آیا سالمندی دوران شادتری نسبت به جوانی است ؟
سالمندان شادمانی را بهتر و ترس را کمتر درک میکنند سلامت عاطفی و احساسی انسان با افزایش سن بیشتر میشود و قدرت انتخاب ما برای کنترل احساسات مثبت و منفی افزایش می یابد
گر از اطرافیانتان بپرسید که آیا با بالا رفتن سن شادتر خواهیم شد یا غمگینتر، احتمالا این پاسخ را از اغلب آنها دریافت خواهید کرد که هرچه انسان جوانتر باشد شادتر است؛ اما مطالعات علمی نشان میدهد که این پاسخ درست نیست.
برای آنکه درک بهتری از رابطه میان سن و شادی داشته باشیم باید ابتدا به این پرسش پاسخ دهیم که شادی چیست و چه کسانی شاد هستند.
از دید روانشناسان صفت شاد به افرادی اطلاق میشود که طیفی از احساسات مثبت و منفی را در زندگی تجربه میکنند. این افراد از زنده بودن شادمانند، رضایت نسبی نسبت به زندگیشان دارند و اتفاقات بد را به بدبختی تعبیر نکرده و از آنها به عنوان تغییرات در زندگی یاد میکنند.
بنابراین برخلاف تصور عموم، افراد شاد کسانی نیستند که در زندگی دچار غم و مشکل نمیشوند، بلکه افرادی هستند که آن را به عنوان بخشی از زندگی پذیرفته و در صورت امکان به دنبال حل مشکلات هستند.
گرچه بالا رفتن سن با مشکلات جسمی و ذهنی همراه است اما پیامدهای مثبتی را نیز به همراه دارد که سبب شادی میشوند
عوامل موثر بر شادی کدامند؟
به نظر میرسد چهار عامل اصلی بر شادی موثرند: جنسیت، صفات شخصیتی، شرایط خارجی و سن.
زنان به طور کلی کمی شادتر از مردان هستند. با وجود آنکه تعداد زنانی که دچار افسردگی میشوند بیشتر از مردان است اما به طور کلی زندگی شادتری نسبت به مردان دارند.
روانشناسان دلیل بالاتر بودن میزان افسردگی میان زنان را به بروز قویتر احساسات آنان مرتبط میکنند چرا که در اثر کلیشههای رایج در جامعه بروز احساسات برای مردان میتواند تحقیر و تمسخر به همراه داشته باشد، اما زنان به راحتی از احساسات خود صحبت کرده و از بروز آن پروایی ندارند.
صفات شخصیتی از دیگر عوامل موثر بر میزان شادی و غم افراد است. درونگرایی، برونگرایی، روانرنجوری، وفاداری و تغییرپذیر بودن از جمله این صفات هستند. این صفات که معمولا درونی هستند و از دوران کودکی در انسان شکل میگیرند اما از عوامل بیرونی نیز تاثیر میپذیرند، بر میزان رضایتمندی افراد از زندگیشان نقش مهمی دارند.
عوامل خارجی از جمله میزان درآمد، روابط خانوادگی، موفقیتهای شغلی و اجتماعی از دیگر عوامل تعیین کننده میزان شادی و غم در زندگی هستند.
چهارمین عامل موثر بر میزان شادی سن افراد است. گرچه بالا رفتن سن با مشکلات جسمی و ذهنی همراه است اما پیامدهای مثبتی را نیز به همراه دارد. با افزایش سن و تجربه کاری افراد درآمد بالاتر و پسانداز بیشتری دارند، مسئولیتهای آنها در برابر فرزندانشان کمتر میشود، به تعادل احساسی-روانی رسیدهاند، وقت آزاد بیشتری دارند و قادرند تصمیمات قاطعتری بگیرند. مجموع این عوامل سبب میشود که افراد مسن نسبت به زمان جوانی احساس رهایی و شادی بیشتری داشته باشند؛ چیزی که از آن به نام پارادوکس سالخوردگی یاد میشود.
