درباره پراید و رکوردهایی که به نام خودش ثبت کرد

الهه توانا | شهرآرانیوز؛ خبر کوتاه بود و جان‌کاه؛ پراید ۱۱۱ در ۲۸ مرداد امسال ۱۵۰ میلیون تومان قیمت گذاشته شد و به این‌ترتیب این خودرو خاطره‌انگیز (!) توانست بین اخبار عجیب‌وغریب این‌روز‌ها جایی برای خودش باز کند تا باز مثل گذشته نقل محافل باشد. هرچند در عمر حدود ۲۸ ساله‌اش در ایران هرگز به خوبی از آن یاد نشده است، به‌هرحال صرف ماندن در صدر اخبار طی سال‌ها خودش رکورد محسوب می‌شود، حتی به غلط! صابون بی‌کیفیتی پراید پرحادثه کمابیش به تن همه‌مان خورده است، اما در پرونده امروز به بهانه قیمت باورنکردنی‌اش کمی بیشتر با آن آشنا می‌شویم تا بفهمیم سروکله‌اش از کجا در زندگی‌مان پیدا شد و تا امروز چه رکورد‌هایی را به نام خودش ثبت کرده است.

فورد اونا، پراید ما

پراید که حالا یکی از مشخصه‌های سبک زندگی ما ایرانی‌هاست، اولین‌بار در سال ۱۹۸۵ به سفارش «فورد» آمریکا در کمپانی «مزدا» که از زیرمجموعه‌های فورد به‌حساب می‌آمد، طراحی شد. این خودرو که «فورد فستیوا» نام گرفت، جزو اتومبیل‌های هاچ‌بک با طراحی مدرن و قیمت مناسب طبقه‌بندی می‌شد و در بازار‌های ژاپن، استرالیا، آسیا و آمریکا عرضه شد، اما خیلی زود به‌دلیل ناامنی جلو تولیدش گرفته شد. پس چرا با وجود این توقف تولید، حدود ۳۰ سال است که پراید به شمایل گوناگون در خیابان‌ها و جاده‌های ما می‌تازد؟ به این دلیل که کره‌جنوبی از این خودرو ارزان، ولی ناامن استقبال کرد و ۲ سال بعد، تولیدش با نام «کیا پراید» در «کیاموتورز» از سر گرفته شد. اما در کره هم چندان دوام نیاورد و بعد از ۶ سال، یعنی در سال ۱۹۹۳ متوقف شد. پراید می‌رفت که از خاطره‌ها محو شود، اما سروکله «سایپا» پیدا شد تا این خودرو در کمال تعجب خودروسازان و حتی خودش، طولانی‌ترین دوره حیاتش را تجربه کند.

اوایل دهه ۷۰ بود که سایپا لیسانس پراید را از کره‌جنوبی خرید و مونتاژش در ایران آغاز شد. قیمت ارزان این خودرو جمع‌وجور، به‌سرعت آن را به خودرویی پرطرف‌دار در جامعه ایرانی تبدیل کرد و چندسال بعد وقتی پیکان میدان را خالی کرد، پراید پرغرور بی‌رقیب از معدود حق انتخاب‌های ایرانی‌ها شد. شرکت سازنده وقتی بازار را انحصاری دید، شروع کرد به بالابردن تعداد تولیدش (سالانه بیش از ۴۰۰ هزار دستگاه، یعنی تقریبا نصف تولیدات صنعت خودرو کشور) که البته با افت محسوس کیفیت همراه بود. پراید روزبه‌روز بیشتر راهی خیابان‌ها و جاده‌های ایران می‌شد و روزبه‌روز رکورد‌های بیشتری از تصادف و مرگ‌ومیر به نام خودش ثبت می‌کرد. با این‌حال طی سال‌ها تنها گزینه دردسترس طبقه متوسط باقی ماند.

قاتل یکه‌تاز جاده‌ها

در همه گزارش‌های پلیس از تصادفات جاده‌ای سال‌های گذشته، یک اسم مدام تکرار می‌شود؛ پراید! آمار‌های ناجا نشان می‌دهد که این خودرو طی ۲۰سال باعث مرگ بیش از ۴۰هزار نفر بوده است. سال ۱۳۹۸ رئیس‌پلیس راهور تهران گفت: «بر اساس گزارش‌های موجود، بیشترین تصادفی که در تهران رخ می‌دهد، مربوط به خودرو پراید است. این خودرو به‌علت ناایمن بودن جان مردم و به‌ویژه شهروندان تهرانی را تهدید می‌کند و معتقدیم که امروزه دیگر نمی‌توان به شعار «سایپا، مطمئن» اطمینان کنیم.» یک سال پیش از این، جانشین پلیس راهور ناجا اعلام کرد: «متأسفانه بیشترین آمار کشته‌شدگان و مصدومان سوانح جاده‌ای، مربوط به حوادث خودرو پراید است و این امر ناشی از ناایمن بودن این خودرو است.

