رفع چالش آفات جنگل‌های هیرکانی، اهتمام جدی دولت را می‌طلبد

به گزارش ایرنا، ثبت جنگل های شمال ایران از جمله منطقه حفاظت شده جهان نما، پارک ملی گلستان، ابر و افراتخته گلستان بعنوان بخشی از جنگل های هیرکانی در فهرست میراث جهانی یونسکو، امید به توجه افزون تر به این سرمایه ارزشمند خدادادی با وجود برخی کمبودها و نارسایی ها در میان مردم، علاقه مندان به طبیعت و مسوولان این استان قوت بیشتری گرفت.

سهم گلستان از مساحت ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار هکتاری جنگل های واقع در فهرست میراث طبیعی جهانی، ۲۱ درصد از نوکنده در غرب تا گلی‌داغ در شرق گلستان است.

برخی دغدغه های فراروی این میراث طبیعی جهانی مانند شکار غیرمجاز، آتش سوزی، تصرف عدوانی و تغییرکاربری اراضی جنگلی و وابستگی معیشتی جنگل‌نشینان به فعالیت‌های ناسازگار با حفظ جنگل همانند دامداری، زراعت، تأمین سوخت تاب آوری این زیستگاه ارزشمند برای بقا کاهش داده است.

اما در کنار همه این تهدیدات در سال های اخیر موضوع شیوع آفت و بیماری دل نگرانی طبیعت دوستان و جوامع پیرامونی را دو چندان کرده است.

آفات و بیماری بلای جان جنگل‌های گلستان شده و در ۱۰ سال اخیر این موضوع مورد توجه نهادهای ذیربط و فعالان محیط زیست قرار گرفته است بر این اساس اقدامات موثری برای نجات جنگل‌ها آغاز شد و همچنان ادامه دارد.

در سالهای اخیر به علت وقوع تغییرات اقلیمی و رشد آفات و بیمارها شاهد افزایش، خشکیدگی و پژمردگی و خزان زودرس تعداد زیادی از درختان در سطوح وسیع جنگلی اعم از درختان سوزنی ‌برگ و پهن ‌برگ هستیم که این وضع باعث ضعف تدریجی درختان، سرخشکیدگی، حمله و توسعه عوامل ثانویه مانند پوست ‌خواران و چوب‌ خواران می‌شود.

اما با وجود همه این تلاش ها علاقه مندان به طبیعت بکر گلستان چشم انتظارند تا در دولت جدید به ویژه سازمان جنگل ها و مراتع و همچنین سازمان محیط زیست کشور اقدامات جدی تری برای حفظ این فسیل ۴۰ میلیون ساله در دستور کار قرار دهند.

جنگلهای هیرکانی به گفته کارشناسان امر از غنی ترین اکوسیستم های جهان محسوب می شود بطوری‌که بیش از ۲۹۶ گونه پرنده و در حدود ۶۰۰ گونه پستاندار، ۶۷ گونه ماهی، ۲۹ گونه خزنده و ۱۵۰ گونه درختی و بوته ای بومی مانند درختان انجیلی و شمشاد در این جنگل ها وجود داشته و زندگی می کنند.

کمبود زیر ساخت پایه برای اجرای برنامه های مدیریتی به‌همراه برخی بیماری‌ها و آفات در جنگل های هیرکانی، خوش بینی به تاثیر شگرف ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی را تحت تاثیر قرار می دهد.

تهیه شیوه نامه اختصاصی برای حفاظت از جنگل‌های هیرکانی با تمرکز بر برنامه ریزی، کنترل و نظارت بر فعالیت ها، تقویت امکانات و تجهیزات مقابله، تدارک دوره های آموزشی تخصصی و عمومی، استفاده از ظرفیت رسانه ها و بهره گیری بیشتر از مشارکت مردم و دستگاه ها و ارایه آن به یونسکو، سهم موثری در اختصاص اعتبارات و تجهیزات مناسب برای حفاظت از جنگل های هیرکانی به همراه می آورد.

مدیرکل منابع طبیعی گلستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: در ۴۵۲ هزا رهکتار از عرصه های جنگلی استان طرح های بیماری یابی و مقابله به بیماری و آفات در جنگل در حال اجراست.

عبدالرحم لطفی افزود: بیشتر عرصه های یاد شده در عرصه های واقع در طرح های جنگلداری استان است که طرح های حفاظتی و فنی برای این مناطق در دست اجراست.

مدیرکل منابع طبیعی استان تصریح کرد: کانون های بیماری در این عرصه ها شناسایی شده است و با اقدامات فیزیکی و بیولوژیکی در حال مبارزه با آنها هستیم.

لطفی ادامه داد: محلول پاشی با محلول های غیر شیمیایی و هم سو با طبیعت به همراه بکارگیری تله های فرمونی از جمله فعالیت های اداره کل منابع طبیعی گلستان است.

