سونامی چیست و آیا در ایران هم این پدیده رخ می دهد ؟


آیا میدانید سونامی چیست و آیا در ایران هم این پدیده رخ می دهد ؟سونامی یا همان تسونامی ، امواج بسیار بزرگ و قدرتمند آب است که در پی رانش صفحات پوسته‌ زمین بر اثر وقوع زلزله یا فوران آتشفشان ایجاد می‌شود که پیامدهای شدیدی خواهد داشت. وقتی زلزله‌ای رخ می‌دهد یا آتشفشانی شروع به […]

آیا میدانید سونامی چیست و آیا در ایران هم این پدیده رخ می دهد ؟سونامی یا همان تسونامی ، امواج بسیار بزرگ و قدرتمند آب است که در پی رانش صفحات پوسته‌ زمین بر اثر وقوع زلزله یا فوران آتشفشان ایجاد می‌شود که پیامدهای شدیدی خواهد داشت.
وقتی زلزله‌ای رخ می‌دهد یا آتشفشانی شروع به فوران می‌کند، ارتعاشات و لرزش‌های آن، از میان آب‌ها عبور کرده و موجب شکل‌گیری امواج بسیار بزرگ و سهمگین می‌شود. این امواج سونامی نام دارند.

به‌طور کلی، وقوع سونامی روی زمین و خشکی احساس نمی‌شود. سونامی یا به‌ صورت امواجی بزرگ‌تر از امواج معمولی ظاهر می‌شود یا انرژی ساتع شده از آن به‌سمت مناطق دورافتاده‌ اقیانوس‌ها هدایت و در نهایت پراکنده می‌شود؛ البته گاهی نیز امواج یک سونامی قدرتمند می‌تواند تا ارتفاع ۱۰ متر بالا برود و مستقیماً به خشکی‌های نزدیک سواحل آسیب بزند. این‌ گونه سونامی‌ها قادرند سواحل را از سر راه خود برداشته و وارد شهرها شوند.

حدود ۷۰ سال پیش در روستایی با نام لائوپاهوهو که در هاوایی می باشد ، امواج خشمگین دریا وارد شده و همه چیز را در هم کوبیدند. وقوع زلزله‌ای در آلاسکا در یکم آوریل ۱۹۴۶، موجب شکل‌‌گیری این سونامی شد. طی این فاجعه، ۱۵۹ نفر در جزیره از جمله ۱۹ دانش‌آموز در مدرسه‌ روستا کشته شدند؛ نکته‌ای که همواره در اذهان مردم لائوپاهوهو خواهد ماند، این است که یک زمین‌لرزه می‌تواند موجب بروز تلفات جانی در هزاران کیلومتر آن‌ طرف‌تر شود.در هیلو که نزدیک‌ترین شهر به روستای لائوپاهوهو است، موزه‌ای به نام «موزه سونامی اقیانوس آرام» وجود دارد که در آن تمامی اطلاعات مربوط به سونامی‌های به وقوع پیوسته در طول تاریخ این منطقه، به نمایش گذاشته شده است.

سونامی چیست و آیا در ایران هم این پدیده رخ می دهد ؟

علت وقوع سونامی چیست؟

اگر زمین‌لرزه‌ای در زیر آب رخ دهد، انرژی حاصل از آن در اقیانوس آزاد شده و موجب وقوع امواج بزرگ سونامی می‌شود؛ اما چه عواملی موجب شکل‌‌گیری این امواج عظیم‌الجثه می‌شود؟ همان طور که پیش‌تر اشاره کردیم، دلیل این اتفاق وقوع زلزله است.کره زمین چندین «زمین‌ساخت صفحه‌ای» یا «تکتونیک صفحه‌ای» دارد. این صفحات گاه و بی‌گاه حرکت کرده و تغییر مکان می‌دهند. لایه زیرین آن‌ها یعنی گوشته و لایه نزدیک به هسته، مانند صفحات روی زمین سفت و محکم نیستند. همچنین، جریان‌های همرفت یا انتقال گرما موجب برخورد صفحات زمین به یکدیگر، درهم شکسته شدن یا روی هم قرار گرفتنشان می‌شود که در نتیجه‌ آن، امواجی قدرتمند به سطح زمین فرستاده می‌شود.

