موانع کشت گیاهان دارویی در استان سمنان/ روستاها مشکل بازار دارند

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها؛ محمد حسن مقدم نیا: ۴۵ گونه گیاه دارویی به صورت موفق در استان سمنان کشت شده و دو دستگاه عمده شامل جهاد کشاورزی و منابع طبیعی کشت انواع گیاهان با کاربردهای خوراکی و دارویی مانند عناب، باریجه، کاسنی، زیره و… را ترویج می‌دهند اما این فقط یک روی سکه گیاهان دارویی است.

توسعه کشت گیاهان دارویی در استان سمنان روی دیگری هم دارد و آن هم موانع تولید و مصائب روستاییان در این زمینه است. بررسی‌های خبرنگار مهر نشان می‌دهد که مسئولان دولتی فقط در بخش توسعه کشت پا به پای روستاییان می‌آیند اما همین که محصولات روستاییان دست داد دیگر هیچ ارگانی نیست که به فکر خرید و بازار این محصولات باشد.

جهاد تا کشت همراه است

یک کشاورز درباره گیاهان دارویی و کشت آن در استان سمنان به خبرنگار مهر، می‌گوید: مروجان جهاد برای ما درباره مزیت‌های گیاهان دارویی بارها صحبت کردند و ما در کالپوش مقدار زیاد گل محمدی و همچنین گل گاوزبان کاشتیم دو گیاهی که به شدت برداشت آنها هم دشوار است زیرا گل محمدی نباید آفتاب بخورد و هر روز گل می‌دهد و از سوی دیگر گل گاو زبان با تیغ‌های فراوانی که دارد مشقات زیادی برای ما به بار می‌آورد.

رقیه کریمی با بیان اینکه علی رغم تمام این بدبختی‌ها سال قبل کاسنی و گل گاو زبان و امسال گل محمدی کاشته‌ایم، ابراز کرد: تمام محصول سال گذشته گل گاوزبان من روی دستم ماند و دست آخر خشک شده آن را به یک دلال آن هم کیلوگرمی ۹۰ هزار تومان محصولم را فروختم که همین امروز محصول من در مغازه‌ها کیلوگرمی ۲۵۰ هزار تومان فروخته می‌شود اما این تمام ماجرا نیست زیرا برای من کیلویی ۱۰۰ هزار تومان رنج و سختی داشت یعنی در واقع من ضرر هم کردم.

وی می‌افزاید: مسئولان فقط گفتند بکارید اما وقتی کشت کردیم و محصول دست داد یکباره رها شدیم و دست آخر یک دلال که به نردین آمده بود با ما تماس گرفت و توانستیم محصولاتمان را به او بفروشیم و من حتی کاسنی را هم به یک ششم قیمت اصلی به او فروختم حتی به یاد دارم وقتی پول محصولاتم را گرفتم در میان کارگاه روی زمین نشستم و گریستم.

کشت‌های بی فایده

بررسی‌های خبرنگار مهر، نشان می‌دهد که توسعه بسیار زیادی در کشت گل محمدی در کالپوش میامی داده شده و صحبت از کشت ۴۰ هکتاری گل محمدی در مزارع شیب دار و زمین‌های کشاورزی است اما به قول یکی دیگر از کشاورزان این ناحیه این گل‌ها فقط کشت می‌شوند اما هیچکس برای فروش آنها برنامه‌ای ندارد.

یک کارشناس گیاهان دارویی به خبرنگار مهر، می‌گوید: سال قبل تمام گل‌های محمدی که در دامغان کشت شده بود کیلوگرمی ۱۵ هزار تومان به یک شرکت قمی فروخته شد و این شرکت ده‌ها ماشین یخچال دار را برای حمل گل‌ها به استان سمنان آورد و تمام گل‌ها را برد زیرا اینجا برای فروش در درون استان و حتی گلاب‌گیری هیچ برنامه‌ای وجود ندارد.