وی ادامه داد: قرق مناطق آلوده، جلوگیری از رفت و آمد بیش از حد خودرو و انسان، جلوگیری از اجرای برنامه‌ های تفرجی بدون برنامه ، احیا و بازسازی عرصه‌ها با خراشدهی، بذرپاشی و کاشت نهال، ایجاد تنوع گونه‌ای و قطع و حذف پایه‌های به شدت آلوده به بیماری و امحای بقایای آنها از جمله روش های اجرایی برای مقابله با گسترش بیماری است.

مواجهه شمشادهای بندرگز با آفت شب پره

لطفی در خصوص آفت ها و بیماریهای جنگل های گلستان ادامه داد: در شمشادهای بندرگز مشکل آفت شب پره داریم و در جنگل های گرگان و بندرگز بیماری ابریشم باف مشهود است هرچند اقداماتی در خصوص جمع آوری لارو و تخم این آفت انجام شده است اما کار زیادی در پیش داریم.

مدیرکل منابع طبیعی استان گلستان گفت: با گذر از دوره خشکسالی و ورود به زمستان و پاییز عمر این آفت ها به پایان می رسد، شرایط جوی نقش بسیاری در مهار این آفت ها دارد.

به گفته وی پروانه جوانه‌خوار بلوط، پروانه ابریشم‌باف ناجور، پروانه‌های برگ‌خوار خانواده ژئومتریده، بیماری پوسیدگی زغالی بلوط، پروانه دم‌قهوه‌ای، سوسک قهوه‌ای برگ‌خوار توسکا، سوسک آبی برگ‌خوار توسکا، پروانه برگ‌خوار داغداغان، پروانه سفید درختان، بیماری شانْکْر شاه‌بلوط، زنبور برگ‌خوار وَن، زنبور برگ‌خوار آزاد، زنبور گال‌زای تخمدان نسترن، پروانه‌های چوب‌خوار، کرم سفید ریشه، بیماری فتیله نارنجی، بیماری لکه‌قیری برگِ اَفرا، سوسک‌های پوست‌خوار و چوب‌خوار، از مهم‌ترین بیمارهای استان است.

معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان با اشاره به این که گونه شمشاد هیرکانی در سال‌های اخیر مورد حمله آفت شب‌پره شمشاد قرار گرفته است، گفت: این اداره کل از طریق محلول پاشی کانون‌های آلوده شمشاد از سال ۹۶ تاکنون توانسته خسارت آفت را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

حمید مصطفی‌لو افزود: گلستان تنها استان شمالی است که با جلوگیری از این آفت، بیشتر شمشادها را حفظ کرده است.

وی با اشاره به محلول پاشی چند مرحله ای براساس نسل های مختلف لارو، تصریح کرد: سال گذشته افزون بر ۶ میلیارد و ۵۷۰ میلیون ریال برای مبارزه با آفت شب پره شامل ۶ مرحله محلول پاشی، محصورسازی و پهنه بندی رویشگاه شمشاد هزینه شد و اطلاعات مربوط به وضعیت شمشادها و مناطق خشک شده و قابلیت زنده مانی و از بین رفتن آنان در دست است.

وی اضافه کرد: امسال ۶ میلیارد و ۹۰ میلیون ریال برای حفاظت از گونه شمشاد با ۲ مرحله محلول پاشی هزینه می شود.

مصطفی لو به تولید نهال درخت شمشاد در استان اشاره کرد و گفت: از ۲ سال قبل طرح تولید نهال این گونه در استان از طریق قلمه زدن و نهال جدید مستقر در ذخیره گاه شمشاد آغاز شده و در مجموع ۱۲۰ هزار اصله نهال تولید شده است.

به گزارش ایرنا ،شب‌پَره شمشاد یک آفت جدید است که خرداد سال ۱۳۹۵ برای نخستین بار در ایران در توده‌های شمشاد شهرستان چالوس مشاهده شد و برای سومین سال در گلستان علیه این آفت در بخشی محدود از جنگل های منطقه مبارزه می شود.

شمشاد هیرکانی درختی همیشه سبز و بومی جنگل‌های هیرکانی در شمال ایران است که در فهرست گونه‌های گیاهی در خطر انقراض اتحادیه بین المللی حفظ طبیعت قرار دارد.

آفت ۳۶۷۰ هکتار جنگل پارک ملی و جهان نمای گلستان را از بین برد

معاون فنی اداره‌ کل حفاظت محیط زیست گلستان به خبرنگار ایرنا گفت: نتایج نخستین بررسی‌های انجام شده بر روی پوشش گیاهی ۲ منطقه حفاظت شده پارک ملی گلستان و جهان نمای کردکوی نشان می‌دهد که پوشش گیاهی سه هزار و ۶۷۰ هکتار از این مناطق بر اثر آفت و بیماری‌های درختان جنگلی این مناطق از بین رفت.

