دژاوو (آشنا پنداری) چیست و چگونه رخ میدهد؟
یه وقتایی هست که در مکانی جایی حضور داریم و حس میکنم قبلا این صحنه یا مکان را دیده ایم We have seen this scene or place و آشنا است. به این حالت دژاوو یا آشنا پنداری Deja vu or familiarity میگویند. اکنون در این بخش از نازوب به شما عزیزان علت و چیستی این ماجرا را خواهیم با ما همراه باشید. دژاوو چیست؟ دژاوو (Déjà vu) واژهای فرانسوی بهمعنای...
یه وقتایی هست که در مکانی جایی حضور داریم و حس میکنم قبلا این صحنه یا مکان را دیده ایم We have seen this scene or place و آشنا است. به این حالت دژاوو یا آشنا پنداری Deja vu or familiarity میگویند. اکنون در این بخش از نازوب به شما عزیزان علت و چیستی این ماجرا را خواهیم با ما همراه باشید.
دژاوو چیست؟
دژاوو (Déjà vu) واژهای فرانسوی بهمعنای «قبلا دیدهشده Has been seen before» است. تجربهٔ عجیب و غریبی است که طی آن حس میکنید چیزی یا جایی بسیار آشناست، اما این را هم میدانید که قبلا آنجا نبوده یا آن چیز را تجربه نکردهاید.
برای مثال، تصور کنید بهسمت محل کارتان در حرکت هستید که ناگهان حس میکنید قبلا هم درست در چنین موقعیتی بودهاید. البته مسلما قبلا هم بهسمت محل کارتان رفتهاید، ولی این حس خیلی قوی بوده و درست به همین لحظه و همین مکانی که هستید برمیگردد.
چقدر دچار دژاوو میشویم؟
بین ۳۰ تا ۱۰۰ درصد انسانها، دچار دژاوو میشوند. به دو دلیل عمده، نمیتوانیم عدد دقیق را حدس بزنیم؛ اول اینکه نمیتوانیم از تکتک آدمها بپرسیم دچار دژاوو شدهاند یا نه، بنابراین باید از نتایج نظرسنجی در گروههای کوچک Poll in small groups استفاده کنیم. این خودش مشکلی اساسی است، چون بسته به اینکه از چه کسانی میپرسیم، به نتایج کاملا متفاوتی میرسیم.
دوم اینکه مردم بسته به تعریفی که ما از دژاوو ارائه میدهیم، پاسخهای بسیار متفاوتی میدهند. پرسیدن این سؤال به شیوههای مختلف، نتایج متفاوتی را به بار میآورد.
دربارهٔ تعداد دفعات تجربهٔ دژاوو هم میتوانیم از افراد سؤال کنیم. اما باز هم پاسخهایی که میدهند، به این بستگی دارد که چه کسانی هستند و ما چگونه سؤال را مطرح میکنیم. اما بیشتر آدمها بین چند هفته یکبار تا چند ماه یکبار، دژاوو را تجربه میکنند. این یعنی دژاوو چندان هم رایج نیست، پس اگر اخیرا دچار آن شدهاید، حتما خیلی خوششانس هستید!
چه کسانی بیشتر از بقیه دچار دژاوو میشوند؟
بچهها بیشتر از بقیه دچار دژاوو میشوند. تعداد بسیار اندکی از افراد، نخستین بار قبل از سن ۶ سالگی دژاوو را تجربه کردهاند. خیلیها هم میگویند نخستین بار قبل از ۱۰ سالگی دچار این حالت شدهاند.
مهمترین دلیل اینکه نخستین تجربهٔ دژاوو در بعضی بچهها کمی طول میکشد، این است که باید متوجه بشوند این احساس آشناییِ وضعیت که دارند، واقعا قویتر از آن چیزی است که باید باشد یا نه. خیلی از بچههای کوچکتر، نمیتوانند این احساس را بهخوبی درک کنند.
