خلط پشت حلق؛ از علل و علائم تا تشخیص و درمان

چقدر در مورد علل ایجاد خلط پشت حلق اطلاعات دارید؟ آیا ترشح پشت حلق همیشه باعث بروز مشکل می‌شود؟ هر بار که تنفس می‌کنید، آلرژن‌ها، ویروس‌ها، گردوغبار و سایر مواد زائد وارد مجاری تنفسی می‌شوند. مخاط موجود در بینی و گلو تا حد زیادی این ذرات خارجی را جذب می‌کنند؛ پس وجود این مخاط ضروری است. اما گاهی به دلایلی، خلط زیادی در پشت حلق تولید می‌شود. این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد ناراحتی و مشکلاتی برای فرد شود. دلایل متعددی می‌تواند باعث ایجاد خلط بیش‌از‌حد در پشت حلق شود. در ادامه با علل، علائم، تشخیص و درمان خلط پشت حلق آشنا می‌شویم.

خلط پشت حلق چیست؟

خلط پشت حلق ماده غلیظ و چسبناکی است که بیشتر در هنگام بروز بیماری متوجه وجود آن در پشت گلوی خود می‌شوید. اما همان‌طور که گفتیم به‌منظور محافظت و حمایت از سیستم تنفسی، غشاهای مخاطی و سینوس‌ها همواره در حال تولید خلط هستند. این غشاها بینی، دهان، گلو، سینوس‌ها و ریه‌های شما را پوشانده‌اند. این مخاط چسبناک هستند و می‌تواند گردوغبار، آلرژن‌ها، ویروس‌ها و سایر ذرات خارجی را در مجراهای تنفسی از جمله در پشت حلق به دام بیندازد.

وقتی فرد سالم است، مخاط رقیق و کمتر قابل‌توجه است. در هنگام بیماری و یا قرارگیری در معرض ذرات با چگالی بالا، این مخاط غلیظ می‌شود و بیشتر وجود آن را در پشت حلق حس خواهید کرد. مخاط بخش مهمی از سیستم تنفسی شماست، اما اگر تولید بیش‌از‌حد آن آزاردهنده باشد، نیاز است تا برای کاهش آن اقدام کنید.

علت تولید بیش‌ازحد خلط پشت حلق چیست؟

دلایل متعددی می‌تواند باعث تولید خلط بیش‌ازحد در پشت حلق شود. خلط پشت حلق می‌تواند به علت بروز یک بیماری، تحریک گلو و یا عفونت ایجاد شود. متداول‌ترین دلایل ترشح بیش‌ازحد خطل پشت حلق عبار‌ت‌اند از:

1. عفونت ناشی از بیماری‌های ریوی و تنفسی

عفونت‌هایی مانند بیماری مزمن انسدادی ریه، برونشیت، آنفولانزا و سرماخوردگی می‌توانند منجر به تولید ناخواسته خلط در پشت حلق شوند. در هنگام بیماری خلط به‌منظور مقابله با باکتری‌ها و یا ذرات ویروسی در بدن افزایش می‌یابد.

2. برونشیت حاد

یکی از بیماری‌هایی که منجر به تولید خلط بیش از حد در گلو می‌شود، برونشیت حاد است. یکی از علائم اصلی برونشیت حاد، مقادیر بالای خلط است که معمولا به‌دلیل عفونت ویروسی ایجاد می‌شود.

3. تب یونجه و آسم

خلق پشت حلق به‌دلیل واکنش‌های آلرژیک ناشی از محرک‌هایی مانند تب یونجه و آسم هم به وجود می‌آید. در تب یونجه و آسم، پوشش داخلی برونش یا نایژه‌ها ملتهب شده و تولید خلط زیاد، باعث انسداد مجاری هوایی می‌شود.

4. فشار بیش‌از‌حد به تارهای صوتی

فشار بیش‌ازحد به تارهای صوتی مستقیما با تولید خلط در پشت گلو مرتبط است. بروز این مورد، در بسیاری از خواننده‌ها و یا افرادی که زیاد جیغ می‌زنند، رایج است. به‌طورکلی فریادزدن، صحبت‌کردن با صدای بلند و دیگر استفاده‌های نادرست از تارهای صوتی، در شکل‌گیری خلط پشت حلق مؤثرند. صاف‌کردن گلو خلط را از بین برده و یا شل می‌کند، اما با این کار تارهای صوتی بهم برخورد می‌کنند و در نتیجه، این کار باعث التهاب و خلط بیشتر می‌شود.

