محله راسته کوچه تبریز

محله راسته کوچه تبریز، یکی دیگر از محله‌های قدیمی در شهر تبریزمی باشد . جالب است بدانید محلۀ راسته کوچه لقب محلۀ مساجد مشهور شهر تبریز را به خود اختصاص داده است. همچنین محلۀ راسته کوچه دقیقاً در مرکز شهر تبریز قرار گرفته است و از این جهت نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. در گذشته این محلۀ مرکزی در شهر تبریز میدانی به نام دیک‌باشی داشت. این میدان از چهار سمت به چهار کوچۀ اصلی محله ختم می‌شد. از جمله مساجد مشهور در محلۀ راسته کوچه می‌توان به مسجد جامع طالبیه، مساجد مقبره، صادقیه، شهیدی، قرللی، زنجیرک، هفتادستونی و مسجد مفید آقا اشاره کرد.

محلۀ راسته کوچه را عباس میرزا نایب السلطنه (که یکی از بزرگ‌مردان تاریخ ایران زمین به شمار می‌رود) بنا نهاده است. این محلۀ قدیمی دقیقاً در کنار بازار واقع شده است. از این جهت نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. به دلیل موقعیت مکانی این محله ساکنانش بیشتر تجار و بازرگانان بوده‌اند. همچنین به دلیل موقعیت مکانی ویژه از این محله در جنگ با روس‌ها به منظور شاهراهی برای حمل و نقل عراده‌های توپ استفاده می‌شده است. شاید هم عباس میرزا به دلیل موقعیت استراتژیک این محله را احداث کرده است.

همچنین محلۀ راسته کوچه از چند برزن تشکیل شده است. یکی از برزن‌های محلۀ راسته کوچه با نام انگج شناخته می‌شود. از انگج در رسایل و نامه‌های قدیمی از جمله روضات‌الجنان کربلایی با اسامی انگشت و سرانگشت یاد شده است. اصلی‌ترین مسجد در محلۀ راسته کوچه در میدان مشهور دیک‌باشی واقع شده است و با نام مسجد آیت‌الله انگجی خوانده می‌شود.

محله تاریخی سنجران یا سنجاران که امروزه «راسته کوچه» نامیده می‌شود، از محلات بسیار قدیم تبریز است. در کتاب روضه‌اطهار محمدامین حشری تبریزی با تصحیح و حواشی استاد عزیز دولت‌آبادی به اطلاعاتی چند درباره این محله تاریخی برخورد می‌کنیم. جهت معرفی این محله از این اطلاعات بهره‌مند می‌شویم:
در کتاب مذکور در مورد وجه تسمیه آن اطلاعی درج نشده است این محله تاریخی از قسمت شرقی با بازار سرپوشیده تاریخی تبریز در ارتباط است و نیز با شوارعی چند با آن در ارتباط است شارع «کوچه» مسجد تاریخی جامع تبریز با تاریخ بنا اوایل اسلام و با تاریخ تجدید بنا ۱۷۵ یا ۱۷۹ ق بعد از زلزله تبریز در این کوچه علاوه بر مسجد تاریخی جامع تبریز ساختمان معظم مدرسه طالبیه مدرسه علوم دینی تبریز که آن‌هم از مدارس علمیه قدیم تبریز است این مدرسه در دوره معاصر از اهمیت وافر برخوردار است. محله تاریخی سنجران از طرف شرقی با شارعی با نام شارع دباغان که آن هم به بدنه بازار تاریخی تبریز متصل است و اکنون محل کسب و کار صنف فروشندگان وسایل خانگی می‌باشد در اطراف این شارع بازار جدید مشروطه جهت صنف فروشندگان وسایل خانگی در دو طبقه زیرزمین و هم‌کف که در سال‌های اخیر با مشارکت شرکت توسعه آذربایجان با بارانداز و محل انبار کالا با همین نام احداث شده است و این مجموعه با بدنه بازار تاریخی تبریز در ارتباط است.

