«پس از بیست سال»؛ رمانی که نویسنده‌اش امیدی به انتشارش نداشت/ نقش علامه حکیمی در خلق کتاب مورد تحسین رهبر انقلاب

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان،کتاب «پس از بیست سال» اثر داستانی تحسین شده سلمان کدیور نویسنده جوان شیرازی درباره قیام عاشورا است. او در این کتاب به دنبال پاسخ برای این پرسش است که «به راستی حسین (ع) را چرا به شهادت رساندند؟»

داستان کتاب از کربلا آغاز می‌شود و با یک فلاش بک به روزگار خلافت خلیفه سوم و حکمرانی معاویه در شام می‌رسد و تصویری از آن زمان در کنار دسیسه‌ها و نیرنگ پسر هند را به خواننده نشان می‌دهد. سلمان کدیور که دانش آموخته روابط بین الملل است، در این کتاب به مخاطبش نشان می‌دهد که معاویه چگونه برای حفظ قدرتش دست به هر توطئه و حیله‌ای می‌زد. در واقع کدیور در این رمان ریشه و پاسخ پرسش پایانی خود را در سال‌هایی دانسته که راحت‌طلبی و زیاده‌خواهی بزرگان باعث پدید آمدن انحراف در جامعه اسلامی شد.

به بهانه تحسین و تقدیر رهبر انقلاب از کتاب «پس از بیست سال» با سلمان کدیور نویسنده این کتاب گفت و گو کرده ایم که در ادامه آن را می‌خوانید:

* آقای کدیور؛ رمان «پس از بیست سال» اولین تجربه جدی شما در عرصه نویسندگی بوده است. به عنوان اولین سوال بفرمایید که این قصه چگونه خلق شد و چه شد که آن را نوشتید؟

قصه «پس از بیست سال» از دل یک پرسش دانشجویی بیرون آمد. پرسشی که تا مدت‌ها ذهن من را به خود مشغول کرده بود. پرسش این بود که چگونه ممکن است و چه می‌شود که پس از درگذشت پیامبر (ص)، جامعه و حکومت اسلامی با وجود حضور مبارک حضرت علی (ع) به عنوان وصی پیامبر (ص)، دچار انحرافات اجتماعی، سیاسی، دینی و اقتصادی می‌شود و در نهایت کار به جایی می‌رسد که سال‌ها بعد از وفات نبی خدا، مسلمانان نوه پیغمبر خاتم امام حسین (ع) را در کربلا به شهادت می‌رسانند. در واقع به دنبال پاسخ به این سوال بودم که چه اتفاقاتی در لایه‌های زیرین جامعه اسلامی آن دوران افتاد که این چنین مردم را مسخ کرد و در نهایت به شهادت امام حسین (ع) در کربلا اقدام کردند.

* چقدر طول کشید تا به پاسخ این پرسش برسید و کتاب «پس از بیست سال» را بنویسید؟

من در باب این سوال و برای رسیدن به جواب آن بسیار مطالعه کردم. مطالعاتی که منابع مختلف را شامل می‌شد؛ منابعی از کتاب‌های تاریخی گرفته تا مقالات دانشجویی معتبر. منابعی که فقط شامل کتب فارسی نمی‌شد و حتی بسیار بیشتر کتاب های عربی و ترجمه شده را در بر می‌گرفت. چند سال پیاپی در این باره تحقیق و مطالعه کردم و نهایتاً زمانی که به پختگی رسید، به نظرم آمد بهترین ابزار و بستر برای اینکه کمال حاصل شود و فهم درست و دقیقی از این مسئله برای مخاطب شکل بگیرد، نوشتن رمان است. ابتدا تصمیم داشتم که «پس از بیست سال» را در قالب دو سه جلد بنویسم؛ چون بسیار طولانی بود و ممکن بود مخاطب را خسته کند. اما در نهایت تصمیم گرفتم برای یکپارچه شدن کتاب و اثرگذاری بیشتر بر مخاطب، آن را تنها در یک کتاب و در حدود ۷۵۰ صفحه به چاپ برسانم.