وقتی به سن ۱۵ تا ۲۵ سالگی میرسید، احتمالا خیلی بیشتر از آنچه بعد از این سنین اتفاق میافتد، دچار دژاوو میشوید. تعداد دفعات دژاوو بعد از ۲۵ سالگی، مدام کمتر میشود. این مسئله برای محققان سؤالبرانگیز است، چون تصور کلی آنها این است که مشکلات ذهنی، با بالا رفتن سن بیشتر میشوند؛ همین مسئله نکتهٔ بسیار مهمی دربارهٔ دژاوو به ما یاد میدهد و آن اینکه دژاوو اصلا مشکل ذهنی نیست.
دژاوو در واقع نشانهٔ ذهن سالمی است که میتواند هشدارهای آشنایی را که صحیح نیستند، تشخیص بدهد. شاید آنچه در سنین بالای ۲۵ سال رخ میدهد، این است که فرد در تشخیص هشدارهای آشناییِ ناصحیح مشکل پیدا میکند و در حقیقت آنها را باور میکند. البته دلایل دیگری هم برای کمتر شدن تعداد تجربههای دژاوو در سنین بالای ۲۵ سال مطرح شدهاند.
چه چیزی باعث دژاوو میشود؟
برای این سؤال واقعا مهم، همچنان پاسخ قطعی نداریم. البته میتوانیم از گروهی که بیش از بقیه دچار این حالت میشوند، سرنخهایی بگیریم. یکی از این گروهها، افراد دچار صرع لوب گیجگاهی (Temporal Lobe Epilepsy) هستند. صرع باعث میشود سلولهای مغز، هشدارهای الکتریکی خارج از کنترلی ارسال کنند که روی همهٔ سلولهای اطرافشان و گاهیاوقات حتی همهٔ سلولهای مغز تأثیر میگذارند.
این هشدارها میتوانند مانند دومینو، از طریق سلولها در همهٔ مغز جریان پیدا کنند؛ به این حالت، تشنج میگویند و ممکن است منجر به این شود که افراد مبتلا به صرع، کنترل افکار یا حرکات Control thoughts or movements خود را از دست بدهند. در مبتلایان به صرع لوب گیجگاهی، تشنج از لوب گیجگاهی آغاز میشود. این بخش از مغز درست بالای گوشها، داخل مغز قرار گرفته و برای خاطرهسازی و به یاد آوردن خاطرات اهمیت دارد.
دژاوو بیشتر در چه موقعیتهایی اتفاق میافتد؟
آشناپنداری برای همه اتفاق نمیافتد اما برای برخی ممکن است تبدیل به یک عادت شود. طبق مشاهدات افراد در شرایط زیر بیشتر دچار دژاوو میشوند.
1. قرار گرفتن در معرض استرس و فشارهای روانیاسترس عامل تشدید کننده آشنا پنداری میباشد. فردی که دچار فشارهای روانی مکرر، استرس و تنش روانی و… باشد احتمال بروز دژاوو در او بالا میرود. برای کاهش این پدیده بهتر است به دنبال درمان استرس و اضطراب خود باشید. پیشنهاد میکنیم در این زمینه مقاله درمان اضطراب را مطالعه کنید.
2. دژاوو هنگام سفرافرادی که دائم در حال سفر هستند، مانند توریستها، تاجرین، خلبانها و… با احتمال بیشتری دچار آشناپنداری میشوند. شاید این اتفاق به این خاطر باشد که این افراد در محیطهای مختلف بیشتر قرار میگیرند و شباهت موقعیتها Similarities of situations باعث میشود احساس کنند که قبلا در آن جا بودهاند.
3. تحصیلافرادی که دارای تحصیلات بالاتری نسبت به بقیه هستند، احتمالا بیش از افراد دیگر مبتلا به آشناپنداری میشوند. همچنین افرادی که سطح اجتماعی آنها بالاتر از دیگر افراد جامعه است، بیشتر دچار این پدیده میشوند.
انواع آشنا پنداری یا دژاوو
در کل آشنا پنداری به سه شکل میباشد که عبارتند از:
2. آشنا پنداری دیداری:آشنا پنداری دیداری به معنی آن است که شخص تصور می کند بازه ای از زمان را که فعلاً می گذراند، قبلاً با تمامی جزئیات تجربه کرده است.
