های خیرخواهانه و تشویق مردم به حمایت از خیریه ها، حضور پررنگ برای جمع آوری کمک‌های مردمی در شرایطی که جامعه با بحران و مشکلات خاصی روبه شده دانست.

اما کارشناسان اجتماعی معتقدند؛ حتی اگر سلبریتی‌ها کار‌های خیریه و انسان دوستانه انجام دهند، نمی‌توانند به عنوان یک الگوی کامل برای مردم از آن‌ها یاد کرد. البته تاثیر مثبت آن‌ها برای تشویق مردم برای کمک به یکدیگر بویژه در مواقع بحرانی از مزایای این دسته از افراد است و نباید این نکته را فراموش کرد.

از این رو درباره نقش سلبریتی‌ها در سبک زندگی و تاثیرآن‌ها بر تصمیم‌های اجتماعی سیاسی افراد جامعه با دکتر قرایی مقدم جامعه شناس و استاد دانشگاه گفتگو کردیم.

دکتر قرایی مقدم جامعه شناس و استاد دانشگاه در گفتگو با خبرگزاری دانشجو درباره تعریف مفهوم سلبریتی گفت: سلبریتی یعنی افراد مشهور و شناخته شده. به طور کلی سلبریتی‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول افرادی که شهرتشان در خدمت به جامعه و برای جامعه است. هدف شان خدمت کردن به مردم و نظام است. ولی امروزه متاسفانه با سلبریتی‌هایی مواجه هستیم که سعی در هرزگری و بد آموزی دارند. افرادی مانند تتلو مشهور هستند، اما بدآموز هستند. شهرت این عده کاذب است. تنها به این خاطر که از طریق صداوسیما یا فضای مجازی شهرت پیدا کردند دیده می‌شوند و به انحراف جوانان می‌پردازند. از این رو از لحاظ جامعه شناسی سلبریتی‌ها به این دو دسته تقسیم می‌شوند. متاسفانه امروزه دسته دوم بیشتر نمود پیدا کرده اند. همین که حتی در اخبار‌ها از آن‌ها بد گفته می‌شود دوباره سبب معروف شدن آن‌ها می‌شود.

دکتر قرایی درباره ریشه قدرت گرفتن سلبریتی‌ها و پر رنگ شدن تاثیر آن‌ها در جامعه اظهار داشت: شما ببینید زمانی که یک ویدئو از شخصی پخش می‌شود ظرف چند ساعت چند هزار نفر به دنبال کنندگان او اضافه می‌شود. امروزه فضای مجازی مرز‌ها را کنار می‌زند. فضای مجازی، تلویزیون و رسانه‌ها همه قدرتمند اند. قرن ۲۱ را قرن مخابرات و روزنامه نگاران دانسته اند. این یعنی زمانی که شما خبری را پخش می‌کنید می‌تواند انفجاری را ایجاد کند. خبر شما زمانی که پخش شد از چندین شهر گذر می‌کند. رسانه می‌تواند یک فرد را از پایین به عرش بکشاند. اصولا امروز کسانی قدرت دارند که رسانه در اختیارشان است. خب سلبریتی‌ها با داشتن رسانه می‌توانند یک شبه ره صدساله را بروند.

این استاد دانشگاه در ادامه سخنانشان درباره ضعف جامعه در ارائه الگو در گروه مرجع بیان داشت: این کاملا درست است. وقتی نسل جوان ما چیزی برای اتکا نداشته باشد وهنجار‌های اجتماعی و اسطوره‌های ملی فرو ریخته باشند و کسانی که بتوانند از آن‌ها الگو بردارند در اختیار شان نباشد و به آن‌ها معرفی نشده باشد و رسانه‌های درونی نتوانند در مقابل رسانه‌های بیگانه مانند ماهواره‌ها مقاومت کنند این رویداد رخ می‌دهد. وقتی مردمی از درون تهی شدند و چیزی که به آن افتخار کنند، اتکا کنند و به آن متوسل شوند در جامعه برایشان نبود به اشخاصی خارجی متوسل می‌شوند.

ما کدام یک از اسطوره هایمان را به جوانان معرفی کردیم؟ آیا آرش کمان گیر یا بزرگان ملی را معرفی کرده ایم؟ چرا ژاپنی‌ها و کره ای‌ها فیلم اسطوره هایشان همچون جومونگ را می‌سازند. برای اینکه اسطوره‌های ملی خودشان را به خورد جوانان بدهند. ما این کار را نمی‌کنیم. وقتی جامعه جوان ما از درون تهی و دچار بی هویتی فرهنگی شدند در نتیجه اینگونه سلبریتی‌های منحرف را به عنوان الگو انتخاب می‌کنند. الان ما برای جوانان چه الگویی در جامعه درست کرده ایم؟ چه زن قهرمانی را نشان دادیم؟

قرایی مقدم در ادامه افزود: مشکل ما اینجاست که مثلا از گروهی سلبریتی که نقش منفی دارند شروع به صحبت می‌کنیم. همین که درباره آن‌ها نکات منفی و بد گفته می‌شود باعث معروف شدن آن‌ها می‌شود. درحالی که شما می‌خواهید فلان شخص معروف نشود ناخواسته سبب معروف شدن آن می‌شوید. رسانه‌ها باید از انتشار اخبار اینگونه افراد جلوگیری کند. نقش رسانه در این مورد بی بدیل است. خود ما باید فرزندانمان را مسئولیت پذیر و وظیفه مدار بار بیاوریم. والدین نقش پررنگی دارند.

امروز دیگر مسئله فضای مجازی دیواری را باقی نگذاشته است. نمی‌شود جلوی تلفن همراه و پخش شدن خبر‌ها را گرفت. فقط آگاهی بخشی مهم است. باید از خودباختگی بچه‌ها از درون خانواده یا برنامه‌های رسانه ملی یا توجه به اسطوره‌های ملی و میراث فرهنگی و جلوگیری و به این وسیله گاهی آن‌ها را بالا ببریم. از این طریق می‌شود از سلبریتیزه شدن آن‌ها جلوگیری شود.