دانشمندان میگویند هم افراد جوان و هم سالمندان تصور میکنند دوران جوانی شادترین دوران زندگی انسان است اما در حقیقت تحقیقات خلاف این قضیه را نشان داده است.
پژوهشگران میگویند جوانان میزان ناراحتی خود را در دوران پیری به اشتباه تخمین میزنند؛ پیرها نیز میزان شادمانی دوران جوانیشان را به اشتباه به خاطر میآورندوهمینباعث میشود تصور کنند درآندورانشادتر بودهاند.
همه مردم فکر میکنند وقتی دیگران به سن سالمندی میرسند، دوران غم انگیزی در زندگیشان آغاز میشود. اما بد نیست بدانید یک پژوهش جدید نشان میدهد، این باور تنها در مورددیگران صدق میکند، یعنی در حالی که حتی خود سالمندان فکر میکنند سالمندان دیگر اندوهگین و غم زده هستند، در مورد خودشان چنین تصوری ندارند.
این پژوهش که به وسیله پژوهشگران دانشگاه میشیگان و با همکاری یک موسسه خدمات بهداشتی انجام شد، بیش از ۵۴۰ فرد بالغ را در دو گروه سنی ۲۱ تا ۴۰ سال و بالای ۶۰ سال مورد مطالعه قرار داد. از همه شرکتکنندگان خواسته شد تا میزان شادمانی خود را در سن حاضر، در سن ۳۰ سالگی و در سن ۷۰ سالگی تخمین بزنند و نیز بگویند که به نظر آنها اغلب مردم در این سنین چه قدر شاد هستند.
این یافته ها حاکی از آن بود که سالمندان به میزان شادی خود در سن حاضر رتبه بهتری داده بودند تا جوانان. جوانان پیشبینی کرده بودند همه مردم وقتی به سنین بالا میرسند، میزان شادیشان کاهش مییابد ولی آنها خود شامل این قانون نمیشوند!
سالمندان هم اعلام کرده بودند که هرچه سنشان بالاتر رود،از همسنهای خود شادتر خواهند زیست. به عبارت دیگر هم سالمندان و هم جوانان فکر میکردند نسبت به میانگین جامعه برتری دارند! نتایج این پژوهش در مجله که یکی از مهمترین مجلههای روانپزشکی مثبت اندیشی است به چاپ رسید.
پژوهشگر اصلی و نویسنده این تحقیق، دکتر میگوید: وی ادامه میدهد:
● سلامت تنها دلیل شادی نیست
بررسی فوق یکی از اولین مطالعاتی است که قدرت افراد را در تخمین زدن و پیش بینی میزان شادمانیشان میسنجد. اکثر مطالعات قبلی در زمینه شادمانی بر روی افرادی با بیماریهای مزمن و ناتوانیها متمرکز بودند.
دکتر یکی دیگر از محققان این پژوهش و رئیس مرکز تحقیقاتی علوم رفتاری و تصمیمگیری در پزشکی، در گذشته تحقیقاتی از این دست را انجام داده و دریافته است که افراد بیمار به طور شگفتآوری شاد هستند و حتی گاهی دقیقا معادل افراد سالم احساس خوشبختی میکنند. این موضوع نشاندهنده روحیه و سازگاری افراد با شرایطشان است.
وی میگوید:
یک تحقیق دیگر هم که به تازگی انجام شده نشان میدهد ثبات عاطفی حتی در طول دهه هفتم زندگی همچنان به تکامل خود ادامه میدهد. این پژوهش میگوید سالمندان شادمانی را بهتر و ترس را کمتر درک میکنند.
دانشمندان میگویند این تاییدی بر عقیده رایج میان مردم است که پیری انسان را پخته و نرم می سازد.در گذشته نیز تحقیقات نشان داده بودند که افراد سالمند ثبات عاطفی و احساسی بیشتری از جوانان دارند.