پلیس راهور بار‌ها موارد و نظرات کارشناسی خود را به وزارت صمت و سازمان استاندارد اعلام کرده و نشست‌های فراوانی نیز با خود خودروسازان داشته‌است، اما خودروسازان بر تولید خودرو‌های بی‌کیفیتی نظیر پراید و تیبا اصرار دارند.» اردیبهشت سال ۱۳۹۹ در گزارش کمیسیون اصل ۹۰ قانون اساسی درباره مشکلات، آسیب‌ها و چالش‌های صنعت خودرو گفته‌شد که از بیش از ۱۶ هزار مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات جاده‌ای، ۵ هزار و ۴۴۱ مرگ نصیب سرنشینان پراید شده‌است.

محبوب دل سارقان

پراید اگر نتوانست راکبانش را راضی نگه دارد، درعوض دل سارقان را حسابی به‌دست آورد. رئیس اداره اطلاع‌رسانی و رصد فضای مجازی فرماندهی نیروی انتظامی استان کرمان، شهریور پارسال اعلام کرد: «بیشتر سرقت‌ها مربوط به سرقت قطعات خودرو و محتویات داخل خودرو است. ضمن اینکه طبق گفته رئیس پلیس آگاهی ناجا، حدود ۷۰درصد سرقت‌ها مربوط به خودرو‌های خانواده پراید است و از این آمار حدود ۹۰درصد سرقت‌ها از پراید‌های مدل ۱۳۸۶ به پایین است که سیستم ضدسرقت ندارند و به‌راحتی سرقت می‌شوند.»

پیش از این هم در سال ۱۳۹۸، جانشین معاونت مبارزه با سرقت وسایل نقلیه پلیس آگاهی تهران در گفتگو با «خبرآنلاین» از آمار مشابهی خبر داد: «بیشترین سرقت خودرو مربوط به پراید و پژو۴۰۵ است که از ایمنی کافی برخوردار نیستند. به‌عنوان مثال، سارقان درِ خودرو پراید و پژو را به‌راحتی و ظرف هفت‌هشت ثانیه باز می‌کنند. بار‌ها درباره این موضوع به خودروسازان هشدار داده‌ایم و خواستار ایمن‌سازی خودرو‌های موجود در خط تولید کارخانه‌ها شده‌ایم، اما اصلاح نمی‌شود و همچنان این روند تولید ادامه دارد.»

مردود در امتحان نهایی

اگر فکر می‌کنید آمار دسته‌گل‌های پراید به نکته‌های یادشده محدود می‌شود، معلوم است که همه قابلیت‌های این خودرو را نشناخته‌اید! پراید در سال ۱۳۹۸ در صدر مردودی‌های معاینه فنی قرار گرفت که البته با درنظرگرفتن نقشش در تصادفات، رکورد عجیبی نیست. مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی خودرو‌های تهران اعلام کرد: «پراید رتبه نخست را در انحراف فرمان و گاز‌های آلاینده دارد.» در این گزارش آمده‌است: «پراید جزو معدود خودرو‌هایی است که بیش از یک نقص فنی دارند. برای مثال از خودرو ۲۰۶ معمولا یک ایراد در مراکز معاینه فنی به‌ثبت می‌رسد، ولی پراید دست‌کم دارای ۲ ایراد فنی است و نمی‌تواند خودرو پایداری باشد. زیرا استاندارد‌های لازم را ندارد.» خب البته همه می‌دانند پراید استاندارد‌های لازم را ندارد. آنچه نمی‌دانیم، این است که چطور با وجود این موضوع، سال‌ها بی‌هیچ مشکلی تولید شد و هرروز پسرفت کرد. ازجمله یکی از شاهکار‌ها آن بود که چندسال پیش، زه بغل پراید حذف و برای نصبش هزینه جداگانه درخواست شد.

کدام خودرو ملی؟ کدام ارزانی؟

پراید سال‌هاست که به‌عنوان خودرو ملی ارزان معرفی می‌شود، اما وقتی به جیب خودمان و قیمت پراید و صنعت محترم مونتاژ نگاه می‌کنیم، نه اثری از تولید می‌بینیم و نه ارزانی. یک کارگر با حقوق پایه ۳ میلیون‌و ۷۰۰ هزار تومانی قانون کار، باید دستمزد ۴۰ ماه یعنی ۳ سال و ۴ ماهش را برای خرید پراید کنار بگذارد، اما یکی از آدرس‌های غلطی که خودروسازان به خریدار‌ها می‌دهند، مقایسه قیمت دلاری خودرو‌های وطنی با تولیدات خارجی است. یعنی برای مثال گفته می‌شود با ۵۵۰۰ دلاری که در ایران می‌شود پراید صفر خرید، در خارج از کشور امکان خرید خودرو صفرکیلومتر وجود ندارد. چون کف قیمت از حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار دلار شروع می‌شود.

