دانشگاه ها باید از مستعمره دولتی بیرون بیاییند

به گفته فراستخواه؛ در ایران مشکل اصلی دانشگاه ها، زیستن در قلمرو مستعمراتی دولت است. یعنی دانشگاه‌های ما نمی توانند با جامعه محلی، شهری، ملی و بین‌المللی ارتباط موثری بگیرند.

به گزارش سیناپرس، آیین بزرگداشت هفته پژوهش با حضور با حضور سید سعید هاشمی، رئیس دانشگاه علم و فرهنگ مسعود فراستخواه، جامعه شناس و استاد برنامه ریزی توسعه آموزش عالی در مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، ایرج فیضی، رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی و دیگر جمعی از اعضای هیات علمی دانشگاه علم وفرهنگ روز بیستم آذر ماه سال جاری در این دانشگاه برگزار شد.

هاشمی در ابتدای این مراسم گفت: خوشبختانه نسبت به سال گذشته شاهد رشد پژوهشی بهتری در دانشگاه بودیم و جا دارد به تمامی تلاش های اعضای هیات علمی افتخار کنیم .گفتنی است امسال شاهد افزایش ۴۳ درصدی میانگین امتیاز های پژوهشی در کل دانشگاه و افزایش 21 درصدی امتیازهای اعضای هیات علمی در حوزه پژوهش ها بودیم. همچنین کاهش ۳۵ درصدی اختلاف فعالیت پژوهشی که نشان دهنده توازن میان اعضای هیات علمی است و افزایش ۱۴۴ درصدی مقالات در نشریاتی که پژوهش ها در آن چاپ می شود را هم تجربه کردیم.

وی ادامه داد: خبر خوب این است که فعالیت های پژوهشی سال جاری دانشگاه علم و فرهنگ دارای رشد کمی و کیفی قابل توجهی بوده است که هم در سطح ملی و هم در سطح بین المللی به ویژه از سوی اعضای جوان هیات علمی منعکس داده شده است.

به گفته رییس دانشگاه علم و فرهنگ ارتباط با پژوهشگاه های جهاد دانشگاهی یکی از مهمترین امتیازهای این دانشگاه در توسعه فعالیت های کارافرینانه مبتنی بر پژوهش است ،وی در این باره تاکیدکرد: وجه تمایز جدی ما اتصال به مراکز پژوهشی جهاد دانشگاهی است؛ جای مسرت است که دانشگاه علوم زیستی دانشگاه علم و فرهنگ با پژوهشکده رویان اتصال خوب علمی برقرار کرده، همچنین مجموعه فنی مهندسی این دانشگاه با پژوهشکده فنی و مهندسی برق جهاد دانشگاهی همکاری های موثری دارد.

دانشگاه باید از متن جامعه بیرون بیاید

در ادامه فراستخواه با اشاره به مستعمره بودن دانشگاه در کشور گفت: اصلی ترین مشکل دانشگاه ایرانی، زیستن در قلمرو مستعمراتی دولت است. با توجه به تجربه تاریخی که آزموده شده است، دانشگاه های خوب و موفق دنیا از متن جامعه و پویایی های درونی اجتماعی جامعه بیرون آمده است. در واقع از نیروی غیر دولتی شکل گرفته و از دل مردم و جامعه به سبب عطش و تقاضایی که برای دانش وجود داشت شکل گرفتند و اینگونه بود که دانشگاه به عنوان یک نظام مدرن ایجاد شد.

به گفته این جامعه شناس برجسته؛ دولت‌ها تنها یکی از بازیگران اصلی این نوع دانشگاه هستند؛ اگر نگاه کوتاهی به فرآیند دانشگاه های آلمان بیاندازیم، متوجه می‌شویم که دولت ها هر آنچه که لازم است تا دانشگاه نقشه موثری در جامعه داشته باشد را ایفا می‌کنند؛ تفکر آنان فرهیختگی ملت و پیشرفت یک دولت ملی به مدد دانشگاه است و وقتی به این نهاد می ‌رسند تمام مرکزیت خود را به نفع دانشگاه زیر پا می گذارند و آن را مورد حمایت قرار می‌دهند. همانگونه که پیش تر هم اشاره کردم، در ایران مشکل دانشگاه زیستن در قلمرو مستعمراتی دولت است. یعنی دانشگاه‌های ما نمی توانند با جامعه محلی، شهری، ملی و بین‌المللی ارتباط موثری بگیرند.