اکنون آب را نیز به این معادله اضافه کنید. تصور کنید در وان حمام نشسته‌اید و پاهایتان را عقب و جلو می‌کنید. درون آب امواج کوچکی شکل می‌گیرد؛ هرچه محکم‌تر پاهایتان را تکان دهید، امواج بزرگ‌تری نیز درست خواهید کرد. این نوع انرژی به هنگام وقوع زلزله، ده‌ها میلیون برابر قدرتمندتر است و امواج شکل‌گرفته نیز بسیار بزرگ‌تر هستند. سونامی ممکن است با امواجی چند سانتی‌متری شروع شود ولی با نزدیک شدنش به ساحل، آب‌های کم‌عمق و سطحی موجب بزرگ شدن این امواج می‌شود. فوران‌های آتشفشانی نیز از دیگر عوامل وقوع سونامی است. البته چنین سونامی‌هایی بسیار نادر هستند.

سونامی چیست و آیا در ایران هم این پدیده رخ می دهد ؟

اثرات سونامی

زمین‌ لرزه‌ اقیانوس هند در سال ۲۰۰۴ به ما نشان داد که امواج سونامی تا چه حد می‌توانند وحشتناک باشند. طی این فاجعه، بیش از ۲۳۰,۰۰۰ نفر در ۱۴ کشور دنیا جان خود را از دست دادند. ۷۰ درصد از این تلفات متعلق به کشور اندونزی بود. خسارت مالی این حادثه در حدود ۱۵ میلیارد دلار بود. بزرگی این زلزله ۹ ریشتر بود و پس‌لرزه‌های آن در آفریقای جنوبی نیز احساس شدند. حتی در این مورد فیلمی هم ساخته شد. بسیاری از سونامی‌ها در اقیانوس آرام و در حوالی ناحیه «حلقه آتش» رخ می‌دهند. حلقه آتش منطقه‌ای بسیار مستعد برای وقوع انواع زلزله و سونامی است.

در سال ۲۰۱۱، پس از وقوع زلزله‌ای ۹ ریشتری، یک سونامی بسیار بزرگ در ژاپن اتفاق افتاد. این سونامی، با ۳۰۰ میلیارد دلار خسارت مالی، پرهزینه‌ترین فاجعه‌ تاریخ بشریت محسوب می‌شود. تمامی شهرهای این منطقه از نقشه محو شدند. پس از برخورد امواج سونامی و زلزله با نیروگاه اتمی فوکوشیما، مواد رادیواکتیویته‌ آن وارد اقیانوس آرام شد. اما از آنجایی مردم ژاپن نظارت بسیار خوبی بر وقوع فجایع این ‌چنینی و نیز آمادگی کامل آن را داشتند، تلفات جانی در حدود ۱۸ هزار نفر و بسیار کمتر از سونامی اقیانوس هند بود.

سونامی چیست و آیا در ایران هم این پدیده رخ می دهد ؟

درس عبرت از تاریخ

در سال ۲۰۱۱، کارشناسان هواشناسی ژاپن، وقوع یک سونامی بسیار بزرگ را هشدار داده و درخواست تخلیه‌ جمعیت نواحی کم ارتفاع کشور را کردند؛ اما با وجود این هشدار، چرا باز هم تعداد کشته‌ شدگان بالا بود؟ ارتفاع امواج سونامی مذکور در برخی نقاط به ۸ متر نیز می‌رسید که از دیوارهای مخصوص بازدارنده‌ سونامی نیز بلندتر بود. همچنین هزاران نفر از مردم نیز فکر نمی‌کردند که سونامی به این بزرگی باشد، به ارتفاعات خیلی بلندی نرفته بودند.

حداقل به آن‌ها هشدار وقوع چنین فاجعه‌ای داده شده بود .هنگامی‌که زلزله‌ اقیانوس هند رخ داد، مردم از چنین هشدارهایی محروم بودند؛ مشکلی که همواره گریبان‌گیر کشورهای فقیر است. البته اکنون، دولت این ناحیه تمهیداتی در این زمینه اندیشیده است.

سونامی چیست و آیا در ایران هم این پدیده رخ می دهد ؟

شاید مهم‌ترین داستان‌های مربوط به سونامی، داستان نجات‌‌یافتگان باشد. معمولا مجموع تعداد کشته‌‌شدگان در مناطقی که مردمش آگاهی کافی در مورد سونامی ندارند، بیشتر است؛ اما کسانی که در برابر وقوع چنین فجایعی از آمادگی بالایی برخوردار هستند، قادر خواهند بود سریعا دیگران را مطلع کرده تا به ارتفاعات پناه ببرند.

یادواره سونامی

بسیاری از مکان‌ها دارای یادبودهای مخصوص سونامی هستند. این مکان‌ها به‌ عنوان یک یادآوری از وقوع سونامی یا محلی برای ادای احترام قربانیان آن مورد استفاده قرا می‌گیرد.

