مطالبات متناقض آسیبی برای زریبار

به گزارش ایرنا، افزایش جمعیت و پیش رفتن به سوی صنعتی شدن با رشد صنایع آلاینده مشکلات زیست محیطی فراوانی را در کشورهای در حال توسعه ای هم چون ایران ایجاد کرده است؛ کردستان در بین استان‌های مختلف کشور از روند صنعتی شدن عقب افتاده است ولی بسیاری از کارشناسان این اتفاق را نه تنها عامل عقب افتادگی بلکه آن‌را به نفع محیط زیست استان می دانند.

بسیاری از استان های صنعتی شده هم چون اصفهان امروز با مشکلات متعددی مثل کمبود آب به دلیل وجود صنایع آب‌بر مواجه و کار بجایی رسیده که مردم معترض شدند؛باوجود این موارد کردستان هم از مشکلات زیست محیطی در امان نبوده و سال ها است در بخش های گوناگون با مسائلی روبه رو است و بی شک استمرار آنها در آینده می تواند زمینه ساز اتفاقات ناگوار باشد.

محیط زیست بخش گسترده ای را شامل می شود و در این بین یکی از مهمترین مسائل زیست محیطی استان به وضعیت تالاب بین المللی زریبار بر می گردد که بی توجهی به این تالاب بی شک آنرا به سرنوشت دیگر تالاب های خشک شده و مشکل دار امروز کشور مبتلا خواهد کرد لذا در این رابطه با فریبا رضائی مدیر کل حفاظت محیط زیست کردستان مصاحبه ای انجام دادیم که مشروح آن در ذیل می آید.

ایرنا: آنچه امروز در خصوص تالاب بین المللی زریبار عیان است و همه تا حدودی در جریان آن قرار گرفتند این است که وضعیت مطلوبی ندارد؟ با وجود این که ثبت کنوانسیون رامسر هم شد و انتظار می رفت وضعیت آن بهبود پیدا کند ولی این مهم محقق نشد، دلیل آن چیست؟

فریبا رضائی: بحث تالاب زریبار هم شیرین و هم چالشی است در واقع مدیریت این تالاب در گذشته غیراصولی بوده و محیط زیست در آن دوره بیشتر در مقابل عمل انجام شده قرار می گرفت.

بررسی تمام شرایط این را نشان می دهد که محیط زیست این موضوع را از گردن خود ساقط کرده بود چون می دانست چقدر پر درد سر است و پای کار نبود وهرچند این هم ظلمی در حق محیط زیست بود چراکه وظایف آن در آن دوره شناخته شده نبود.

حال شرایط فعلی که از زمانی که مدیریت جدی تالاب زریبار شروع شده بهتر از گذشته است که این اتفاق با لغو قراردادی که کاملا سطحی با شهرداری مریوان منعقد شده و یک سال هم به پایان آن مانده بود؛ آغاز شده است.

ایرنا: با وجود اینکه قرارداد با شهرداری در خصوص تالاب زریبار فسخ شد مجددا قراردادی با این نهاد منعقد کردید، در قرارداد جدید چه تغییراتی اعمال شده است؟

رضائی: با هماهنگی مسوولان و آسیب شناسی انجام شده قرارداد جدید در پنج صفحه‌ با تعهدات و جزییات بیشتری تدوین و با شهرداری مریوان منعقد کردیم و این نهاد به عنوان مستاجر و محیط زیست متولی و تصمیم گیر اصلی تالاب خواهد بود.

با وجود اینکه بارها اعلام شده محیط زیست متولی اصلی تالاب است ولی متاسفانه هنوز بسیاری از اهالی رسانه بیان می کنند که عاقبت متوجه نشدیم مدیریت تالاب با کدام نهاد و ارگان است که برای هزارمین بار اعلام می کنیم مدیریت تالاب و مناطق حفاظت شده برعهده سازمان حفاظت محیط زیست است ولی چون دستگاه نظارتی است و اجرایی نیست تعدادی از دستگاه های مجری هم چون آب منطقه ای و شهرداری و دستگاه‌های دیگر اجرا کننده تعهداتی هستند که به آنها سپرده شده است.