* آقای کدیور؛ نگارش این رمان چقدر زمان برد؟ همه چیز روی ریل برای شما پیش رفت یا سختی‌هایی هم در کار نگارش و انتشارش داشتید؟

نگارش «پس از بیست سال» از سال ۹۳ آغاز شد و تا اواسط سال ۹۴ بخش‌هایی از آن به نگارش در آمد و چند بار هم بازنویسی شد؛ اما در نهایت آنچه می‌خواستم نشد و راضی ام نکرد. برای همین هرچه نوشته بودم را از بین بردم و کنار گذاشتم. دوباره یک فصل مطالعاتی جدید را شروع کردم و راجع به موضوعات قصه و چگونگی بیان تاریخ در بستر رمان فکر کردم. تا اینکه فراخوان مدرسه رمان موسسه فرهنگی شهرستان ادب به گوشم خورد. یک طرح تازه در میانه‌های سال ۹۴ نوشتم و به این انتشارات فرستادم آن هم در اوج ناامیدی.

* چرا ناامیدی؟! مگر به آنچه می‌خواستید بنویسید باور نداشتید با توجه به پشتوانه مطالعات تاریخی که داشتید؟

من پیش از اقدام جدی برای نگارش رمان، داستان نویسی می‌کردم. بار‌ها داستان کوتاه نوشتم و به ناشران دادم، اما هیچ کدام منتشر نشد. بار‌ها شده بود که حتی قصه را نمی‌خواندند و به راحتی آن را رد می‌کردند و همین موضوع باعث شده بود من سرخورده شوم و با خود فکر کنم شاید این راه، راه من نیست. شاید من در نویسندگی مهارت و توانایی لازم را ندارم که داستان هایم به هر دری می زنم به چاپ نمی‌رسند و نظر مثبت ناشران را جلب نمی‌کنند. برای همین می‌گویم که در اوج ناامیدی طرح تازه و چند صفحه‌ای «پس از بیست سال» را برای شهرستان ادب فرستادم. طرحی که حدود نیم ساعت نوشتنش طول کشید.

* و در نهایت شهرستان ادب کتاب شما را چاپ کرد. درست است؟

بله؛ دو هفته از ارائه طرح اولیه قصه نگذشته بود،که به من اطلاع دادند آن را پذیرفته اند و خوششان آمده. از من خواستند در دو هزار کلمه داستان را بنویسم تا کمی بیشتر در فضای قصه قرار بگیرند. پس از نهایی شدن رضایت آن‌ها برای چاپ این اثر، فرایند جدی نگارش رمان «پس از بیست سال» آغاز شد. فرایندی که حدوداً تا سال ۹۷ به طول انجامید و در نهایت در سال ۹۸ چاپ اول این کتاب به بازار آمد و الان هم خوشبختانه به چاپ پنجم رسیده است.

* کتاب شما مخاطب خاص دارد؟ به عبارتی با توجه به موضوع این کتاب که تاریخی اسلامی است، خواندن آن را برای چه کسانی توصیه می‌کنید؟

برخی منتقدین عقیده دارند که رمان «پس از بیست سال» یک رمان دینی است و فقط به درد مذهبیون می‌خورد. اما اینطور نیست؛ من این قصه تاریخی را به گونه‌ای نقل کرده م که همه بتوانند آن را بخوانند. حتی نه تنها بچه شیعه‌ها که اهل تسنن هم بتوانند آن را بخوانند و با آن ارتباط برقرار کنند. حتی برخی به من خرده گرفته اند که در این کتاب نسبت به خلفای اهل تسنن مثبت نوشته ام، در حالی که من سعی کردم با توجه به واقعیت تاریخ قصه و شخصیت‌های داستان را به تصویر بکشم. چیزی که بعد‌ها آقای یامین پور هم به آن اشاره کردند همین بود که کتاب «پس از بیست سال» کتابی است که ابداً مخاطب خاص ندارد و هرکسی می‌تواند آن را بخواند و از آن لذت ببرد.

* پس شما یک کتاب صرفاً با نگاه دینی و مذهبی ننوشته اید؟

خیر؛ رهبر انقلاب هم «پس از بیست سال» را یک کتاب دینی ندانستند. بلکه آن را یک رمان تاریخی جذاب عاشقانه معرفی کردند. این وجه روایتی قصه عاشقانه در کتاب «پس از بیست سال» در این سال‌ها در زیر تاریخی بودن آن مغفول مانده بود.

* به تحسین و اظهار لطف رهبر انقلاب درباره این کتاب اشاره کردید. در این باره اگر صحبت بیشتری دارید، بفرمایید.

بسیار ممنونم و خوشحال که رهبر انقلاب وقت گذاشتند و لطف کردند این کتاب را خواندند و درباره آن چند خطی نوشتند.

