شیوه‌نامه پیشگیری از آتش‌سوزی‌ در طبیعت بزودی ابلاغ می‌شود

جنگل خانه هزاران گونه گیاهی و جانوری است اما بر اثر عوامل مختلف انسانی و طبیعی هر سال از وسعت این خانه طبیعی کاهش می یابد، در دهه ۱۳۳۰ مجموع رویشگاه های جنگلی در هیرکانی ۳.۵ میلیون هکتار اعلام شده بود و آن زمان در مجموع ۱۸ میلیون هکتار جنگل داشتیم، اما امروز جنگل های هیرکانی به ۱.۶ دهم میلیون هکتار کاهش یافته یعنی بیش از نیمی از این جنگل ها را از دست داده ایم و در مجموع اکنون فقط ۱۲ میلیون هکتار جنگل داریم، یعنی ۶ میلیون هکتار جنگل را در طول ۶ دهه اخیر از دست دادیم.

از سوی دیگر متوسط سرانه جنگل در دنیا هشت دهم هکتار است که این سرانه در ایران کمتر از ۱۷ صدم هکتار اعلام شده یعنی ایرانیان کمتر از یک چهارم مردم ساکن در کره زمین از جنگل سهم دارند، این در حالی است که سالانه شاهد نابودی بخش زیادی از همین میزان جنگل در کشور هستیم، از سوی دیگر وضعیت مراتع و دشت های کشور هم بهتر از وضعیت بخش های جنگلی نیست، آخرین برآوردها وسعت مراتع کشور را حدود ۸۴.۷ میلیون هکتار اعلام کرده است که حدود ۵۲ درصد مساحت کشور را شامل می شود که از مجموع مراتع کشور حدود ۸.۵ درصد را مراتع متراکم، ۲۵.۳ درصد مراتع نیمه متراکم و ۶۶.۲ درصد را مراتع کم تراکم تشکیل می‌دهند بنابراین باید حواسمان به محیط زیست و طبیعت کشورمان باشد تا همانی که داریم را از دست ندهیم.

اما متاسفانه سالانه شاهد نابودی بخش زیادی از محیط زیست کشور هستیم که عوامل مختلفی مانند آتش سوزی در این کاهش سهم دارند، در این میان حدود ۱۹ میلیون هکتار تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست است که وظیفه نگهداری از این میزان بر عهده این سازمان است، بنابراین اگر اتفاقی مانند آتش سوزی در این مناطق رخ دهد سازمان با جدیت وارد عمل می شود که در چند سال گذشته آتش سوزی های زیادی در مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان محیط زیست رخ داده است.

بر اساس آمار اعلامی از سازمان حفاظت محیط زیست، سال گذشته شاهد افزایش سه برابری آتش سوزی در مناطق چهارگانه بودیم، در سه ماهه اول پارسال هزار و ۶۵۴ هکتار با ۵۶ مورد آتش سوزی رخ داده است که بیشترین آنها در استان های فارس، خوزستان، بوشهر و کرمانشاه بود در حالیکه در مدت مشابه سال گذشته ۶۲۰ هکتار با ۸۲ مورد بوده است که این آمار نشان می دهد که افزایش سه برابری داشته ایم.

البته تعداد آتش سوزی ها نسبت به سال گذشته کمتر بود اما وسعت آن بیشتر بود که کارشناسان علت را بارندگی های خوب می دانند که موجب رشد گیاهان در وسعت زیاد شد اما کارشناسان معتقدند امسال به علت کاهش بارندگی، احتمال دارد که آتش سوزی ها زودتر آغاز شود هم اینکه به علت کاهش بارندگی کمبود آب نیز وجود دارد به طوری که اگر مثلا سال گذشته منطقه ای دچار آتش سوزی می شد در نهایت در فاصله یک کیلومتری و شاید هم کمتر از آن آب وجود داشت اما امسال این فاصله به چند کیلومتر افزایش یافته است و همین مساله ساعت طلایی خاموش کردن آتش را از ما می گیرد بنابراین نقش ما انسان ها در کاهش آتش سوزی بسیار پررنگ و چشمگیر خواهد بود.

