از شعر تزریق تا نوتزریق‌سرایی

این شاعر و منتقد ادبی به ایسنا گفت: گفته‌اند خواجه هدایت‌الله مشرف اصفهانی یا تهرانی شرط کرد خمسه‌ای در جواب نظامی بسراید که حتی یک بیت معنی‌دار نداشته باشد. شرط بود برای هر بیت بی‌معنی مثقالی سیم بستاند و برای هر بیت معنی‌دار دندانی از او بکنند و بر سرش بکوبند. این سه بیت را در نقیضه‌ اسکندرنامه‌اش معنی‌دار یافتند و شد آنچه گفته‌اند:

اگر عاقلی بخیه بر مو مزن

به‌جز پنبه بر نعل آهو مزن

به رغم فلک تُرک‌تازی مکن

به آهنگ ما چمچه‌بازی مکن

که نعل از تحمل مربّا شود

به صبر، آسیا کهنه‌حلوا شود

مؤلف «از کتیبه جنوب» (پژوهشی در شعر معاصر خوزستان) با بیان این که تذکره‌نویسان این‌ گونه شعر بی‌معنی را شعر «تزریق» گفته‌اند توضیح داد: تزریق را گویا در معنای مکر، فریب و دروغ به کار برده‌اند. «تزریق‌گویی» و «تزریق‌سرایی» در دوره‌ صفویه روایی بسیار داشته است.

یاری ادامه داد: تزریق‌گویان گاه نقیضه‌ای مهمل‌گونه از اثری معروف می‌ساختند. تا آنجا که از گزارش‌های تاریخی برمی‌آید شاعران «تزریقی» یا تزریق‌گو به این پیشه نامبردار بوده‌اند اما کارشان گونه‌ای تفنن، خوش‌طبعی و هزّالی بوده است.

او خاطرنشان کرد: در روزگار معاصر هم کسانی عامدانه در پی زدودن معنا از شعر بوده‌اند. سرسلسله‌ این کسان که به‌ناروا با برچسب نکوهش‌آمیز «جیغ بنفش» طرد و لعن می‌شود هوشنگ ایرانی است که تجربه‌اش در معنی‌زدایی از شعر گاه و بی‌گاه به کار دیگران آمد.

این منتقد ادبی افزود: این کار تا آنجا که جانب هنری و زیباشناختی اثر حفظ شود پذیرفتنی است؛ چنان ‌که تجربه‌های شاعران سرآمد دهه‌ ۷۰ برای تأخیر معنا و معناگریزی و نه بی‌معنی‌سرایی در موارد بسیار با توفیق همراه بود اما در یکی ـ دو دهه‌ گذشته معنی‌زدایی از مرز تجربه‌های هنری فراتر رفته و بر سروده‌های برخی از شاعران که در تحلیل گونه‌شناختی، نوتزریق سرایان می‌توان نامیدشان نوعی شهوت «گونه‌آفرینی» سایه افکنده است.

شاعر «دویدن در لانگ‌شات» معتقد است: این دسته از شاعران گاه با دستاویزِ مشتی اصطلاح شعر را از مرزهای هزل و هذیان نیز گذر داده‌اند و در مسابقه‌ بی‌معنی‌سرایی گوی سبقت از هم می‌ربایند. برخی از اینان از این ‌که مهمل‌گو و مهمل‌سرا خوانده شوند ابایی ندارند و حتی به نام خود سکه‌ی «مهمل‌گویی آگاهانه‌ معاصر» ضرب کرده‌اند.

انتهای پیام