تجلی فرهنگ قوم سکاها در قالی‌های سیستان

عبدالله احراری، عضو انجمن علمی فرش ایران، در گفت‌وگو با ایسنا به ارزش قالی‌های سیستانی پرداخت و اظهار کرد: قالی‌های سیستان‌ و بلوچستان یکی از قالی‌های اصیل ایرانی است و از آنجایی که قدمت و ریشه اقوام سیستان به قوم سکاها باز می‌گردد، به نظر برخی از محققین قالی‌های این منطقه برای اولین مرتبه توسط این قوم بافته شده و به فرهنگ و زندگی آن‌ها اشاره دارد.

وی اضافه کرد: در قالی سیستان بیشتر از نقوش گیاهی همچون برگ گیاهان و از این قبیل طرح‌ها استفاده می‌شود و به ندرت شاهد به کارگیری نقوش انسانی هستیم. همچنین قالی‌بافان در بافت فرش‌های سیستان عمدتا از طرح، نقوش و اشکال هندسی بهره می‌برند.

احراری ادامه داد: در واقع بخش عمده طرح‌های قالی سیستان را اشکال متشابه و مشابه تشکیل داده و عمدتا از اعتقادات دینی به عنوان یک نماد و همچنین طبیعت استفاده فراوان می‌شود. قالی سیستان و بلوچستان از نظر طرح، نقش و رنگ‌بندی شباهت بسیاری به قالی‌های بلوچ خراسان دارد.

عضو انجمن علمی فرش ایران با اشاره به اسامی خاص مورد استفاده در طرح‌ها و نقوش این فرش خاطرنشان کرد: وقتی به قالی‌های زیبای سیستانی نگاه می‌کنیم، با طرح‌ها و نقوش متفاوتی مواجه می‌شویم که هر کدام نام و اصطلاح خاص خود را دارد. قالی‌بافان این منطقه برای طرح‌های خود از اسامی خاصی همچون کارچک، پرگیلکی ، چهارشخلکی و... استفاده می‌کنند.

وی در خصوص رنگ‌های مورد استفاده در قالی‌های سیستان بیان کرد: در این قالی‌ها غالبا از رنگ سرمه‌ای برای زمینه استفاده می‌شود. همچنین رنگ‌هایی چون زرد شفاف و قرمز در این بافته‌ها کاربرد بسیار دارد و عمدتا رنگ سرمه‌ای و قرمز بر بقیه رنگ‌ها غالب است. البته قالی‌بافان این منطقه در گذشته بیشتر از رنگ‌های طبیعی استفاده می‌کردند.

احراری افزود: در منطقه سیستان برای رنگ‌آمیزی قالی‌ها از گیاهان اطراف منطقه چون روناک که در اصطلاح محلی سیستانی به آن «رودنگ» می‌گویند، استفاده می‌شود. برگ بو و پوست گردو نیز از گیاهان دیگری است که در رنگ‌آمیزی قالی‌های سیستانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته امروز رنگ‌های شیمیایی جایگزین رنگ‌های طبیعی این فرش‌ها شده‌ است.

وی عنوان کرد: استان سیستان و بلوچستان علاوه بر اینکه مرکز تولید تولید قالی‌های اصیل این منطقه است، مکانی برای تولید قالی‌های آن دسته از افرادی است که به این منطقه مهاجرت نموده‌اند. برای مثال بخشی از بافندگان قالی سیستانی قالی بیرجندی نیز تولید می‌کنند؛ همچنین در این استان شاهد بافت فرش‌های خراسان و کاشان نیز هستیم. این روزها در این استان تولید تابلو فرش و گبه نیز طرفداران زیادی پیدا کرده است.

عضو انجمن علمی فرش ایران تصریح کرد: از آنجا که یکی از بهترین مواد اولیه برای تولید فرش پشم گوسفند است و استان سیستان و بلوچستان نیز یکی از منابع این محصول به‌شمار می‌آید و به این موضوع شهرت دارد، می‌توان یکی از مرغوب‌ترین انواع قالی را در این استان پیدا کرد. پشم گوسفند به لحاظ سفیدی، ظرافت و لطافت ظرفیت خوبی برای توسعه فرش‌بافی این استان ایجاد کرده است.

احراری اضافه کرد: بخشی از پشم تولیدی مورد استفاده قالی‌بافان در منطقه‌ای ییلاقی در اطراف شهرستان سربیشه خراسان جنوبی توسط دامداران سیستانی عرضه می‌شود. این قالی‌ها عمدتا در سایزهای کوچک تولید شده و نقوش روی آن عمدتا به صورت ذهنی طراحی می‌شود. از ویژگی‌های این قالی می‌توان به نحوه انتقال آن به صورت سینه به سینه توسط مادران به فرزندان اشاره کرد.

احراری عنوان کرد: قالی سیستان در بازار داخل و خارج شناخته شده و طرفداران زیادی دارد؛ به خصوص اگر با طرح و نقش اصیل سیستانی بافته شود. متاسفانه بسیاری از قالی‌بافان این مناطق به جای استفاده از طرح‌ها و نقوش اصیل به سایر استان‌ها روی آورده‌اند که این موضوع برای یک قالی اصیل منطقه می‌تواند به مثابه یک سم مهلک باشد. با این رویکرد طرح‌ها و نقوش اصیل این منطقه به فراموشی سپرده خواهد شد.

عضو انجمن علمی فرش ایران ادامه داد: این عمل توسط عده‌ای سودجو با استفاده از یک نیروی انسانی ارزان قیمت صورت می‌گیرد که از مناطق دیگر به این استان مهاجرت کرده‌اند؛ اصولا این طرح و نقش‌ها هیچ قرابتی با آن نقش‌مایه اصیل سیستانی ندارد.

انتهای پیام