اعطای نشان درجه یک علمی حافظ‌شناسی به یک مترجم تُرک

مدیر مرکز حافظ‌شناسی شامگاه سه‌شنبه ۲۰ مهرماه در مراسمی که با همکاری ستاد یادروز حافظ، رایزن فرهنگی ایران در ترکیه و دانشگاه آنکارا به‌صورت برخط ترتیب برگزار شد، گفت: برنامه‌ای را که امروز شاهد برگزاری آن هستیم، شایسته‌تر بود که در شهر شیراز و در کنار آرامگاه ملکوتی حافظ برگزار می‌شد و ما در خدمت یکایک شما بودیم؛ اما جهان همچنان گرفتار همه‌گیری کروناست و این توفیق دلخواه را از ما گرفته است.

کاووس حسن‌لی با بیان اینکه یکی از اقدامات مرکز حافظ‌شناسی اهدای نشان درجه‌ یک علمی است، افزود: «نشان درجه‌ یک علمی حافظ‌شناسی، از نظر سطح جوایز، بالاترین جایزه‌ای‌ است که مرکز حافظ‌شناسی طراحی کرده و به حافظ‌پژوهان و حافظ‌شناسان برجسته اهدا می‌کند. این نشان، نخستین بار، در اردیبهشت سال ۱۳۸۶ شمسی، به پروفسورشارل هانری دو فوشه‌کور (مترجم فرانسوی) به پاس پنجاه سال فعالیت ایشان در پیوند با زبان و ادبیات فارسی و نیز ترجمه و شرح دیوان کامل حافظ به زبان فرانسه اهدا شد. به‌جز هانری دو فوشه‌کور، چهار نفر دیگر تاکنون موفق به دریافت این نشان عالی شده‌اند.

او افزود: مرکز حافظ‌شناسی با رصدِ فعالیت‌های حافظ‌پژوهان در سراسر جهان و ارزیابی این فعالیت‌ها، تصمیم گرفت که ششمین نشان درجه‌ یک علمی را به‌ پاس فعالیت‌های مستمر پروفسورحجابی کرلانگیچ در گسترش زبان و ادبیات فارسی و نیز فعالیت‌های ارزشمند حافظ‌پژوهانه، به ایشان اهدا کند.

مدیر مرکز حافظ‌شناسی همچنین به معرفی ششمین برنده‌ی نشان درجه‌ یک حافظ‌شناسی پرداخت و گفت: پروفسورحجابی کرلانگیچ (متولد ۱۹۶۶م- آماسیه‌ی ترکیه)، از استادان برجسته و نام‌دار زبان و ادبیات فارسی در ترکیه است که تحصیلات دانشگاهی خود را تا پایان دوره‌ دکتری، در همین رشته در دانشگاه آنکارا به انجام رسانده‌ است.

این استاد دانشگاه شیراز در ادامه‌ معرفی پروفسورکرلانگیچ، به برخی از فعالیت‌ او در حوزه‌ علم و ادب اشاره و عنوان کرد: از پروفسورحجابی کرلانگیچ سه مجموعه ‌شعر هم منتشر شده است. او همچنین عضو هیأت‌مدیره‌ انجمن مولاناپژوهی و عضو اتحادیه‌ی نویسندگان ترکیه است و افزون بر این در سال‌های ۲۰۰۶تا۲۰۰۸ و نیز، ۲۰۱۴تا۲۰۱۶ رئیس اتحادیه‌ نویسندگان ترکیه بوده‌ است.

حسن‌لی ادامه داد: پروفسورکرلانگیچ از شاعران، پژوهشگران و مترجمانی هستند که علاوه بر فعالیت‌های پژوهشی و فرهنگی، در حوزه‌ آموزش نیز سال‌هاست به‌گونه‌ای اثرگذار، به آموزش زبان و ادبیات فارسی در دوره‌های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری مشغول است و در دانشگاه آنکارا، کلاس‌های شرح غزلیات حافظ، شرح مثنوی مولانا و برخی دیگر از متون عرفانی و ادبیات تطبیقی را تدریس می‌کنند. بسیاری از شاگردان ایشان، امروز در سراسر ترکیه، در ترویج و گسترش زبان و ادبیات فارسی نقش‌آفرین‌ هستند.