حسین علی مظهری با بیان اینکه مشکل ما این است که در درون استان سمنان به صنایع تبدیلی بهایی نداده‌ایم و در نتیجه وقتی کشاورز ما کشت می‌کند نمی‌داند با محصولاتش باید چه کند از سوی دیگر اگر سال قبل و امسال به صورت اتفاقی یک شرکت از قم محصولات تولیدی دیباج و دامغان را خریداری نمی‌کرد امسال این گل‌ها قرار بود چه شوند؟ من از مسئولان جهاد کشاورزی استان سمنان می‌خواهم به این پرسش پاسخ دهند که مزرعه گل محمدی شهرداری شاهرود چه شد؟ گل‌های آنچه شدند؟

وی می‌افزاید: مشکل اینجا است که کشاورز ما خودش نمی‌تواند این محصولات را فرآوری کند زیرا اگر بخواهد یک دیگ گلاب‌گیری را به بدبختی و با قیمت بسیار گران چیزی حدود ۶۰ میلیون تومان خریداری کند تازه ابتدای راه دراز بوروکراسی او است و اول هم باید سیب سلامت داشته باشد.

کشاورزان خودشان دست به کار شوند

این صاحب نظر حوزه گیاهان دارویی می‌افزاید: سیب سلامت یک مقوله‌ای است که تولیدکننده گلاب و عرقیات و گیاهان دارویی ما از آن وحشت دارند زیرا توقع مسئولان این است که یک روستایی مثلاً در دیباج و یا کالپوش یک آزمایشگاه ایجاد کند و سوال ما این است که اصلاً یک روستایی چطور باید یک آزمایشگاه ایجاد کند؟ چه کسی باید در آزمایشگاه او کار کند؟ یا برای مثال دستگاه پرکن و پاستوریزه کردن که بین ۴۵ تا ۸۰ میلیون تومان و در اشل‌های بزرگ‌تر تا ۱۵۰ میلیون تومان است چگونه باید توسط یک روستایی ساده با مه مشکلات تأمین شود تا به وی سیب سلامت بدهند؟

مظهری با بیان اینکه سیب سلامت بزرگترین عاملی است که محصولات تولیدی گیاهان دارویی استان سمنان را به دست دلالان می‌سپارد، می‌افزاید: اگر یک کالپوشی بتواند گل‌های کشت شده خودش را به گلاب بدل کند چرا به کشت خود دلگرم نشده و سال‌های آتی هم همین روند را تداوم نبخشد؟ این چه انتظاری است که از یک روستایی دارند که فقط کشت کند تا جهاد کشاورزی آمار کشت گیاهان دارویی خود را به وزارتخانه ارائه کند اما بعد از اینکه محصولات دست داد هیچ!

وی می‌افزاید: به نظر من کشاورزان و فعالان گیاهان دارویی نباید به دولت چشم داشته باشد باید خودشان اتحادیه‌ها و سازمان‌هایی مانند تعاونی شکل دهند روی هم پول بگذارند دستگاه بخرند و گلاب‌گیری و فرآوری محصولات را آغاز کنند زیرا از دولت آبی گرم نخواهد شد. یک حسن این موضوع این است که یک بار باید سیب سلامت و دستگاه خرید و یک جمع کثیر از روستاییان برای مدت‌ها از درگیری‌ها راحت می‌شوند.

یک شرکت خرید را انجام می‌دهد

دولتی‌ها البته در راستای توسعه کشت‌های کم آب بر و گیاهان دارویی اقدامات خوبی را در سطح استان سمنان انجام داده‌اند و برای مثال معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان درباره کشت گیاهان حتی در اراضی شیب دار نیز می‌گوید: توسعه باغات و گیاهان دارویی در اراضی شیب‌دار با هدف ارتقای بهره‌وری و کاهش مصرف آب در استان سمنان انجام می‌شود و برای آن سه میلیارد تومان هم بودجه در نظر گرفته شده است.

لطف الله رضایی با بیان اینکه یک شرکت پیمانکار که در حوزه گیاهان دارویی فعالیت می‌کند قرار است که فعالیت توسعه کشت قراردادی به‌صورت بسته‌بندی و خرید تضمینی از کشاورزان را انجام دهد، ابراز کرد: مشکل تولید در بخش گیاهان دارویی کمتر است و امروز عمده موضوع در مقوله خرید است.