بررسی ها نشان می دهد که ۹۰ درصد آتش سوزی ها عامل انسانی است و از این میزان هم بیشتر از ۹۰ درصد سهوی است یعنی فرد نمی داند که مثلا رها کردن شیشه در طبیعت موجب بروز آتش سوزی می شود بنابراین به راحتی این کار را انجام می دهد یا اینکه آتشی که برای پختن غذا برپا کرده را به خوبی خاموش نمی کند که با کوچکترین باد آتش دوباره شعله ور می شود و بخش زیادی از طبیعت را نابود می کند.

سرهنگ جمشید محبت خانی فرمانده یگان حفاظت محیط زیست در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: دستورالعمل آتش سوزی ها به زودی تهیه و به استان ها ابلاغ می شود، در این دستورالعمل مواردی مانند هوشیاری، آمادگی، به روز رسانی تجهیزات و آمادگی دادن به همیاران محیط بانان آمده است، در واقع چون مشکل بیمه همیاران محیط بانان برطرف شده از این رو اگر نیاز باشد با آنها تماس خواهند گرفت تا در محل حاضر شوند.

وی افزود: همچنین دستگاه هایی مانند آتش نشانی، نیروی انتظامی، جنگلبانان که جغرافیای مشترکی دارند و در بسیاری از جاها با هم مرز هستند می توانند در زمان وقوع آتش سوزی به ما کمک کنند، که این موارد نیز در این دستورالعمل آورده شده است.

محبت خانی درباره کافی بودن تجهیزات اطفای حریق گفت: تجهیزات اطفای حریقی که در اختیار داریم با تعداد محیط بانان به نظر کافی است، یکی از ابزاری که در آتش سوزی ها بسیار کاربردی است و بسیار هم مورد تقاضای محیط بانان است، دمنده آتش است، از این رو سال گذشته ۲۰۰ دمنده با کیفیت را به محیط بانان تحویل دادیم البته اولویت با استان هایی بود که ریسک آتش سوزی بالاتری داشتند.

سرهنگ محبت خانی تاکید کرد: بارندگی ها امسال نسبت به سال گذشته کمتر بود از این رو زودتر شاهد شروع آتش سوزی ها خواهیم بود که بهترین، مهمترین و تاثیر گذارترین کار در راستای کاهش آتش سوزی ها اطلاع رسانی و آگاهی سازی است.

وی گفت: بررسی ها نشان می دهد که ۹۰ درصد آتش سوزی ها عامل انسانی دارد یعنی طبیعی نیست، از این ۹۰ درصد هم بیش از ۹۰ درصد سهوی است یعنی عمدی نیست، ‌مثلا افراد که زباله های خود مانند شیشه و بطری آبی معدنی را در طبیعت رها می کنند و یا آتشی که برای تهیه غذا برپا کردند را کامل خاموش نمی کنند که موجب بروز آتش سوزی می شود از این رو آگاهی رسانی در این زمینه بسیار حایز اهمیت است، در واقع مهمترین و بهترین کاری که منجر به کاهش آتش سوزی می شود به نوع رفتار مردم بر می گردد.

محبت خانی اظهار داشت: هر آتش سوزی خسارات زیادی به محیط زیست و مولفه های زیستی وارد می کند اینطور نیست که فقط گیاهان از بین بروند بلکه موجودات زنده زیادی که در دایره آتش گرفتار می شوند نیز از بین می روند و ضربه بزرگی به طبیعت و محیط زیست وارد می شود.

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست ادامه داد: همچنین ممکن است در آتش سوزی ها سرمایه های انسانی خود را از دست بدهیم به طوری که سال گذشته چهار نفر از همیاران محیط زیست را در آتش سوزی از دست دادیم بنابراین بروز آتش سوزی هم به سرمایه های محیط زیستی و هم به سرمایه های انسانی ضربه وارد می کند.

وی درباره اینکه آیا کرونا می تواند آتش سوزی را کاهش دهد گفت: محدودیت ها قطعا بی تاثیر نیست اما از طرف دیگر پارسال هم کرونا را داشتیم اما آتش سوزی هم داشتیم چون افراد احساس می کنند که در طبیعت فضا باز است و جریان هوا وجود دارد از این رو ممکن است برای حضور در طبیعت رغبت بیشتری داشته باشند بنابراین نمی توان گفت که کرونا باعث کاهش اتش سوزی می شود چون گرایش به طبیعت بیشتر می شود حتی ممکن است موجب بیشتر شدن آتش سوزی هم بشود.