اگر به این مقایسه اشتباه اکتفا کنیم، باز پراید بازنده است. چون می‌توانیم با هزینه پراید صفر، خودرو‌های خارجی کارکرده‌ای بخریم که به‌مراتب امکانات و عملکرد بهتری دارند. تویوتا کمری ۲۰۰۷، شورلت تریل‌بلیزر ۲۰۰۸، هیوندا سوناتا ۲۰۰۸، و مرسدس‌بنز کلاس سی ۲۰۱۰ بعضی از خودرو‌هایی هستند که پارسال در بازار خودرو می‌شد با حدود ۴ هزار دلار خرید. اما مقایسه درست و دقیق وقتی است که بفهمیم خارج از ایران با حقوق چندماه می‌شود صاحب ماشین شد.

«شورلت اسپارک» امسال ۱۳ هزار دلار قیمت‌گذاری شده‌است و یک کارگر اروپایی با حقوق ۷ ماهش می‌تواند این خودرو را بخرد. حالا این را بگذارید کنار پس‌انداز سه‌سال‌وچهارماهه کارگر ایرانی برای خرید پراید. میانگین زمان خرید خودرو در ایران و کشور‌های اروپایی و آمریکایی با یکدیگر مقایسه‌شدنی نیست. بر اساس گزارش ۳ سال پیش بانک داده‌های اقتصادی ترکیه، زمان کار لازم برای خرید خودرو در کشور‌های مختلف به این شرح است؛ آمریکا: ۴ماه، بلژیک، آلمان، فرانسه و ژاپن: ۶ماه، اوکراین: ۷ماه، اسپانیا: ۸ماه و پرتغال: ۱۸ ماه.

پراید دست‌ساز

همین‌که شنیدیم اگر پراید را دست‌ساز و غیرکارخانه‌ای تولید کنیم، از قیمت نمایندگی و بازار کمتر می‌شود، دست‌به‌کار شدیم. ابتدای پارسال بود که قیمت پراید به ۹۰ میلیون تومان رسید. موضوع ویژه آن ۷ شنبه را به همین گزارش اختصاص دادیم. حالا که جشن ۱۵۰ میلیونی پراید را با چشم دیدیم، وقتش رسیده است تا آن گزارش را مرور کنیم؛ گزارشی که فروردین ۱۳۹۹ گرفته شد و شما هم تناسب قیمت‌ها را با همان پراید ۹۰ میلیونی آن زمان درنظر بگیرید:

همه می‌دانند که پراید ۹۰ میلیون تومان نمی‌ارزد، ولی وقتی قیمت‌ها این‌قدر زیاد است، چاره چیست؟ ما یک راهکار عجیب برای شما داریم؛ پراید را خودتان بسازید! اگر می‌خواهید بدانید که این کار چقدر هزینه دارد، این گزارش را بخوانید. چون سراغ یک کارشناس مکانیک رفتیم و هزینه ساختن یک پراید صفر در کارگاه مکانیکی‌اش را محاسبه کردیم.

حمیدرضا ستوده‌نیا، کارشناس مکانیک که در تهیه این گزارش آمار و اطلاعات مربوط به مونتاژ خودرو را در اختیار ما قرار داد، می‌گوید بعد از چندروز کار تمام‌وقت، خودرویی که در کارگاه مکانیکی مونتاژ شود، برای حرکت هیچ مانعی نخواهد داشت، مگر پلاک. امکان پلاک‌کردن چنین خودرویی وجود ندارد، مگر اینکه پلاک و مدارک یک ماشین سوخته یا چپی را بخرید و با آن مدارک، خودرو جدید را به تعویض پلاک ببرید که این کار هم خلاف قانون است.

تنها راه عملی که می‌ماند، خرید یک خودرو سوخته یا چپی، دورریختن همه قسمت‌های خراب آن و تعویض آن با قسمت‌های نو است. به فرض اینکه همه قسمت‌های خودرو در تصادف از بین رفته باشد و همه آن را با قسمت‌های نو تعویض کنید، بیشتر از ۴۲ میلیون تومان خرج روی دستتان نمی‌گذارد. قیمت یک پراید سوخته با توجه به مدل آن از ۴ میلیون تومان شروع می‌شود و تا ۲۰ میلیون تومان هم در سایت‌هایی مثل شیپور قیمت‌گذاری شده است. اگر به ذهنتان رسیده است که چه کار جالب و چه ایده جدیدی! باید بدانید که این ایده جدید نیست و در بازار خیلی‌ها هستند که دنبال خودرو‌های چپی و سوخته می‌گردند تا از دل آن‌ها یک خودرو سالم بیرون بیاورند و استفاده کنند. این کار درباره خودرو‌های مدل بالا که بعد از تصادف یا سوختن افت قیمت زیادی دارند، متداول‌تر است.

