شرح دعای روز پنجم ماه رمضان/ استغفار، کلید برکت

حجت‌الاسلام هادی عباسی خراسانی، استاد سطح عالی حوزه در شرح دعای روز پنجم ماه مبارک رمضان گفت: در پنجمین روز ماه مبارک رمضان به خداوند متعال چنین عرضه می‎داریم: «اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الْقَانِتِینَ وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ أَوْلِیَائِکَ الْمُقَرَّبِینَ بِرَأْفَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ».
وی افزود: در این روز اولین خواسته انسان روزه‌دار این است که خداوند او را از مستغفران قرار دهد؛ استغفار از نمودهای توبه است و هنگامی که مؤمن کلمه استغفار را بر زبان جاری می‌سازد، خداوند او را می‌آمرزد و خیرات و برکات خویش را بر مستغفر نازل می‌کند؛ استغفار وسیله امیدبخشی است که انسان را به‌سوی خدا بازمی‌گرداند.
وی افزود: خداوند می‌فرماید: «وَمَن یَعْمَلْ سُوءًا أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اللّهَ یَجِدِ اللّهَ غَفُورًا رَّحِیمًا؛ و هر کس کرداری زشت کند یا به نفس خویش ستم نماید، سپس از خداوند آمرزش طلبد، خداوند را بسی آمرزنده مهربان خواهد یافت»، (نساء/۱۱۰)، در آیه ۱۷ آل عمران: «الصَّابِرِینَ وَالصَّادِقِینَ وَالْقَانِتِینَ وَالْمُنفِقِینَ وَالْمُسْتَغْفِرِینَ بِالأَسْحَارِ؛ [اینانند] شکیبایان و راستگویان و فرمانبرداران و انفاق‏کنندگان و آمرزش‏خواهان در سحرگاهان»، خداوند استغفار در سحرگاه را یکی از صفات متقین ذکر می‌کند.
این استاد حوزه تصریح کرد: در روایتی از حضرت رسول(ص) نقل شده‌ است که کسی که استغفار کند، خداوند چند نعمت به او عطا می‌کند: مَن اَکثَرَ مِنَ الاِستِغفارِ جَعَلَ اللّه‏ُ لَهُ مِن کُلِّ هَمٍّ فَرَجا وَمِن کُلِّ ضَیقٍ مَخرَجا وَرَزَقَهُ مِن حَیثُ لایَحتَسِبُ (بحار الانوار جلد ۷۷ ص ۱۷۲)؛ اول این‌که برای او از هر غم و اندوهی گشایشی قرار می‌دهد؛ دوم از هر تنگنایی راه خروجی پدید می‌آورد و سوم از جایی که گمان نمی‌کند خداوند به او روزی می‌رساند؛ و امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: استغفار روزی را افزایش می‌دهد، (همان/ ۲۷۷، ج ۴) و باز از آن گرامی است که فرمود: فراوان استغفار کنید تا رزق سویتان آید.
وی افزود: ربیع بن صبیح می‌گوید: نزد حسن بن علی -علیه السلام- بودم، مردی وارد شد و از خشکسالی آبادی‌اش شکایت کرد، امام -علیه السلام- فرمود: استغفار کن؛ دیگری آمد شکایت کرد، به او نیز فرمود: استغفار کن؛ سومی آمد و گفت: دعا کنید خدا پسری به من بدهد، به او هم فرمود: استغفار کن؛ ربیع بن صبیح می‌گوید: تعجب کردم، به ایشان گفتم: هرکس نزد شما می‌آید و مشکلی دارد و تقاضای نعمتی می‌کند، به او دستور استغفار می‌دهید؛ فرمود: آن‌چه را گفتم از پیش خود نبود؛ این مطلب را از کلام خداوند که از زبان پیامبرش نوح حکایت می‌کند، استفاده کردم؛ سپس آیات یک تا ده سورة نوح را قرائت کردند. (مجمع البیان، ج۱، ص ۳۶۱).
گناه سبب تنگ‌دستی و فقر می‌شود و استغفار باعث گشایش روزی می‌گردد.
وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الْقَانِتِینَ
این استاد حوزه خاطرنشان کرد: در این فراز از این دعا از خداوند می‌خواهیم که ما را جزء عباد صالح و قانت خویش قرار دهد؛ خداوند در قرآن صالحین را معرفی کرده‌است؛ صالحین کسانی هستند که ایمان دارند و عمل صالح انجام می‌دهند (وَ الذین امنوا و عملواالصالحات لَنُدخِلنَّهم فی الصالحین/ عنکبوت ۹)؛ نماز را برپا می‌دارند و اقامه می‌کنند و تمسک به کتاب دارند (و الذین یمسکون بالکتاب و اقاموا الصلوۀ انّا لا نضیعُ اجر المصلحین/ اعراف، ۱۷۰)؛ خضوع و خشوع دارند (ان الذین امنواوعملواالصالحات واخبتواالی ربهم اولئک اصحاب الجنۀهم فیها خالدون/ هود، ۲۳)؛ بهترین خلق عالمند (ان الذین امنوا و عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریه/ بینه، ۷)؛ هیچ‌گونه ترس و بیم و غم و اندهی ندارند (إنَ الَذینَ امنوا وَالذّینَ هادوا والنصاری والصابئینَ مَن امنَ با لله والیومِ الاخروعَمَل صالِحاً فَلهُم اجرَهُم عندَ رَبهِم ولا خوفٌ علیهم ولا هم یَحزَنون/ بقره ۶۲)؛ ایمان به خدا و روز قیامت دارند، امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و به سوی کارهای نیک می‌شتابند (یومنون بالله و الیوم الاخر و یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و یسارعون فی الخیرات و اولئک من الصالحین/ آل عمران ۱۱۴).
وی افزود: بنابراین از خدا می‌خواهیم ما را جزء این دسته از بندگان صالح قرار دهد که چنین ویژگی‌هایی دارند و اما قنوت به معنای خضوع و خشوع برای خداوند سبحان است و شامل عبادت و اقسام طاعت‌ها می‌شود؛ انسان‌های قانت، کسانی هستند که خاشع‌اند و به نیایش با خدای خویش می‌پردازند. یکی از مصادیق خشوع، قنوت نماز است. قنوت پلی است بین انسان و خدا و ماه مبارک رمضان بهترین فرصت برای برقراری این ارتباط است (و قوموا للّه قانتین/ بقره ۲۳۸).
وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ أَوْلِیَائِکَ الْمُقَرَّبِینَ
عباسی خراسانی خاطرنشان کرد: از خداوند می‌خواهیم ما را در زمرة اولیاء مقرب خویش قرار دهد؛ دوستان و اولیاء مقرب خدا کسانی هستند که بین آن‌ها و خدا فاصله‌ای نیست؛ حجاب‌ها از قلبشان کنار رفته و در پرتو نور و معرفت و ایمان و عمل صالح، خدای خویش را با چشم دل می‌بینند؛ این‌ها کسانی هستند که زنگار از دل شسته و قلبشان را چون شیشه‌ای صیقل داده‌اند و از ورای آن پروردگار خویش را نظاره می‌کنند.
رأفت به معنای احسان و عنایت خاص به بندگان مؤمن است
برَأْفَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ
وی گفت: رأفت به معنای نرم و نازک‌دلی و شدت رحمت است و خداوند در آیات بسیاری خود را بدان ستوده است؛ رأفت خداوند به معنای احسان به بندگان و گذشت از آنان می‌باشد (وَإِنَّ اللَّهَ بِکُمْ لَرَؤُوفٌ رَّحِیمٌ/ حدید۹)؛ رأفت در مورد بندگان به معنای نرم و دل نازک‌بودن است که در محبت و نیکی و گذشت تجلی می‌یابد و خداوند پیامبر اکرم ص بدان ستوده است (لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ حَریصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُفٌ رَحیم/ توبه ۱۲۸) در میان انبیاء الهی، وجود مقدس پیغمبر به تصریح قرآن رئوف هستند و در میان ائمه، امام رضا(ع).
عباسی خراسانی افزود: رحمت با رأفت متفاوت است رقت قلب در رأفت از رقت قلب در رحمت بیش‌تر است؛ بنابراین رأفت در خداوند متعال به معنای احسان و عنایت خاص به بندگان مؤمن است؛ اما گستره رحمت الهی وسیع‌تر می‌باشد؛ به عبارتی هم شامل رحمت رحمانیه می‌شود که کافر و مؤمن را در برمی‌گیرد و هم شامل رحمت رحیمیه می‌شود که اختصاص به مؤمنان دارد. صفت رئوف هم‌چون رحیم مختص مؤمنان است به همین دلیل هم در بسیاری از آیات در کنار رحیم مطرح شده‌است.
وی خاطرنشان کرد: در این فراز از دعا نیز صفت رأفت در کنار رحمت رحیمیة خدا مطرح شده‌است؛ کسی که استغفار کند و عمل صالح انجام دهد، در زمره صالحان و قانتان قرار می‌گیرد و مقرب درگاه الهی می‌شود و چنین بنده مؤمنی سزاوار رأفت خداوند است.
انتهای پیام