با بالاتر از این مجموعه شارع وسیع «کوچه بزرگ» با نام شارع زیارتگاه که آن هم در ادامه به بدنه بازار اتصال پیدا می‌کند دیده می‌شود در این شارع بقعه متبرکه و مزارشریف ابوالحسن موسی بن جعفر الجمال مشهود است محمدامین حشری تبریزی بیان کامل در این باره دارد.
در این محل در جنب این بقعه متبرکه محل مسجدی با نام مسجد حاجت قرار دارد این محل در حال نوسازی است در ادامه این شارع که به بدنه بازار تبریز می‌رسد مسجدی با نام امیرالمومنین با بدنه آجری دیده می‌شود. جا دارد در مرمت و نوسازی این مکان‌ها از معماری ایرانی و اسلامی در همه جوانب استفاده شود. قسمت بالایی شرق محله سنجران به چای‌کنار میدان چای و پل تاریخی طاق و پل جدید الاحداث «خبرنگار» می‌رسد. این پل قدمت چند صد ساله دارد با این پل ارتباط محله تاریخی سنجران «طاق»، «راسته کوچه» با قسمت غربی محله تاریخی شتربان «دوه‌چی» و سامان میدانی و میدان صاحب‌آباد «میدان حضرت صاحب‌الامر» و مجموعه‌های مرتبط با آن برقرار می‌شود.
در قسمت غربی محله تاریخی سنجران کوچه‌هایی چند و کم عرض و چند مساجد قدیم قرار دارند سابقا در آن قسمت کوچه‌ای با نام پیرموسی شناخته شده بود.
وی از خطاطان بوده و مزار وی در حوالی پل طاق بوده است. درب تاریخی سنجران که در سال‌های اخیر توسط شهرداری تبریز بازسازی شده است و از دروب ده‌گانه تاریخی تبریز است در شمال غرب محله تاریخی سنجران دیده می‌شود و نزدیک ساحل رودخانه میدان چای است.
محله تاریخی سنجران از ناحیه شمال به میدان نماز می‌رسد در حوالی این قسمت ورودی غربی بازار تاریخی تبریز است که محل فروش میوه و تره‌بار شده است و سابقا بازارچه مسگران بوده است. در جنب این ورودی بازارچه میوه ساختمان‌های جدید الاحداث با نام خلیج‌فارس و خطیبی دیده می‌شوند.

محله تاریخی سنجران «راسته کوچه» از قسمت غربی، به محله انگج می‌رسد. در قسمت غربی محله تاریخی سنجران خانه تاریخی مشروطه که به موزه دوره مشروطیت تبدیل شده است با معماری دوره قاجار در دو طبقه با نمای آجری دیده می‌شود این خانه متعلق به فردی با نام حاج کوزه‌کنانی ملقب به ابوالمله بوده است که در اختیار نهضت مشروطیت ایران قرار داده است. این مکان محل انجمن ملی تبریز در آن سال‌ها بود.
استاد عزیز دولت‌آبادی می‌نویسد: (۱۳۶۹ هـ ش) اکنون نیز محله کوچکی است با خانه‌های محقر و کوچه‌های تنگ و باریک در قسمت غربی محله راسته کوچه و به نام سنجران در این شهر مشهور است. محله راسته کوچه در تبریز نایب‌السلطنه عباس میرزا به این نام شناخته شده است قسمت اعظم این محله جزء سنجران بوده است.
در قسمت شمال غرب محله سنجران یکی از دروازه‌های باروئی است که قبل از قلعه غازان به دور این شهر کشیده شده بود. دور باروی تبریز ۶ هزار گام بوده و ده دروازه داشته است.
این محله تاریخی اکنون در حال توسعه است در اطراف خیابان جدیدالاحداث از سه دهه قبل احداث شده و خیابانی وسیع و دو طرفه به طول ۷۰۰ متر می‌باشد، دکاکین ایجاد و املاک متروکه تعمیر و تجدید بنا می‌شوند. جا دارد در برنامه‌های توسعه در اوقات ساخت به معماری ایرانی و اسلامی توجه شود و در حفظ نام‌های تاریخی دقت گردد.
جا دارد سازمان میراث فرهنگی در طرحی مطالعاتی در محلات تاریخی تبریز اماکن تاریخی را اعم از مساجد- تکایا- بقاع متبرکه- حمام‌های تاریخی یخچال‌ها، بازارچه‌ها، منازل تاریخی مدارس دینی و علمی کاروان‌سراها و … شناسایی و اطلس این محلات و اماکن با ارزش را به ثبت برسانند این آثار با ارزش نشانگر تمدن درخشان ایرانی اسلامی ماست که می‌تواند در برابر هجوم فرهنگی بیگانگان مانند دژ محکمی بایستند.
قسمت‌های بالایی طرف شرقی راسته کوچه عموما مسکونی است با کوچه‌هایی تنگ و باریک و دو باب مسجد در کناره خیابان دیده می‌شوند و مغازه‌هایی متعلق به کاسبین محل است، قسمت پائینی طرف شرقی محله راسته کوچه مغازه‌های بزرگ مواد غذایی در کنار «خیابان» پیاده‌روهاست تعدادی نیز داخل کوچه‌هاست.

این محله تاریخی دارای دستجات و هیئات مذهبی می‌باشد که سابقه آن‌ها بیش از ۴ قرن می‌باشد. دستجات حسینی این محله در دهه محرم هر سال در بازار مظفریه تبریز عزاداری انجام می‌دهند.
از شاعران بزرگ اهل بیت عصمت و طهارت این محله می‌توان از مرحوم حاج رضا صراف تبریزی نام برد.