دانشمندان به دنبال یافتن تغییراتی در مغز که موجب این پختگی میشود،به داوطلبان ۱۲ تا ۷۹ ساله عکسهایی از چهره انسان را نشان دادند که نشانگر ترس، شادی، خشم، انزجار و ناراحتی بود. آنها در حین تماشای عکس ها از مغز افراد تصاویری را تهیه کردند.
این تصاویر نشان میداد که سالمندان دقیقتر میتوانستند به حالات نشاندهنده شادی توجه کنند و نوجوانان در تشخیص ترس دقیقتر عمل میکردند.
دکتر هلن فیشر مردمشناس از دانشگاه راجرز در نیوجرسی آمریکا استدلال میکند که به دلیل پخته تر بودن سالمندان، زیستن در کنار آنها میتواند برای جوانان نیز سودمند باشد.
او میگوید: داشتن افراد سالمند در جمع جوانان، منافع بیشماری خواهد داشت. یک پژوهشگر دیگر هم میگوید:
● چه چیزی سالمندان را شاد می کند؟
واقعیت این است که در حال حاضر بسیاری از سالمندان آن طور که باید از زندگی شان لذت نمیبرند. برای کمک به آنها و برای اینکه آنها را افسرده و اندوهگین نبینید، راه های زیادی وجود دارد.
بهتر است به رژیم غذایی سالمندان توجه کنید و کاری کنید که تمام مواد لازم به بدن آنها برسد.
به آنها توصیه کنید ورزش کنند و فعالیت بدنی مناسب داشته باشند. ورزش نه تنها به پیشگیری از تحلیل رفتن قوای بدنی و ذهنی این افراد کمک میکند بلکه حتی در مواردی نقش درمانکننده دارد.
در یک پژوهش مشخص شد که ورزش کردن میتواند درست به اندازه داروهای ضدافسردگی برای سالمندانی که به اختلال افسردگی اساسی مبتلا هستند،کمک کننده باشد.
به نور محیط زندگی آنها توجه کنید. زیستن در محلی روشن و آفتابی سبب میشود تا سالمندان روحیه بهتری داشته باشند.
اگر می توانید سالمندان را به بیرون ببرید تا از نور روز استفاده کنند و امکان نشستن در کنار پنجره را برایشان فراهم کنید.
از سالمندان بخواهید در یک فعالیت هدفمند که از استعدادها و خلاقیتهایشان در آن کمک میگیرند، شرکت کنند. حتی شرکت هفتگی در یک فعالیت خیریه میتواند برای سالمندان احساس بسیار مطبوعی ایجاد کند.
به صحبتهای آنان گوش کنید و از آنان حمایت کنید. همه افراد در هر سنی که باشند نیاز به حمایت اجتماعی دارند و این نیاز در سنین بالا بیشتر میشود. بزرگترین هدیهای که کسی میتواند به سالمندان تقدیم کند، اختصاص دادن ساعتی برای گوش دادن به آنهاست.
تمرینهای آرامش و تمرکز، نگریستن به صحنههای زیبا و هنری و گوش دادن موسیقی نیز میتواند به آرامش و شادمانی آنها کمک شایانی کند.
برای تکمیل شادی سالمندان به محیط زندگی آنها توجه بیشتری داشته باشید. کاری کنید که سالمندان در محیطی امن و راحت زندگی کنند.
مدتها پیش دانشمندان دانشگاه اوهایو پژوهشی را ترتیب دادند که در آن عواملی را که به شادتر زیستن سالمندان کمک می کند، شناسایی کنند.
آنها اظهار کردند در صورتی که می خواهید پیرها را خوشحال کنید، باید کاری کنید که آنها سالم باشند، درآمد خوبی داشته باشند و بتوانند به راحتی به اطراف حرکت کنند.
آنها دریافتند که این عوامل برای خوشحال کردن سالمندان حتی از زیستن در یک محله خوب و داشتن ارتباط نزدیک با دوستان، خانواده و همسایه ها نیز مهمترند.