وحید خیرآبادی اظهار داشت: از مجموع پوشش گیاهی از بین رفته ناشی از آفات و بیماری‌ها، سه هزار و ۲۰۰ هکتار آن مربوط به پارک ملی گلستان و ۴۷۰ هکتار مربوط به منطقه حفاظت شده جهان نمای کردکوی است.

وی اضافه کرد: امسال اجرای مراحل مختلف استفاده از روش‌های مناسب زیستی و فیزیکی مبارزه با آفات و بیماری‌ها و به دنبال آن احیای مناطق آسیب دیده در دستور کار قرار دارد.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان ادامه داد: در مرحله نخست این پروژه ۵۴۵ قطعه خوشه گیاهی به عنوان نمونه در پارک ملی گلستان و ۱۱۰ قطعه خوشه از منطقه حفاظت شده جهان نما انتخاب و مختصات جغرافیای آنها در نقشه پیاده‌سازی شد.

خیرآبادی گفت: در ادامه تیم‌های مختلفی برای بررسی میدانی به مناطق مورد نظر اعزام و اطلاعات پوشش گیاهی و عوامل بیماری‌زا شناسایی و وضعیت سلامت منطقه جنگلی از لحاظ میزان خسارت وارده از آفات و بیماری‌ها به کانون‌های قرمز با بیش از ۶۰ درصد، نارنجی با ۳۰ تا ۵۹ درصد، زرد بین پنج تا ۲۹ درصد، سبز با کمتر از پنج درصد (سالم) و قهوه‌ای به معنی از بین رفتن کامل پوشش گیاهی بر اثر آفات و بیماری‌ها تقسیم بندی شد.

وی افزود: در پارک ملی گلستان و منطقه حفاظت شده جهان‌نما ۱۸ گونه بیماری زا مانند "زغالی، فتیله نارنجی، لکه قیری، لکه برگی، سفیدک، پوسیدگی ریشه"، ۹ گونه آفت مانند "پروانه خالدار، پروانه برگ خوار، پروانه جوانه خوار بلوط، پروانه دم قهوه‌ای، سوسک برگ خوار و شپشک پنبه‌ای" و ۲ گونه گیاه نیمه انگلی "دارواش و ارس واش" شناسایی شد.

معاون حفاظت محیط زیست گلستان اظهارداشت: با انجام کار آزمایشگاهی و بررسی میدانی از مجموع وسعت پارک ملی گلستان، پوشش گیاهی ۷۲ هکتار در کانون قرمز، ۲ هزار و ۸۰۰ هکتار نارنجی، ۲۵ هزار هکتار زرد، ۶۰ هزار هکتار سبز(سالم) و سه هزار و۲۰۰ هکتار نیز در کانون قهوه‌ای قرار گرفت.

خیرآبادی افزود: وسعت ۵۳ هکتار از منطقه حفاظت شده جهان‌نما به عنوان کانون قرمز، هزار هکتار نارنجی، ۱۷ هزار هکتار زرد، ۱۳هزار هکتار سبز و ۴۷۰ هکتار به عنوان کانون قهوه‌ای تقسیم شد.

وی اضافه کرد: مراحل بعدی این پروژه شامل راهکارهای کنترل و حفظ وضع موجود و استفاده از روش‌های مناسب زیستی و فیزیکی مبارزه با آفات و در نهایت احیای مناطق آسیب دیده از آفات و بیماری‌ها، امسال و سال‌های بعد اجرا می‌شود.

برخی از کارشناسان امر معتقد است که پاکسازی پهنه‌های آلوده به بیماری در زیستگاه‌های جنگلی این استان به ویژه پارک ملی گلستان و منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما از وجود بیماری‌ها و آفات با بهره‌گیری از طرح‌های آفت‌زدایی ضروری است.

آنان اظهارداشتند: رفع کانون های آفت و قارچ در رویشگاه های جنگلی استان باید با منابع اعتباری موجود آغاز شود و از موکول کردن آن به آینده و اختصاص منابع ملی پرهیز کرد.

این کارشناسان مسوول تاکید کردند پهنه‌های آلوده به آفت و بیماری در پارک ملی گلستان و منطقه حفاظت شده جهان نما با بررسی کارشناسانه شناسایی و برای برون رفت از خطر گسترش آنها اقدام عاجل انجام داد.

چهار سایت استان گلستان عبارت‌اند از پارک ملی گلستان، منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما ، افراتخته و منطقه ابر (بخش گسترده‌ای شامل درختان سوزنی‌برگ سرخدار در دره پونه آرام علی‌آبادکتول و جنوب رامیان است.)