2. آشنا پنداری شنیداری یا شنیدار پنداری:آشنا پنداری شنیداری حالتی است که شخص احساس می کند چیزی را قبلا حس کرده است. این تجربه برغم دژاووکو منحصراً یک واقعه ذهنی است و هیچ جنبه الهامی در آن وجود ندارد و خاطره آن به ندرت بعد از وقوع در ذهن شخص باقی می ماند.
این یادآوری معمولاً با شنیدن صدای کسی یا افکار شفاهی خود شخص شروع می شود و شخص فکر می کند عباراتی که نشان از یادآوری قبل است در ذهنش شکل گرفته است، ولی یکی دو دقیقه بعد هیچ کدام از کلماتی که باعث این یادآوری شده است را بخاطر نمی آورد و تنها حس می کند که این احساس مشابه دفعات دیگری است که آنرا تجربه کرده است.
3. آشنا پنداری تجربی:این نوع آشنا پنداری کم تر شایع است و عبارت است از حس آشنایی غیر واقعی نسبت به یک مکان جدید. این عبارت از پیش دیده شده معنی می شود. در این حالت شـخـص در مکانی جدید حس می کند این مکان را می شناسد و حتی پیش از این مسیرهای گوناگون را در شهر یا عمارت طی کرده اســت.
عده ای از پژوهشگران این نوع آشناپنداری را به رؤیا، تناسخ و همینطور تجربیات خروج روح از بـدن The soul leaves the body مـرتـبط ساخته اند. همچنین تعدادی بر این باورند که مطالعه زیاد در مورد جزییات یک مکان خاص میتواند باعث بروز چنین حسی شود. برای تشخیص دژاویزیته از دژاووکو مهمترین نکته این است که منبع احساس را بیابیم.
منبع بروز دژاووکو، رخدادی زمانی است و این در حالیست که در حالت دژاویزیته، ذهن ما با یک مکان حس آشنایی می کند.
و اما ۱۰ نکته درباره دژاوو
۱- بطور میانگین هر فردی سالی یک بار تجربه دژاوو دارد.
۲- دژاوو در اکثر اوقات زمانی رخ میدهد که فرد دچار اضطراب یا خستگی شدید است.
۳- تقریبا بین زن و مردها بطور مساوی اتفاق میافتد.
۴- تجربه آن با افزایش سن کاهش پیدا میکند.
۵- افرادی که تحصیلکرده و وضعیت اقتصادی بیشتری دارند، بیشتر تجربه میکنند.
۶-این تجربه را با تحریک الکتریکی در قشر عمیقتر مغز میتوان ایجاد کرد.
۷-افرادی بیشتر سفر میکنند دژاوو را بیشتر تجربه میکنند. احتمالا به این خاطر که فرصتهای بیشتری برای دیدن مکانهای نو و جدید دارند.
۸-برخی از افراد این تجربه را به یک خواب نسبت میدهند.
۹-درمقابل دژاوو ، جاماییس وو یا هرگز دیده نشده قرار دارد که به زمانی گفته میشود که پدیده آشنا به نظرمان کاملا غریبه و ناآشنا میآید.
۱۰-برای توضیح دژاوو مدلهای متفاوتی ارائه شده است. بطور مثال ادراک جداشده Separated perception یعنی پدیده ای که در آن توجه فرد به فعالیتی توسط عاملی به دو قسمت مختلف تقسیم شده که به اندازه چشم بر هم زدنی احساس میشود.
ادراک اولیه در زیر آستانه زمانی رخ میدهد که توجه فرد کاهش یافته. مثلا زمانی که میخواهید ماشینتان را روشن کنید درست در همان لحظه مگسی در ماشین حواس شما را پرت میکند. لحظه ای که برمیگردید تا ماشین را روشن کنید، ادراک اولیه شما در زمان قرار دادن سویچ ممکن است مانند جرقهای عمل کند و اینطور ادراک شود که انگار در گذشته آنرا تجربه کردهاید.
حیرت آورترین و جالب ترین خیابان های جهان را ببینید+ تصاویر
طرح جالب و عجیب غریب کلمبیا برای جلوگیری از بارداری
دلایل جالب خاموش کردن موبایل در هواپیما
What is Deja Vu? And how does it happen