پرسش از چیستی مساله اجتماعی به برشمردنش تقدم دارد

به گزارش خبرنگار مهر، اندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران سمپوزیوم ملی «مساله اجتماعی ایران» را به مناسبت گرامیداشت روز ملی علوم اجتماعی و غلامحسین صدیقی با حضور اساتید علوم اجتماعی کشور به‌صورت مجازی برگزار کرد.

سید محمود نجاتی حسینی پژوهشگر مطالعات آکادمیک و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز یکی از سخنرانان این نشست بود که به گفته خودش با وجود حضور ۴۵ دقیقه‌ای به‌صورت مجازی در جلسه و شنیدن سخنرانی‌ها، در نهایت در وقت اضافی و در ساعات پایانی جلسه در یک وقت ۵ دقیقه‌ای موفق به سخنرانی شده و از این‌بابت گلایه‌مند شده است و یادداشتی نوشته است.

مشروح این‌یادداشت در ادامه می‌آید:

قرار بود در وبینار پر سخنران روز ملی علوم اجتماعی در ۱۳ آذر ۱۴۰۰ آن هم در وقت اضافی ساعت ۲۱ تا ۲۳۳۰ طی یک وقت ۵ دقیقه ای درباره مهم‌ترین ترین مساله اجتماعی ایران به نوبه خود سخنکی بر زبان آورم که به دلایل فنی و فرهنگی و با وجود حدود ۴۵ دقیقه حضور مجازی در پشت درب های لایو اینستاگرام وبینار مزبور و شنیدن چند فقره مطلب نسبتا مکرر و مشابه هم در باره مهم‌ترین مساله اجتماعی ایران گرامی و چندین بار ارسال ریکوئست خدمت دبیر محترم و کوشای وبینار (جناب دکتر نعیمی جورشری گیلانی) حوصله معرفتی‌ام سر رفت و علی‌رغم اصرارهای مکرر ایشان مبنی بر استقامت و صبر حضور تا رسیدن نوبت سخنرانی‌ام و حتی پارتی‌بازی برای جلو افتادن نوبت عطای وبینار را به لقای آن بخشیدم و ضمن رخصت از دبیر محترم، وبینار را ترک کردم.

اما حیفم آمد آن چه قرار بود سخنکی در باره آن بگویم را در فرمت یک کوته وبنوشته نیاورم؛ باشد که مقبول طبع مخاطبان تیز بین و نکته سنج علم اجتماعی ایران و متخصصان مسائل اجتماعی ایران و اگر توفیق حاصل شد مورد تامل سیاست گزاران اجتماعی حکومتی و دولتی و عمومی که هنوز اندکی عقلانیت استاندارد مدرن کارامد روزآمد دارند ، نیز واقع شود. اما اصل سخنکم!

۱) پرسش از «مساله اجتماعی چیست؟ » منطقا مقدم است بر برشمردن مهم ترین مساله اجتماعی جامعه ایکس و ایگرگ به سلیقه و ذائقه متخصصان بدون ذکر معیارهای تعریف و ماهیت مساله اجتماعی !

۲) پرسش از «مکانیزم تعریف مساله اجتماعی و خصایص و وجوه آن» نیز مقدم است بر توضیح مهم ترین مساله اجتماعی جامعه مورد نظر!

۳) پرسش از «معنا و تعریف واقعی یا عملیاتی شده مهم ترین» در باره مساله اجتماعی نیز مقدم بر ذکر چند مساله اجتماعی مهم است!

با این الگوی نسبتا فنومنولوژیکی و هرمنوتیکی که برای معناکاوی وجوه مساله‌مندی «مهم‌ترین مساله اجتماعی ایران» برشمردم چندنکته تجربی نیز در باره امکان تقریب به مسائل اجتماعی اصلی این‌مرزوبوم در دوره پر تلاطم و پر تنش و پر چالشی و پر بحرانی معاصر نیز به ذهنم رسید که در زیر فهرست وار آمده است.

آ) وجه علمی‌شدن یک‌مساله: مساله یعنی شکاف در اطلاعات و گسست در دانش و ایهام و ابهام در تعریف یک پدیده علمی خواه طبیعی و یا انسانی

ب)وجه اجتماعی شدن یک‌مساله: ایجاد چالش و تنش و آشوب و بی نظمی و آنتروپی و آنومی در زیست فردی و جمعی ما در یک پریود جامعه ای مشخص

پ) تعریف مهم و مهم ترین که باید جای خود را به تعیین خاستگاه‌های اصلی ایجاد مساله اجتماعی در یک جامعه معین بدهد با این مدل تجربی می توان خاستگاه‌های ایجاد مساله اجتماعی در ایران معاصر را در چند سپهر تشخیص داد.

۱) در سپهر دولت ملت ایران : مهارت و استعداد حکومت و دولت در طراحی و اجرای بازی‌های دوسر باخت!؟ مهارت و ظرفیت حکومت و دولت در تبدیل فرصت‌ها به تهدیدها و تهدیدها به چالش ها و بحران‌های محلی و ملی و منطقه‌ای و حتی بین‌المللی !؟

۲) در سپهر جامعه و حوزه عمومی و جامعه مدنی ایران: فرهنگ ریشه دار فرد گرایی نامناسب در قالب خودرایی به وقت لزوم داشتن کنش جمعی متحد

فرهنگ ریشه دار جمع گرایی نامناسب در قالب همرنگ جماعت شدن و تقلید و مد شدن رفتارهای جمعی ناآگاهانه به وقت لزوم بروز استقلال عمل فردی

۳) وجود دو فرهنگ نامناسب اتوکراسی و آنارشی در زیست فردی و جمعی ما

تعیین «مصداق های مساله اجتماعی در ایران» و توصیف و تبیین و تفسیر «پیامدهای جامعه شناختی مسائل اجتماعی» مزبور می تواند گام های بعدی برای بحث جامعه شناختی همه شمول از «مساله اجتماعی» باشد یعنی آن چه خود نیازمند برگزاری چندین سمپوزیوم ملی آن‌هم حضوری و نه مجازی !و البته با شرکت تعدادی محدود از اصحاب ذوفنون مرتبط و با وقت مکفی به صورت دیالوگ انتقادی بین سخنرانان و نیز مخاطبان است ( با همه این‌ها بعید می‌دانم که - فارغ از درستی یا نادرستی این نکته‌ها که باید حتما اصحاب علم اجتماعی نقادی‌اش کنند تا تصحیح و تدقیق شوند - در طی ۵ دقیقه امکان گفتن این‌ها بود ! اما خرسندم دراین کوته وب نوشته گفتن آن ها فراهم آمد)