اتاق رنگ‌شده

قیمت: ۱۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان
توضیح: اتاق رنگ‌شده سفید پراید ۱۳۱ به علاوه در‌های خودرو، بدون شیشه.

سیستم فنربندی و تعلیق، هدایت و فرمان

قیمت: ۳.۰۰۰.۰۰۰ تومان
توضیح: این ۳ میلیون تومان صرف خرید قسمت‌هایی مثل فنر‌ها و کمک‌فنر‌ها، اکسل عقب، جعبه‌فرمان، سیستم ترمز و ای‌بی‌اس، پلوس‌ها و ... خواهد شد و به فرض خرید قطعات فابریکی که روی پراید کارخانه‌ای هم بسته شده‌است، به این قیمت خواهیم رسید و اگر بخواهید از اجناس دست‌دوم یا کم‌کیفیت استفاده کنید، هزینه کار کمتر خواهد شد.

شیشه‌ها

قیمت: ۱.۳۰۰.۰۰۰ تومان
توضیح: بدنه رنگ‌شده بدون شیشه به دست مکانیک می‌رسد. برای همین لازم است شیشه در‌ها و شیشه عقب و جلو به‌صورت جداگانه خریده و نصب شود.

تزئینات داخل خودرو و صندلی‌ها

قیمت: ۲.۵۰۰.۰۰۰ تومان
توضیح: با ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان خودرومان صاحب صندلی، داشبورد، پوسته سقف، موکت کف، بغل‌دری‌ها و خرده‌ریز‌های دیگر داخل اتاق خواهد شد.

موتور و گیربکس

قیمت: ۱۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان
توضیح: علاوه بر یک موتور کامل و گیربکس که در کارخانه مونتاژ شده است و به دست مکانیک می‌رسد، بخش‌هایی مثل استارت، دینام، سیستم انژکتور، کوئیل، منیوفیلدها، رادیات آب، سنسورها، جعبه‌دنده، پدال گلاژ و گاز و تسمه‌ها و ... هم محاسبه شده است که باید به‌صورت دستی به موتور و گیربکس متصل شوند.

سیم‌کشی و کامپیوتر

قیمت: ۲.۵۰۰.۰۰۰ تومان
توضیح: برای اینکه پرایدمان راه برود، باید یک کارشناس برق هم سرکار بیاید تا دسته سیم داخل اتاق، داخل موتور، جعبه‌فیوز، کامپیوتر ماشین و این‌طور چیز‌ها را به‌درستی نصب کند و دست آخر هم یک باتری بگذارد کنار قلب خودرو.

سیم‌کشی و کامپیوتر

قیمت: ۲.۵۰۰.۰۰۰ تومان
توضیح: برای اینکه پرایدمان راه برود، باید یک کارشناس برق هم سرکار بیاید تا دسته سیم داخل اتاق، داخل موتور، جعبه‌فیوز، کامپیوتر ماشین و این‌طور چیز‌ها را به‌درستی نصب کند و دست آخر هم یک باتری بگذارد کنار قلب خودرو.

دیگر تجهیزات داخل و بیرون اتاق

قیمت: ۵.۰۰۰.۰۰۰ تومان
توضیح: هزینه سیستم‌هایی مثل کولر، بخاری، ضبط و پخش فابریک، ایربگ، بالابر شیشه در‌های جلو و قطعاتی مثل چراغ‌های عقب و جلو، آینه‌ها و... در این بخش محاسبه و جمع شده است.

اجرت مونتاژ همه قطعات و بخش‌ها:

۴.۰۰۰.۰۰۰ تومان
بیمه شخص ثالث یک‌ساله بدون تخفیف: ۱.۸۰۰.۰۰۰ تومان

ماشین‌حساب

۱۰.۰۰۰.۰۰۰ اتاق رنگ‌شده
۱۰.۰۰۰.۰۰۰ موتور و گیربکس
۳.۰۰۰.۰۰۰ سیستم فنربندی و تعلیق
۲.۵۰۰.۰۰۰ سیم‌کشی و کامپیوتر
۲.۰۰۰.۰۰۰ رینگ و لاستیک
۲.۵۰۰.۰۰۰ تزئینات داخل خودرو و صندلی‌ها
۱.۳۰۰.۰۰۰ شیشه‌ها
۵.۰۰۰.۰۰۰ دیگر تجهیزات داخل و بیرون
۴.۰۰۰.۰۰۰ اجرت مونتاژ
۱.۸۰۰.۰۰۰ بیمه
-----------------------------------------
۴۲.۱۰۰.۰۰۰ مجموع