شهرداری موظف است در قبال درآمدهایی که در تالاب کسب می کند مدیریت پسماند و فضای سبز و بسیاری دیگر از امورات مربوطه را انجام دهد.تاکنون به ۹ بوفه رستوران کباب ماهی در زریبار مجوز داده شده و اگر قرارداد جدید منعقد نمی شد با جزییات و تعهدات بیشتر اکنون این تعداد چندین برابر شده بود ولی اجازه این کار را ندادیم.

در ارتباط با تعاونی اسکله داران هم که معیشت ۲۰ خانوار وابسته به آن است برنامه زمان بندی تعیین کردیم و از آنها تعهد هم گرفته شده که قایقی را اضافه نکنند هر چند استفاده از قایق پدالی یا پارویی مشکلی ایجاد نمی کند ولی قایق موتوری برای اکوسیستم تالاب آسیب زا است و در حال حاضر ۲ تا سه قایق موتوری آن هم در محدوده مشخص اجازه تردد دارند.

ایرنا: امسال حجم آب دریاچه زریبار نسبت به سال گذشته ۴۰ درصد کاهش یافت آیا تدابیری اندیشیده شده برای سال های خشکسالی و کاهش بارندگی که آسیب زیادی از این لحاظ به تالاب وارد نشود؟

یکی از مهمترین کارهایی که در راستای حفاظت از تالاب بین المللی زریبار انجام شده تصویب بیش از ۳۷۲ میلیارد تومان در ستاد ملی حفاظت تالاب های کشور برای تالاب زریبار است که این نشان از توجه و پیگیری مسوولان استانی و کشوری به این تالاب حائز اهمیت است.

ایرنا: این میزان اعتبار تخصیص پیدا کرده است؟

تاکنون که مبلغی تخصیص پیدا نکرده ولی قرار شده در سال جاری این مهم اجرایی شود و این اعتبارات به چهار ارگان مجری و ناظر شامل منابع طبیعی که موظف به اجرای برنامه آبخیزداری، سازمان جهادکشاورزی تغییر الگوی کشت و اجرای آبیاری تحت فشار در اراضی محدوده تالاب، شرکت آب منطقه ای هم رسالت نظارت بر چاه ها و ممانعت از حفر چاه غیرمجاز در این محدوده هستند و اداره کل محیط زیست هم باید برنامه آموزشی را اجرا کند، اختصاص پیدا می کند.

ایرنا:حقابه زیست محیطی تالاب بین المللی زریبار چقدر است و آیا تاکنون تخصیص پیدا کرده است؟

رضائی: حقابه تالاب زریبار حدود ۲۵ میلیون مترمکعب است و هرچند مطالعات دقیقی هم در این رابطه انجام نشده است و این میزان هم توسط شرکت آب منطقه ای قرار شده نظارت و رهاسازی شود با توجه به اینکه ۶۳ درصد ، کاهش نزولات جوی را در سال جاری داشتیم این میزان حقابه هم تامین نشده است.

لازم به ذکر است منشاء تامین آب زریبار نزولات جوی است ولی با توجه به اینکه بخشی از احداث سدگاران و شبکه پایاب آن از پناهگاه حیات وحش زریبار عبور کرده لذا به شرطی این اجازه داده شده است که سهمی برای تالاب در نظر گرفته شود و این مصوب شده و باید انجام شود.

ایرنا: یکی از مشکلات تالاب زریبار به رهاسازی بچه ماهی و ورود گونه های مختلف ماهی و از بین رفتن گونه های بومی آن بر می گردد، محیط زیست در این رابطه چه اقداماتی انجام داده است؟

رضائی: ماهی ریزی در زریبار چالشی است بین ما و واحد شیلات سازمان جهاد کشاورزی، حدود ۲۰ سال است که در ۲ دوره ماهی ریزی در زریبار انجام می شود و این کار به بهانه اشتغال و تولید سال ها است که استمرار دارد و بارها هم در جلسات مختلف و متعدد در زمینه آسیب های آن صحبت کردیم.

برخی از اعضای هیات علمی رشته شیلات دانشگاه ها با این افراد همراه شدند و ماهی ریزی را کار آسیب زایی نمی دانند ولی با توجه به نظر کارشناسان محیط زیست این اقدام به سود زریبار نیست به همین دلیل آن‌ را محدود کردیم.