* آقای کدیور؛ قصه کتاب شما با کربلا شروع می‌شود و به کربلا ختم می‌شود. از این کار هدفی داشتید؟

محتوای اصلی این کتاب بازخوانی دین و بازخوانی اسلام است. شاید حدود بیست و چند صفحه از این رمان در باب کربلا و واقعه عاشوراست. ۹۸ درصد آن مربوط به دوران زندگی امیرالمومنین، جنگ صفین و نزاع معاویه با علی (ع) و حکومت اسلامی است. ما چیز زیادی ار کربلا و حادثه عاشورا نمی‌دانیم. صرفاً عاشورا برای ما یک صبح تا غروب نقل شده است. برای من مهم بود که اول به خودم و سپس به خواننده بشناسانم که در سال‌های گذشته قبل از حادثه کربلا، چه اتفاقاتی در لایه‌های پنهان و زیرین جامعه اسلامی افتاد که منجر به شهادت امام حسین (ع) شد. در واقع در کتاب «پس از بیست سال» من پوسته‌های تاریخ و روایات را کنار زدم. سعی کردم به اتفاقات و انحرافاتی که در تاریخ آن دوران در نظام سیاسی، اجتماعی و اقتصادی رخ داد بپردازم.

* در نقل این قصه، چقدر متعهد به تاریخ بودید؟

«پس از بیست سال» یک رمان تاریخی است و نه یک کتاب تاریخی صرف. در کار تاریخی صرف شما به عنوان نویسنده ملزم به این هستید که مو به مو متعهد به تاریخ باشید و آن را روایت کنید. ولی برای نگارش یک رمان تاریخی، نویسنده موظف است تاریخ را کاملاً مطالعه کند و سپس همه آنچه خوانده را دور بریزد و با استفاده از دو عنصر واقعیت و خیال رمان تاریخی خود را به رشته تحریر درآورد؛ چرا که اگر بخواهد حجم عظیم اطلاعات تاریخی را در کار بگنجاند، قصه به معنای واقعی خلق نمی‌شود و آنقدر صدای تاریخ در کتاب پررنگ می‌شود که دیگر جذابیت رمان از دست می‌رود. البته اینطور نیست که نویسنده می تواند در رمان تاریخی، تاریخ را تحریف و جعل کند؛ واقعیات تاریخی مطرح می شود اما در قالب روایتی داستانی و آمیخته با تخیل.

* در کتاب شما شاید دو مفهوم «عدالت» و «آزادگی» پررنگ تر از بقیه باشد. عدالتی که به علی (ع) اشاره می‌کند و آزادگی که برای همه ما یادآور قیام حسینی است. این اواخر ما علامه حکیمی را از دست دادیم. مردی که از او با عنوان «فیلسوف عدالت» نام می‌برند و بسیار در آثارش بر این امر تأکید کرده است. درباره ایشان حرف و سخنی دارید؟

آقای حکیمی حق بزرگی به گردن من و امثال من دارند. من به شخصه با ایشان و افکارشان در دوران دانشجویی ام آشنا شدم. خواندن آثار و آشنایی با نوع نگاهشان در زمینه عدالت خواهی و حرکت در مسیر عدالت در جامعه، بسیار روی نگاه من اثر گذاشت و می‌توانم بگویم اندیشه‌های علامه حکیمی در نگارش رمان «پس از بیست سال» نقش بسزایی داشت. زاویه دید، نگاه و پرسش‌های من درباره دین، اسلام و حکومت اسلامی و عدالت در جامعه تا حد زیادی مدیون نگاهی است که علامه حکیمی به این موضوعات داشتند.

* و به عنوان سوال آخر؛ در حال حاضر مشغول نگارش کتاب جدیدی هستید؟

به تازگی نگارش مجموعه داستانی را تمام کرده ام؛ کتابی که شامل ۱۲ داستان کوتاه است و کاملا در فضای امروز می‌گذرد و درونمایه داستان‌ها هم اجتماعی و با توجه به مقتضیات روز است. قرار است به زودی این کتاب منتشر شود. در زمینه رمان هم طرحی را در نظر دارم که شاید به نوعی جلد دوم رمان «پس از بیست سال» باشد. این کتاب در واقع سیر تاریخی اتفاقات و تحولات دوران امامت پس از واقعه کربلا را روایت می‌کند و به دوران زندگی امام دهم و یازدهم و دلایل بروز غیبت کبری امام زمان می‌پردازد. البته فعلا طرح اولیه است و خیلی باید روی آن کار شود تا به مرحله اجرا برسد.

گفت و گو از مریم محمدی

انتهای پیام/