احتمال شروع زودهنگام آتش سوزی ها

همچنین حسین عبیری گلپایگانی فعال محیط زیست نیز در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: هر ساله با شروع فصل گرما شاهد بروز آتش سوزی در مناطق جنگلی و مرتعی هستیم که برای به حداقل رسیدن احتمال آتش سوزی در مراتع و جنگل ها همه ساکنان و گردشگران باید همکاری کنند زیرا به دنبال یک سهل انگاری همچون روشن کردن آتش و خاموش نکردن آن، انداختن ته سیگار در طبیعت، رها کردن بطری های شیشه ای که در اثر تابش آفتاب مانند عدسی عمل می کنند باید منتظر آتش سوزی و از بین رفتن وسعت زیادی از عرصه های طبیعی باشیم.

وی افزود: میزان بارندگی در زمستان سال گذشته (۱۳۹۹) و فروردین امسال بسیار کم بوده که این مساله ما را با دو مشکل اساسی روبرو خواهد کرد، ‌اول اینکه در فصل بهار با خشک شدن سریع علفزارها و بوته زارها نسبت به سال گذشته زودتر آتش سوزی رخ خواهد داد، یعنی نسبت به سال های پر بارش که زمان خشک شدن علف ها ماه های تیر و مرداد بوده امسال در ماه های اردیبهشت و حداکثر خرداد شاهد خشک شدن علف ها خواهیم بود که همین مساله زمان آتش سوزی ها را نسبت به سال های گذشته جلو خواهد انداخت.

وی ادامه داد: مساله بعدی کمبود آب است، چون امسال بارندگی کم بود بنابراین منابع آبی نیز کاهش یافت و بسیاری از رودخانه ها و چشمه سارها بسیار کم آب و یا خشک شده اند بنابراین آب کمی در مناطق موجود است لذا اگر آتشی در چنین مناطقی رخ دهد قطعا برای خاموش کردن آن با مشکل کم آبی مواجه خواهیم بود و این مساله مشکل ساز خواهد بود زیرا هم زمان بیشتری برای آوردن آب صرف می شود و هم اینکه آب به اندازه کافی وجود ندارد تا روی آتش ریخته شود.

عبیری اظهارداشت: در چند سال اخیر فعالان محیط زیست تلاش زیادی در راستای آگاه سازی و آموزش با هدف کاهش آتش سوزی ها انجام داده اند، بر این اساس در تابستان سال ۱۳۹۸ به منظور آشنایی هرچه بیشتر تشکل های زیست محیطی و منابع طبیعی با شیوه های عملی و کاربردی در مواجهه با آتش سوزی در عرصه های منابع طبیعی و اطفاء به موقع آن، کارگاه آموزشی اطفاء حریق در عرصه های منابع طبیعی برگزار شد.

وی افزود: در سال ۱۳۹۹ نیز با توجه به حجم زیاد آتش سوزی در طبیعت نخستین نشست بررسی آتش سوزی در جنگل ها و مراتع کشور با حضور مسوولانی از سازمان حفاظت محیط زیست، منابع طبیعی و نمایندگان تشکل‌های مردمی برگزار شد که دراین نشست ها به موضوعاتی از جمله تامین منابع و امکانات مورد نیاز اطفای حریق در کوتاه ترین زمان، اهمیت همدلی و همراهی سازمان های مردم نهاد و مشارکت مردمی و دوستداران محیط‌زیست، اهمیت کمک و نقش جوامع محلی، اهمیت انسجام و واکنش سریع، اهمیت هماهنگی داوطلبان با فرماندهان میدان در زمان آتش سوزی، اثیر عوامل طبیعی و مصنوعی آتش سوزی و نقش بیشتر انسان، لزوم توجه ویژه به آموزش انفرادی، عمومی و گروهی و نقش موثر مرتع داران در حفظ و نگهداری مراتع و پیشگیری از آتش سوزی پرداخته شد.

۹۰۱۴