متاسفانه افرادی هم هستند که سنگ زریبار را به سینه می زنند ولی در مقابل از صیادی در دریاچه هم حمایت می کنند و این به نوعی مطالبات متناقضی است که از سوی این افراد شاهد هستیم که قطعا این به سود زریبار نخواهد بود.

ایرنا:علاوه براین موارد ذکر شده سال هاست در خصوص ممانعت از ورود فاضلاب های روستایی به زریبار بحث می شود و هر سال پایان سال را اتمام ورود فاضلاب اعلام می کنند ولی تاکنون به صورت ۱۰۰ درصدی این اقدام انجام نشده است، عاقبت کی این کار به طور کامل به انجام می رسد؟

رضائی: هم اکنون فاضلاب سه روستای ضلع شرقی زریبار وارد این تالاب می شود و با شرکت آب و فاضلاب استان جلساتی داشتیم و صحبت هایی هم انجام شده است و مدیرعامل این شرکت اعلام کرده هم اکنون این پروژه ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و نکته مهم این است که دبی کمی از فاضلاب وارد شده به زریبار باقی مانده است.

نهایت کاری که محیط زیست در رابطه با جلوگیری از ورود فاضلاب روستاهای اطراف به زریبار می تواند انجام دهد شکایت حقوقی از دستگاه مجری است و این کار را هم در مقطعی انجام دادیم ولی آبفا نبود اعتبار را دلیل اجرایی نکردن و تاخیر در اجرای پروژه اعلام کرد.

ایرنا: اراضی محدوده زریبار به دلیل گردشگر پذیر بودن این دریاچه ارزش مادی بیشتری دارند و بی شک همین می تواند عاملی برای ساخت و سازهای غیرمجاز در آن باشد، وضعیت تالاب در این خصوص چگونه است؟

در پناهگاه حیات وحش زریبار طی دوره مدیریتی من ساخت وساز غیرمجازی نداشتیم.
آخرین اقدام انجام شده در زریبار هم به جمع آوری اسکله غیرمجازی در تالاب برمی گردد که این اسکله غیرمجاز که سالیان متمادی موجب بد منظر شدن نمای طبیعی تالاب زریوار، آلودگی آب توسط قایق های موتوری و بی نظمی در فضای گردشگری تالاب شده بود که با حضور قاضی پرونده، پرسنل و یگان حفاظت محیط زیست مریوان؛ عوامل اجرایی شهرداری، اداره برق شهرستان و همکاری نیروی انتظامی تخریب و پاکسازی شد.

به گزارش ایرنا، دریاچه بین المللی زریبار مریوان دارای یک هزار و ۲۰۰ هکتار نیزار، سه هزار و ۴۰۰ هکتار پناهگاه حیات وحش و ۲ هزار و ۳۰۰ هکتار تالاب است و هفتمین تالاب ثبت شده ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در کنوانسیون بین المللی رامسر است که فرآیند ثبت آن از یک دهه پیش آغاز شده بود.

طول دریاچه زریبار حدود پنج کیلومتر و عرض آن حدود ۱.۶ کیلومتر، وسعت تالاب به دلیل تغییرات حجم آبی در فصول مختلف متغیر و حداقل و حداکثر عمق آن به ترتیب ۲ و ۶ متر است.

زریبار در یک دره طولی وسیع قرار دارد و از ۲ طرف غرب و شرق با کوه‌های پوشیده از جنگل احاطه شده و پوشش غالب اراضی منطقه را جنگل و بیشه‌زارهای نیمه انبوه تشکیل می‌دهد که گونه غالب جنگلی آن بلوط ایرانی است.

گیاهان شناوری چون سراتوفیلیوم، سریوفیلیوم و گونه‌هایی از گیاهان خاردار و گونه‌های نی، هزارنی، بارهنگ آبی، نیلوفر آبی، علف هفت بند، پیچک ها، لویی، بزواش، جگن و نعناع پوشش گیاهی این تالاب را تشکیل می‌دهد.

سیاه ماهی خالدار، سیاه ماهی معمولی، عروس ماهی و ماهی گامبوزیا از جمله گونه‌های بومی و ماهی آمور سفید، کپور آیینه ای، کپور معمولی، کپور سرگنده (بیگ هد) و فیتوفاک از جمله گونه‌های غیربومی این دریاچه است.

شهرستان مرزی مریوان در فاصله ۱۲۰کیلومتری غرب سنندج مرکز استان کردستان واقع شده است.