به‌گفته‌ مدیر کرسی پژوهشی حافظ، یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های پروفسورکرلانگیچ، ترجمه‌ متون ادب فارسی است.

حسن‌لی خاطرنشان کرد: دکترحجابی کرلانگیچ، به پشتوانه‌ ذوق شاعرانه و تجربه و دانشی که در حوزه‌ زبان و ادبیات فارسی اندوخته‌اند، دیوان کامل حافظ را نیز به زبان ترکی استانبولی ترجمه کرده‌اند و ترجمه‌ی ایشان، با استقبال شایانی از سوی دانشگاهیان و ادیبان ترکیه روبه‌رو شده است. آقای پروفسور حجابی پس از آن نیز همواره در معرفی شعر و اندیشه‌ حافظ کوشا و پویا بوده‌اند.

دبیرعلمی بیست‌وپنجمین یادروز حافظ، تصریح کرد: مرکز حافظ‌شناسی به‌پاس تلاش‌های ارزشمند حجابی کرلانگیچ در ترویج زبان و ادبیات فارسی، به‌ویژه در گسترش شعر و اندیشه‌ حافظ، ششمین نشانِ درجه‌ یک حافظ‌شناسی را به ایشان تقدیم و برایشان سلامت و سربلندی آرزو می‌کند.

ضرورت دوستی، مهر و همدلی میان اهل فرهنگ و هنر

او خاطرنشان کرد: اهدای این نشان به آقای حجابی کرلانگیچ، استاد ادبیات فارسی و معاون محترم دانشگاه آنکارا به‌جز ارج‌گذاری و سپاس، پیامی دیگر نیز دارد و آن تأکید بر ضرورت دوستی، مهر و همدلی میان اهل فرهنگ و هنر است. جهان امروز بیش از همیشه به پیوند و همدلی فرهنگوران نیاز دارد. دو ملت ایران و ترکیه از گذشته‌های دور تا کنون، اشتراکات فراوان داشته‌اند.

حسن‌لی در ادامه‌ سخنان خود به پیشینه‌ آشنایی مردم ترکیه با شعر حافظ پرداخت و گفت: شعر حافظ، از گذشته‌های دور در جامعه‌ ادبی ترکیه رواج داشته و بسیاری از مردم از طریق ترجمه‌ها و شرح‌ها با حافظ آشنا بوده‌اند. بسیاری از ادیبان و شاعران نیز آشکارا از شعر او تأثیر پذیرفته‌اند.

این استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز اضافه کرد: سلطان‌سلیمان قانونی (۱۴۹۴- ۱۵۶۶م./ ۹۰۰ – ۹۷۴ ه.) از پادشاهان نامدار عثمانی‌ست که بیش از دیگر فرمانروایان این خاندان، یعنی حدود نیم قرن (۴۶ سال) بر تخت پادشاهی فرمان رانده و دهمین پادشاه عثمانی بوده است. در زمان او امپراتوری عثمانی مقتدرترین قدرت جهانی به شمار می‌آمده است.

او ادامه‌ داد: سلطان‌ سلیمان بسیاری از شاعران و نویسندگان زمانه‌ خود را پشتیبانی می‌کرده و خود نیز به ترکی و فارسی شعر می‌سروده است. دیوان شعر او به هر دو زبان ترکی و فارسی موجود است.

حسن‌لی با بیان این نکته که آشکارترین ویژگی غزل‌های سلطان‌سلیمان اثرپذیری بسیار او از حافظ است، گفت: او به‌ شدت تحت تأثیر غزل‌های حافظ شیرازی‌ست. اشعار فارسی هیچ‌کدام از حاکمان دیگر عثمانی (سلطان‌سلیم، جم‌سلطان و سلطان‌بایزید)، به‌اندازه‌ی اشعار سلطان‌سلیمان، رنگ‌وبوی شعر حافظ را ندارد. کلیدواژه‌های دیوان فارسی سلطان‌سلیمان، همان کلیدواژه‌های دیوان حافظ است.

به‌گفته‌ این حافظ‌پژوه، اثرپذیری گسترده و آشکار سلطان‌سلیمان قانونی از حافظ شیرازی به گونه‌های مختلف در دیوان فارسی سلطان‌سلیمان دیده می‌شود. این بهره‌گیری تنها به واژه‌ها، اصطلاحات و ترکیبات خاص محدود نمی‌شود، بلکه اقتباس‌های گوناگون او از مصراع‌ها و بیت‌ها تا ساختار کلی برخی غزل‌ها را در برمی‌گیرد.