پارک ملی گلستان

سایت گلستان بزرگ‌ترین، قدیمی‌ترین و غنی‌ترین پارک جنگلی ایران است که در شمال ایران و جنوب شرقی دریای خزر قرارگرفته است. این سایت مساحتی برابر با ۸۷۲۴۱ هکتار دارد. قرار گرفتن در مرز بین دو اقلیم نیمه مرطوب خزری و خشک و نیمه‌خشک ایران تورانی و پستی‌وبلندی‌های شدید باعث تنوع اقلیمی در این سایت شده است که تأثیر زیادی در ایجاد جنگل‌های پهن‌برگ در غرب، جنگل‌های سوزنی‌برگ در ارتفاعات و مراتع و درختزارها در شرق و شمال سایت داد.

این پارک با وجود اینکه درصد کمی از مساحت ایران را در برگرفته، اما یک‌هشتم گونه‌های گیاهی، یک‌سوم پرندگان و بیش از پنج درصد از گونه‌های پستانداران ایران را در خود جای‌داده است. (تاکنون حدود ۱۳۰۲ گونه گیاهی و ۳۰۲ گونه جانوری از این پارک گزارش‌شده است.

این سایت همچنین دارای بزرگ‌ترین جمعیت گونه در معرض خطر انقراض پلنگ ایرانی است. مهم‌ترین گونه‌های جانوری پارک شامل پلنگ ایرانی، گرگ، گوزن مارال، شوکا، قوچ اوریال، بز وحشی و غزال است.

منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما

سایت جهان‌نما در محدوده سیاسی استان گلستان و در جنوب و جنوب شرقی شهرستان‌های گرگان و کردکوی در سلسله جبال البرز واقع‌ شده است.

به دلیل وجود حیات‌وحش ارزشمند و چشم‌اندازهای بی‌نظیر همچنین وجود زیستگاه‌های مختلف کوهستانی تپه‌ای و دشتی و جنگل‌های انبوه و متراکم، پهنه‌ای کم‌نظیر و منحصربه‌فرد در لیست سایت‌های پیشنهادی برای ثبت جهانی قرارگرفته است. واقعیتی که به‌خودی‌خود آشکارا می‌تواند تنوع اقلیمی کم‌نظیر این زیستگاه ارزشمند را نشان دهد. از همین روست که می‌توان به‌صورت هم‌زمان جنگل‌های پهن‌برگ بلوط، راش و ممرز را در نیمه شمالی و رویشگاه‌های درختانی سوزنی‌برگ ارس و متراکم را در نیمه جنوبی منطقه مشاهده کرد.

در منطقه جهان‌نما به‌طورکلی ۵۹ گونه پستاندار شناسایی‌شده است. این تعداد گونه‌ها حدود ۴.۳۰ درصد از پستانداران خشکی زی ایران را شامل می‌شوند. از پستانداران شاخص منطقه می‌توان به مرال، بز و پازن، گوسفند وحشی، شوکا، پلنگ ایرانی و... اشاره کرد.

تاکنون حدود ۶۰۷ گونه گیاهی نیز در این منطقه شناسایی‌شده و از نظر تنوع گیاهان دارویی نیز بسیار غنی است.

جنگل ابر و افراتخته

ابر قسمتی از قدیمی‌ترین و زیباترین جنگل‌های هیرکانی است و با گونه‌های گیاهی و جانوری نادر، یکی از زیباترین نقاط ایران و شمال شرق کشور است. جنگل ابر به دلیل این‌که در اغلب مواقع فضای آن را اقیانوسی از ابر فراگرفته به این نام مشهور است.

ویژگی‌های شاخص این زون به دلیل وجود درختان سرخدار و رویشگاه درختان و سوزنی‌برگ در محدوده دره زرین گل و پونه آرام علی‌آبادکتول و روستاهای افرا تخته و سیاه رودبار است که قدمت رویشگاه درختان سرخدار به ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون سال قبل می‌رسد.

ثبت جنگل‌های هیرکانی در فهرست میراث جهانی یونسکو می‌تواند سهم زیادی در معرفی شایسته طبیعت و فرهنگ و تمدن گلستان در جهان داشته باشد و این فرایند به عنوان یکی از آثار مهم ثبت جهانی، موجب ایجاد اشتغال برای مردم بومی و افزایش درآمد در بخش‌های محلی و ملی، ایجاد منافع مستقیم اقتصادی و نیز درآمدهای مکمل برای جوامع محلی، تقویت مشارکت بومیان در تصمیم‌گیری مربوط به تعیین نوع و میزان فعالیت‌ها، معرفی و شناخت توانمندی‌های گلستان به گردشگران می‌شود.

اهالی گلستان چشم انتظارند با تغیر مدیریت ها در راس هرم سازمان جنگل ها و مراتقع و سازمان محیط زیست اهتمام جدی تری برای مقابله با آفات و بیماری ها در جنگل های گلستان شکل بگیرد .