سونامی چیست و آیا در ایران هم این پدیده رخ می دهد ؟

در ژاپن و کشورهای اطراف اقیانوس هند از این‌ گونه یادبودها وجود دارد. در کائولاک تایلند، «کشتی شماره ۸۱۳ پلیس» را خواهید یافت که به‌ عنوان یادبودی باقی‌مانده از نیروی دریایی این منطقه است. در هیکادوای سریلانکا، لاشه‌ قطاری وجود دارد که از سونامی سال ۲۰۰۴ به یادگار مانده است. طی این حادثه ۱۷۰۰ نفری که با قطار در حال سفر بودند، جان خود را از دست دادند. سونامی این قطار را به‌کلی واژگون کرد.

در شهر باندا آسه‌ اندونزی، موزه‌ای به نام «موزه سونامی آسه» وجود دارد که یاد و خاطره‌ قربانیان سونامی را زنده نگه داشته است. در هیلوی هاوایی، مردم می‌توانند در پارک ساحلی لائوپاهوهو که مکانی برای بزرگداشت کشته‌شدگان فاجعه‌ سونامی سال ۱۹۴۶ است، قدم بزنند. اسامی قربانیان این فاجعه، روی سنگ‌هایی در مدرسه‌ روستا حکاکی شده است.

سونامی چیست و آیا در ایران هم این پدیده رخ می دهد ؟

آیا سونامی در ایران رخ می دهد ؟

سونامی در جنوب

امروزه یکی از مهمترین مخاطراتی که شهرها را تهدید می کند خطر وقوع زلزله است. لذا کاهش آسیب شهرها و روستاها و در نهایت تاب آوردن شهرها در برابر مخاطراتی همچون زلزله لازم و ضروری است. از مهم‌ترین الزامات، پرداختن به مسائل کالبدی بافت‌های مسکونی در شهرها، تبیین مفهوم تاب‌آوری و پیرو آن مقاوم‌سازی این بافت‌ها در مواجهه با حوادث و مخاطرات احتمالی زلزله می تواند باشد.در کشور ایران، حدود یک درصد جمعیت جهان زندگی می‌کنند و این در حالی است که حدود ۶ درصد تلفات جانی ناشی از حوادث و بلایای طبیعی جهان متعلق به ایران است. در گزارش شاخص ریسک جهانی زلزله، ایران از نظر در معرض بودن بلایای طبیعی در زمره کشورهای کم‌خطر قرار دارد اما از بعد آسیب‌پذیری در بین کشورهای با شاخص ریسک متوسط قرار دارد.

گسل مکران در جنوب شرق ایران و جنوب پاکستان با طول تقریبی ۹۰۰ کیلومتر به دو قسمت مکران شرقی (بخش پاکستان با طول تقریبی ۵۰۰ کیلومتر) مکران غربی (بخش ایران با طول تقریبی ۴۰۰ کیلومتر) تقسیم بندی می شود. بخش شرقی مکران برخلاف بخش غربی فعال است و موجب زمین لرزه های کوچک و بزرگی در صد سال اخیر شده است. در مقابل، بخش غربی که در زیر بستر دریای عمان نزدیک به سواحل جنوب شرق ایران واقع است، فاقد فعالیت لرزه ای به خصوصی بوده و سال های طولانی است که زمین لرزه ای بزرگ به وسیله آن رخ نداده که این مسئله احتمال قفل شدگی و تجمع انرژی قطعه غربی گسل مکران را برای ایجاد زمین لرزه ای بزرگ و مهیب در آینده به شدت افزایش داده است.

سونامی چیست و آیا در ایران هم این پدیده رخ می دهد ؟

زمان وقوع این زمین لرزه قابل پیش بینی نیست، اما رخداد چنین زمین لرزه ای احتمالاً با یک سونامی بزرگ در دریای عمان همراه خواهد بود که نواحی اطراف آن نظیر عمان، پاکستان، هند، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و دریای عرب و به ویژه کشور ایران را به شدت تهدید خواهد کرد.

امروزه جمعیت ساکن در سواحل مکران بسیار بیشتر از قبل شده و با توجه به توافق دوطرفه بین ایران و هندوستان در زمینه توسعه سواحل مکران در حال و آینده و اهمیت بسیار زیاد آن برای کشورمان ایران و همچنین تاکید بر این مسئله که خطر سونامی بالقوه در دریای عمان برای سواحل جنوب شرق و جنوب ایران بیشتر از سایر کشورها است.

