چرا پشه‌ها در اطراف گوش‌ ما وزوز می‌کنند

یکی از دردسرهای جمع‌های تابستانی، وزوز پشه‌ها در اطراف ما است؛ اما چرا این حشرات خون‌خوار کنار ما چرخ می‌زنند و چرا آن وزوز آزاردهنده را از خود تولید می‌کنند؟ مایکل ریلی، استاد حشره‌شناسی دانشگاه آریزونا، می‌گوید:

وزوزی که می‌شنوید، عمدتاً صدایی است که بر اثر به هم خوردن بال‌های پشه تولید می‌شود. این صدا برد زیادی ندارد؛ بنابراین بیشتر زمانی‌ که آن‌ها در اطراف گوش شما در پرواز هستند، صدای آن را می‌شنوید.

وزوزهایی که می‌شنوید، احتمالا مربوط به پشه‌های ماده است.؛ زیرا پشه‌های نر و ماده زندگی بسیار متفاوتی دارند. پشه‌های نر معمولا سراغ شهد گل‌ها می‌روند؛ اما ماده‌ها پس از جفت‌گیری و برای اینکه انرژی کافی برای تولید تخم داشته باشند، باید وعده‌ی غذایی خون پیدا کنند. پشه‌های ماده به ابزارهای منحصربه‌فردی مجهز هستند تا قربانی خود را پیدا کنند. ریلی به لایوساینس گفت:

از دور، پشه‌های ماده به‌ دنبال کربن‌ دی‌اکسیدی می‌روند که طی بازدم از بدن خود خارج می‌کنیم. کربن‌ دی‌اکسید پشه ماده را تحریک می‌کند تا به‌ دنبال میزبان بگردد، به جلو و عقب پرواز کند تا منبع کربن‌ دی‌اکسید را بیابد.

به عبارت دیگر، پشه‌ها اطراف سر ما وزوز می‌کنند زیرا در آن‌ ناحیه بیشترین کربن‌ دی‌اکسید دفع می‌کنیم. وقتی پشه نزدیک می‌شود، روی حرارت بدن و کربن‌ دی‌اکسیدی که از بدن خارج می‌شود، تمرکز می‌کند تا روی قربانی خود فرود آید. پشه ماده از حسگرهایی که روی پاهایش قرار دارد، استفاده می‌کند تا متوجه شود آیا انسان یا حیوان دارای خون به‌عنوان وعده‌ی غذایی او مناسب است.

برخی مطالعات نشان می‌دهند گروه خونی O بهترین غذا برای پشه‌ها است؛ اما ریلی در مورد این موضوع تردید دارد. او پژوهش قانع‌کننده‌ای درباره‌ی ارتباط گروه خونی و علاقه‌ی پشه‌ها پیدا نکرده است؛ اما بر این باور است که عوامل دیگری مانند ژنتیک فرد و حتی رژیم غذایی نقش بزرگ‌تری در خوشمزه بودن فرد برای پشه دارند. ریلی می‌گوید: «پوست شما ترکیب منحصر‌به‌فردی از رایحه‌ها را منتشر می‌کند که برای برخی پشه‌ها جذاب‌تر است.»

مطالعه‌ی دیگری نشان داد پشه‌های ماده بیشتر جذب افرادی می‌شدند که باکتری‌‌های پوستشان تنوع کمتری دارد. پشه‌ها همچنین به انسان‌هایی که رنگ لباسشان تیره است، جذب می‌شوند.

وقتی پشه ماده به سمت هدف پرواز می‌کند، بال‌های خود را با سرعت تقریبا ۵۰۰ بار در ثانیه در فرکانس ۴۵۰ تا ۵۰۰ هرتز به هم می‌زند. این فرکانس مانند نت موسیقی A و برای ما صدایی آزاردهنده است؛ اما برای پشه‌های نر موسیقی دل‌نشینی است. درواقع نرها که بال‌هایشان در فرکانس بالاتر از ماده‌ها به هم می‌خورد، وقتی به‌ دنبال جفت می‌گردند، با صدای بال زدن ماده‌ها آن‌ها را پیدا می‌کنند.

ریلی با عبور دادن دیاپازون تنظیم‌شده روی A، روی قفس پشه‌های ماده این تأثیر را به دانشجوهای خود نشان می‌دهد. در هر آزمایشی ماده‌ها هیچ واکنشی نشان نمی‌دهند؛ اما انجام همین کار روی قفس پشه‌های نر موجب جوش و خروش آن‌ها می‌شود تا به‌ دنبال پشه‌ی ماده‌ای بگردند که آن صداها را ایجاد کرده است.

پشه‌های نر با شنیدن این صدا به هیجان درمی‌آیند؛ اما انسان‌ها از شنیدن آن خوشحال نمی‌شوند و گرچه ممکن است پشه‌ها را به‌عنوان موجوداتی که اطراف گوش‌های ما وزوز می‌کنند، بشناسیم، ریلی می‌گوید بیشتر پشه‌ها به سمت سر ما جذب نمی‌شوند. در عوض آن‌ها ممکن است بیشتر تمایل به جستجوی پاهای ما داشته باشند که باکتری‌هایی دارد که پشه را جذب می‌کند؛ اما بیشتر افراد احتمالا متوجه پشه‌ای نمی‌شوند که اطراف مچ پایشان وزوز می‌کند.

مطالعه‌ای که در سال ۱۹۹۶ در مجله‌ی Trends in Parasitology منتشر شد، نشان داد پشه‌های ماده جنس آنوفل که مسئول انتقال انگل مالاریا هستند، جذب باکتری‌های پای انسان می‌شوند. این باکتری که Brevibacterium linens نام دارد، همان است که موجب بوی خاص پنیر لیمبرگر می‌شود. مطالعه پیگیری که در سال ۲۰۱۳ در مجله‌ی PLOS One منتشر شد، تأیید کرد که پشه‌ها واقعا به پنیر لیمبرگر جذب می‌شوند.

برای اجتناب از پشه‌ها، بهترین کار پوشیدن لباس‌های بلند با رنگ روشن، استفاده از مواد دافع حشرات و دوری از مکان تجمع حشرات (برای مثال، تالاب‌ها) در هنگام طلوع و غروب خورشید یعنی زمان اوج فعالیت پشه‌ها است.