وی با بیان اینکه کشت در اراضی شیب‌دار در دو حوزه کشت گیاهان دارویی و همچنین توسعه باغ‌ها در حال انجام است، ابراز کرد: کشت نزدیک به ۵۰ گونه گیاهی مانند زیره و گل محمدی در زمره داشته‌ها و ظرفیت‌های عظیم استان سمنان در این بخش است.

توسعه کشت باریجه و گیاهان دارویی در اراضی ملی

از دیگر اقدامات دولتی‌ها کشت در اراضی ملی است که توانسته بخش عمده‌ای از روستاییان استان سمنان به خصوص در سرخه و شهرستان‌های غربی مانند مهدی شهر را دلگرم کند. مدیرکل منابع طبیعی استان سمنان با بیان اینکه باریجه یکی از ظرفیت‌های عظیم استان است، گفت: این گیاه به دلیل کاربرد در صنعت عطر سازی یکی از مهمترین گیاهان دارویی محسوب می‌شود.

جعفر مرادی حقیقی با بیان اینکه سال گذشته دو هزار و ۲۶۶ هکتار در عرصه‌های مرتعی استان کشت گیاهان دارویی توسعه یافت، ابراز داشت: طرح توسعه کشت گیاهان دارویی در استان سمنان از سال ۱۳۹۵ کلید خورد و اکنون از زمان آغاز طرح تا کنون در وسعت ۲۰ هکتار توسعه کشت گیاهان دارویی در عرصه‌های مرتعی استان سمنان انجام شد.

وی با بیان اینکه زمان کاشت گیاهان دارویی از مهرماه آغاز می‌شود و تا پایان فصل پاییز ادامه دارد و زمان برداشت گیاهان دارویی از اوایل مرداد تا اواخر شهریور است، بیان کرد: بیشترین عملیات احیایی گونه‌های گیاهی دارویی، با کشت گونه باارزش باریجه انجام شده که به لحاظ مصارف دارویی و صنعتی از اهمیت بالایی برخوردار است همچنین باید گفت ۵۴ هزار و ۹۰۷ تن از زمان آغاز طرح توسعه کشت گیاهان دارویی در عرصه‌های مرتعی از سال ۱۳۹۵ تا کنون شیره باریجه جمع‌آوری شد.

سیاست‌ها بدون حمایت کم فایده هستند

هرچند مسئولان دولتی در توسعه کشت‌ها و بهره برداری از گیاهان دارویی اقدامات خوبی را در سطح استان سمنان انجام داده‌اند اما باید گفت معضل بزرگ بازار برای گیاهان دارویی هنوز برطرف نشده است. بیش از ۱۵ دستگاه دولتی به روستاها خدمات رسانی می‌کند دستگاه‌هایی مانند جهاد، منابع طبیعی، تعاون روستایی و… که همه شأن در حوزه طرح‌های روستایی فعالیت دارند اما حتی یک دستگاه هم تولیدات روستاییان را در بخش گیاهان دارویی خریداری نمی‌کند.

مسئولان از سوی دیگر اعلام کرده‌اند که یک شرکت بخش خصوصی قرار است که خرید تضمینی محصولات گیاهان دارویی را انجام دهد که البته هنوز اولین پارتی اقلام تولیدی استان توسط این شرکت خریداری نشده تا بتوان قضاوت کرد که آیا مشکل بازار را برطرف می‌کند یا خیر از سوی دیگر همیشه خرید تضمینی در واقع تضمینی برای سود رساندن به کشاورزان نیست و لذا باید به اولتیماتومی دیگر نیز فکر کرد.

از سوی دیگر بازار الکترونیک روستایی، اتصال روستاها به دیگر شهرها و فروش محصولات در کنار برند سازی و همچنین توسعه بخش گردشگری و خروج روستاها از بن بست در زمره اقداماتی هستند که می‌تواند بازارهای مورد نیاز روستاییان را توسعه ببخشد. حال باید دید چه اقداماتی در سال جاری در این حوزه رخ خواهد داد.