ضرورت دارد مطالعات دقیق تری در زمینه شناسایی هرچه دقیق تر گسل مکران و بررسی خطر در نواحی ساحلی کشورمان بویژه شهرهای که بر روی این گسل مهم چون بندرچابهار، بندرکنارک، لیردف، بندرجاسک، مناطق سیریک وحوالی شهر بندرعباس نسبت به بحث ساخت و ساز در این مناطق ساحلی و مقاوم سازی ساختمانها هرچه سریع تر و قبل از رخداد فاجعه انجام شود.

گسل مکران تنها گسلی است که چون در لبه فرورانش پوسته اقیانوسی به زیر پوسته قاره‌ای قرار دارد، زلزله‌هایی با بزرگای بیشتر از هشت (۷ آذر ۱۳۲۴و قوع زلزله ۸.۲ ریشتری) در آن رخ می‌دهد، ضمن آنکه احتمال وقوع زلزله‌ای با بزرگای ۹ نیز در آن در صورتی که کل طول گسل مکران در یک رویداد گسسته شود (در بدترین سناریوی ممکن) وجود دارد.

سونامی چیست و آیا در ایران هم این پدیده رخ می دهد ؟

سونامی در خزر

بررسی‌ها نشان می‌دهد اگر در آینده زلزله‌ای داخل خزر رخ دهد، احتمال وقوع سونامی وجود دارد اما اگر در داخل خشکی رخ دهد ممکن است امواجی به وجود آورد که باعث شود ساحل کم عرض خزر شامل شهرها، تاسیسات و بنادر تحت تاثیر این امواج قرار گیرد و خساراتی وارد شود.ساحل ایران در حاشیه دریای خزر بسیار باریک و طولانی است و جمعیتی حدود ٥ میلیون نفر در این خط باریک زندگی می‌کنند، بنابراین ریسک خطر در زمان وقوع مخاطرات افزایش می‌یابد.

با توجه به موقعیت زمین شناسی، ایران روی منطقه پر خطر قرار دارد. از نظر مخاطرات ایران رتبه سوم دنیا را دارد یعنی از ٤٣ مخاطره در دنیا با ٣٤ مخاطره در ایران دست و پنجه نرم می‌کنیم. البته نمودارها در روند بررسی نشان می‌دهد که از سال ١٩٠٠ تا ٢٠١٠ به رغم اینکه تعداد رخدادهای مخاطرات افزایش یافته اما تعداد تلفات و میزان خسارات کاهش یافته است که این نشان می‌دهد می‌توان با شناخت مخاطرات خسارات را کاهش داد و باید به سمت ایمن شدن پیش رویم.
ایران از نظر موقعیت جغرافیایی تحت اثر فشارش قرار دارد یعنی این فشارش در زاگرس ٩ میلیمتر در سال، مرکزی ١٣ ، البرز و کاسپین ٦ میلیمتر در سال است که باعث وقوع زلزله می‌شود. البته تلفات در زاگرس کمتر است چون زمین آن بخش حالت پلاستیکی دارد اما تلفات در البرز به علت سخت بودن زمین بالاتر است.

سونامی چیست و آیا در ایران هم این پدیده رخ می دهد ؟
خزر توسط دو دسته گسل فعال یکی در بخش البرز و دیگری در بخش ” سیل آب شیرون ” قرار دارد. بر این اساس در قسمت‌های شمالی کشور ریسک زلزله بسیار بالا است، در منطقه البرز هم گسل فعال وجود دارد، در گذشته شاهد وقوع زلزله‌های زیادی در این منطقه بودیم که یکی از آن سال ١٨٥٦ با عنوان زلزله کمس بود که در ناحیه سمنان، دامغان و شاهرود رخ داد و تمدنی را از بین برد و دیگری زلزله ری در جنوب تهران رخ داد.

گسل استرا، شمال البرز و خزر سه گسل اطراف دریای خزر هستند که بررسی کردیم و نتایج نشان داد که با توجه به رخداد زلزله‌های متعدد در این بخش، با وقرع زلزله احتمال وقوع سونامی در دریای خزر وجود دارد. با توجه به اهمیت موضوع در حال آغاز طرح جامع مطالعات زمین شناسی دریای خزر هستیم که مباحثی در زمینه رسوب شناسی، آلایندگی، زیست محیطی و گردشگری در آن مورد توجه قرار می‌گیرد.

سونامی چیست و آیا در ایران هم این پدیده رخ می دهد ؟

سونامی چیست و آیا در ایران هم این پدیده رخ می دهد ؟

سونامی چیست و آیا در ایران هم این پدیده رخ می دهد ؟

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه گردشگری

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!



بیشترین بازدید یک ساعت گذشته


استایل فوق العاده خاص پریناز ایزدیار برای عید+ عکس