مدیر مرکز حافظ‌شناسی با بیان اینکه در دوران جدیدِ بعد از عثمانی، یعنی در دوره‌ جمهوریت نیز حافظ در ذهن و ضمیر جامعه‌ ترکیه جاری بوده است، گفت: در این دوره، چهار نفر به ترجمه‌ی دیوان حافظ پرداخته‌اند؛ عبدالباقی گل‌پینارلی، رُشدی شارداغ، محمت کانار و حجابی کرلانگیچ. دو ترجمه‌ی اخیر منظوم‌اند. مرکز حافظ‌شناسی پیش از این از فعالیت‌های حافظ‌پژوهانه‌ی دکترمحمت کانار (استاد بازنشسته‌ی دانشگاه استانبول)، تقدیر و به ایشان سپاس‌نامه‌ی ویژه اهدا کرده است. ترجمه حجابی کرلانگیچ جدیدترین ترجمه‌ی شعر حافظ است که تمام دیوان او را شامل می‌شود.

محمد فرازمند، سفیر جمهوری اسلامی ایران در ترکیه نیز از سخنرانان دیگر این مراسم بود.

او بیان کرد: بسیار خوش‌وقتم که امروز، ۲۰مهر۱۴۰۰، برابر با ۱۲اکتبر۲۰۲۱، هم‌زمان با یادروز حافظ، در جلسه‌ای شرف حضور دارم که مناسبت آن، یادروز حافظ شیرازی و تکریم از حافظ‌پژوه، پروفسورحجابی کرلانگیچ است.

فرازمند ادامه داد: مرکز حافظ‌شناسی کانونی علمی وفرهنگی و تخصصی‌ است که فعالیت خود را بر شعر و اندیشه‌ حافظ متمرکز کرده است؛ برگزاری کلاس‌های حافظ‌خوانی، انتشار نشریات، پذیرش پژوهشگر پسادکتری و اعطای نشاندرجه‌ی یک علمی حافظ‌شناسی بعضی از آن‌هاست.

او افزود: اهمیت علمی این نشان در حوزه‌ فرهنگ و تمدن ادب فارسی شایسته‌ توجه است. این نشان تاکنون به پنج نفراهدا شده و پروفسورحجابی کرلانکیچ ششمین نفر است.

فرازمند در خصوص ترجمه‌ آثار فارسی به زبان‌های دیگر نیز گفت: در برگردان اشعار فارسی به زبان‌های دیگر، برگرداندن غزلیات حافظ، به دلیل ویژگی‌های زبانی و استادی حافظ در به‌کارگیری شگردها و هنرمندی‌های بسیار زبانی، کاری بس دشوارست وپروفسورحجابی، دیوان حافظ را به نظم ترجمه کرده است.

او ادامه داد: سخن‌ گفتن حافظ به‌مثابه‌ تراشیدن در و گوهرست و اگر غزل، قله‌ شعر فارسی باشد، غزل‌های حافظ بر فراز این قله قرار می‌گیرد. اسطوره‌ شعر فارسی، حافظ است که بر شاعرانپس ‌از خود تأثیر گذاشته و از سخن‌سرایان پیش از خود، تأثیر پذیرفته است.

فرازمند خاطرنشان کرد: آوازه‌ حافظ در زمان حیات او چنان فراگیر شد که شاعران سرزمین‌های دیگر می‌کوشیدند شگردهای شاعری او را فرا گیرند. اصطلاحات رمزی و اشارات حافظ به زبان ترکی واردشده است.

برنده‌ ششمین نشان درجه‌ یک مرکز حافظ‌ شناسی نیز بیان کرد: خواجه‌ شمس‌الدین‌محمدحافظ شیرازی، محبوب‌ترین شاعر زبان فارسی و یکی از معروف‌ترین و پرنفوذترین شاعران دنیا در طول قرن‌هاست. امروز هم با اشعارش نه‌تنها در ایران، بلکه در بسیاری از نقاط دنیا، از شهرت و عظمت چشم‌گیری برخوردار است.