وی با اشاره به مدل های مختلف بیرون آمده از دانشگاه های کشور گفت: طی یک قرن اخیر شاهد مدل های مختلفی در دانشگاهی های کشور بوده ایم، یک مدل به عنوان مدل دموکراتیک شناخته شده است که در آن از معنای فنی دانش کاسته می ‌شود. در این مدل دانشگاه ایرانی تاثیر جدی بر تصمیمات و برنامه ‌های کشوری نداشته است. در کشور ما دانشگاه نخستین قربانی انقلاب فرهنگی بوده است.

فراستخواه ادامه داد: مدل بعدی مدل ایدئولوژیک است که نشان دهنده سنتی زده دانشگاه ها است. در این مدل دانشگاه ها تبدیل به یک ایدئولوژی رسمی قایل به دولت و حکومت شدند و حاصل آن این شد که ایدئولوژی دولتی به علم و دانش دانشگاه هم سایه انداخت. مدل مهاجرت دیگر مدلی بود که دانشگاه های کشور آن را تجربه کردند. اینکه دانشگاهیان بعد از دوران تحصیل تنها به کلاس داری کردن و گرفتن پایان نامه پرداختند که نهایت دانشجویان به مدرک گرایی رو آوردند و در هر صورت مهاجرت به بیرون یا به درون را انتخاب کردند.

وی تاکید کرد: گفتنی است، موج مهاجرت به بیرون در دهه هشتاد رخ داد که متاسفانه نشانه‌ های آن را در آینده هم شاهد هستیم مهاجرت به درون هم یعنی بی‌انگیزگی خستگی و فرتوت شدن دانشگاهیان خلاصه می‌شود که به انواع سرخوردگی های دانشجویان می‌توانیم اشاره کنیم.

به گفته وی، مدل منشیانه دانشگاهی از دیگر مدل های رسوخ پیدا کرده است که دانشجویان ما را به سمتی سوق داده است که تبدیل به افراد سازمانی می شوند نه یک فرد آکادمیک که می‌تواند تاثیرگذار باشد. در این مدل جامعه با دانشگاه پیوند برقرار نمی‌ کند.

فراستخواه ضمن تشریح مدل همدردی دانشگاه با جامعه گفت: مدل بعدی مدل هم دردی است. دانشگاه دهه ۲۰ تا ۶۰ شمسی چنین مدلی را تجربه کرده است. یعنی اینکه جامعه در شرایط نارضایتی و زخم های اجتماعی که مشکلات عدیده ‌ای را تجربه می کند دانشگاه در کنار آن قرار دارد و به عنوان یک همدرد در کنار جامعه ایستاده است. دانشگاهیان باید شرایط را تشخیص دهند و روشن سازی کنند و برای مسائل مختلف چاره جویی کنند و راه‌حل‌های علمی ارائه بدهد.

وی افزود: مدل مطلوب دانشگاه این است که در درجه اول یک نهاد اجتماعی فرصت ساز باید باشد تا فرصت هایی از جنس دانش، پژوهش و آموزش برای حل مسائل بسازد یعنی دانشگاه باید با جامعه کار کند نه برای جامعه. لازم است که دانشگاه به دل جامعه برگردد و دیوارهای خود را بردارد و پل بسازد.

پژوهش های جهاددانشگاهی در راستای حل مشکلات جامعه است

در ادامه فیضی گفت: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی از چهار پژوهشکده تشکیل شده که دارای ۱۴ گروه پژوهشی هم هست که در اقتصاد، مدیریت، جامعه شناسی، هنر و غیره فعالیت می‌ کند. ما در پژوهش دو مدل اصلی را مدنظر قرار داده ایم یکی شبکه برنامه و دیگری کار فرمایی.

وی افزود: در مدل شبکه برنامه هر گروه پژوهشی جهاد دانشگاهی باید یک مسئله محوری را که در جامعه باعث ایجاد مشکل شده است را در راستای حل آن معضل مشخص انتخاب کند. به اعتقاد من پژوهش جهاد دانشگاهی در خدمت جامعه و حل چالش‌ های آن است. در مدل کارفرمایی هم جهاد دانشگاهی یا پژوهش هایی را دریافت می کند یا آن را به دیگر نهادها پیشنهاد می دهد که دارای خروجی های مشخصی هم هستند.

در ادامه این مراسم تفاهم‌ نامه همکاری میان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی با دانشگاه علم و فرهنگ به امضای روسای دو مجموعه رسید و از پایان نامه ها رساله ها و پژوهشگران برتر تقدیر به عمل آمد.

اسامی برگزیدگان به قرار زیر است؛

گزارش: مهتاب دمیرچی