قدرت تصویرسازی، علت تمایز شعر حافظ را ازشعر شاعران دیگر

او افزود: از مطالعه‌ جدی اشعار حافظ علت لسان‌الغیب‌بودن او برای ما روشن می‌شود. یکی از خصوصیات شعر حافظ، قدرت تصویرسازی است. تصویرهایی که در شعر حافظ با زبان محکم و شگردهای بدیعی، مفاهیم خاص و شورآفرینی‌های بی‌نظیر، همراه هستند، شعر حافظ را از شعر شاعران دیگر متمایز می‌سازند. حافظ شیرازی، به‌عنوان شاعری منحصربه‌فرد، پس از ادوار پرعظمت شعر فارسی، رونق خاصی به شعر بخشیده و شعری را به وجود آورده که نوعی تلفیق گونه‌های شعر قبل از اوست.

پروفسورحجابی کرلانگیچ ادامه داد: همچنان‌ که معلوم آشنایان شعر است، گوته شاعر معروف آلمانی تحت تأثیر حافظ، «دیوان غرب و شرق» را تدوین کرده و شاعران عثمانی به‌ویژه و بیشتر از شعرای دیگر جهان، بر حافظ احترام گذاشته و شعر وی را سرمشق خود قرار داده‌اند.

به‌گفته‌ کرلانگیچ، در دوره‌ عثمانی، تدریس فارسی بسیار شایع بوده و بیشتر تحصیل ‌کرده‌ها تا حدودی فارسی بلد بوده‌اند و بسیاری از روشن‌فکران از خواندن اشعار حافظ لذت می‌برده‌اند.

او افزود: در این دوره‌ طرحی به اسم «ترجمه‌ی کلاسیک‌ها» تهیه شده و بنا بر آن آثار کلاسیک جهان از زبان‌های مختلف به زبان ترکی ترجمه شده‌اند.

امروز به برکت شخصیت حافظ است که در ایران و ترکیه دور هم آمده‌ایم

برنده‌ ششمین نشان درجه‌ یک حافظ‌شناسی در ادامه‌ سخنانش به چگونگی آشنایی خود با ادبیات فارسی پرداخت و گفت: امروز به برکت شخصیت حافظ است که در ایران و ترکیه، دور هم آمده‌ایم و صحبت حافظ می‌شود.

استاد دانشکده‌ ادبیات دانشگاه آنکارا درباره‌ آشنایی با حافظ و دلیل ترجمه‌ اشعار او نیز چنین گفت: بنده حافظ را در دانشگاه شناختم و در اولین مرحله، ترجمه‌ اشعار حافظ را مطالعه کردم و بعد، کم‌کم سراغ زبان اصلی اشعار حافظ رفتم. ترجمه‌ای که بنده از اشعار حافظ انجام دادم، علل مختلف داشت؛ مهم‌ترین علتش این بود که ترجمه‌ گل‌پینارلی، چندان در دسترس خوانندگان شعر نبود و علاوه بر آن، زبان آن ترجمه، نسبتاً، قدیمی شده بود و روی‌ هم‌رفته، آن ترجمه به نثر بود و با آنکه معنای اشعار را می‌رساند، از لطافت شعر می‌کاست.

او افزود: بنده در دانشگاه و در کلاس‌ها شرح حافظ تدریس می‌کردم و این نیز، بر تصمیمم بر ترجمه‌ی دیوان حافظ کمک کرده است؛ البته بعد از اتمام ترجمه و چندنوبت چاپ آن، کار مترجم تمام نمی‌شود و همیشه، مشغول‌بودن به کمترکردن اشتباهات ترجمه، مدنظر اوست.

حجابی ادامه داد: ین روزها کار تازه‌ای شروع کرده‌ام و آن این است که می‌خواهم چیزهایی شرح‌گونه بر اشعار حافظ بنویسم؛ با نگاه امروز و با استفاده از میراث گذشته. اگر این کار را با راهنمایی شما اساتید محترم به‌طور دقیق انجام بدهم و به اتمام برسانم، شاد و مسرور خواهم بود.

به گزارش ایسنا، ویژه‌ برنامه‌های مرکز حافظ‌شناسی به‌مناسبت بیست‌وپنجمین یادروز حافظ با سخنرانی‌های علمی هنری یادروز حافظ که از تاریخ ۲۱ تا ۲۳ مهرماه جاری هرشب ساعت ۲۰ به‌صورت مجازی برگزار می‌شود، ادامه خواهد یافت.

انتهای پیام