5. کشیدن سیگار

کشیدن سیگار باعث تجمع ذرات گردوغبار بر روی حنجره و در نتیجه کم‌آبی تارهای صوتی می‌شود. با هر مرتبه تنفس دود، حنجره به سمومی آلوده می‌شود که تا سه ساعت از آبرسانی مجدد به گلو جلوگیری می‌کند. در نتیجه به‌منظور رفع خشکی، خلط بیشتری تولید می‌شود.

6. آلاینده‌های موجود در هوا

آلاینده‌های موجود در هوا هم با خشک‌کردن و تحریک قسمت‌هایی از گلو باعث افزایش خلط پشت حلق می‌شوند.

علائم خلط و ترشح پشت حلق

ممکن است در حالت عادی متوجه علائم ناشی از تولید خلط زیاد در پشت حلق خود نشوید؛ مگر اینکه به‌دلیل عفونت تنفسی مانند ذات‌الریه، سرفه کنید و یا دچار شرایط خاصی مانند فیبروز کسیتیک و یا آسم باشید.

ممکن است خلط به‌صورت غیرطبیعی غلیظ، کف آلود، شفاف، زرد و یا سبز باشد. همچنین احتمال وجود خون در خلط پشت حلق وجود دارد. در برخی مواقع به‌دلیل غلظت بالای خلط، پاک‌سازی مجاری تنفسی به‌وسیله سرفه، می‌تواند دشوار باشد.

در برخی موارد علائم خلط می‌تواند نشانه‌ای از یک وضعیت جدی مانند بیماری مزمن انسدادی ریه و یا سرطان ریه باشد. اگر سرفه خلط‌دار می‌کنید و یا تولید خلط غیرعادی، مداوم و عودکننده دارید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.

به‌طورکلی علائم خلط پشت حلق ممکن است بسته به بیماری زمینه‌ای و اختلالات موجود در بدن متفاوت باشند. به‌عنوان‌مثال اگر علائم خلط ناشی از عفونت باشد، ممکن است تب و بدن درد را هم تجربه کنید.

علائم ترشح پشت حلق همراه با عفونت

بیماری‌های عفونی مانند سرماخوردگی، آنفولانزا، گلودرد و سینوزیت همراه با خلط پشت حلق می‌توانند باعث بروز علائم زیر شوند:

سرفهخستگیتب و لرز و تعریقسردرددردهای عضلانیحالت تهوع و ازدست‌دادن اشتهاآبریزش و یا گرفتگی بینیعطسهتورم غدد لنفاویگلودرد، خشکی گلو، بزرگ‌شدن لوزه‌ها.

خلط پشت حلق می‌تواند نشان‌دهنده‌ی مشکلات مختلفی مانند انسداد مزمن ریوی، برونشیت یا حتی سرطان ریه باشد که برای تشخیص آن باید به پزشک گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.

علائم خلط پشت حلق همراه با آلرژی

وجود آلرژی و خلط پشت حلق می‌توانند باعث بروز علائم زیر شوند:

قرمزی چشمسرفهخارش بینی، گلو و گوشآبریزش بینیعطسه.

علائمی که باید جدی گرفته شوند!

در برخی موارد علائم وجود خلط همراه با علائمی که نشانگر یک وضعیت جدی است رخ می‌دهد. در این مواقع باید با اورژانس تماس بگیرید:

رنگ آبی لب‌ها، ناخن‌ها و پوست (سیانوز)درد در قفسه سینهسرفه خونی و یا خلط صورتی رنگسرفه همراه با خلط زیاد و کفکاهش سطح هوشیاریضربان قلب سریعمشکلات تنفسیدرد شدید در هنگام بلعتورم ناگهانی صورت و یا گردن.

تشخیص ترشح پشت حلق (PDN)

بیشتر افراد آبریزش بینی به دلیل سرماخوردگی را با خلط پشت حلق اشتباه می‌گیرند. پس از مراجعه به پزشک، علائم خلط پشت حلق و همچنین سایر علائم مانند آلرژی و سرماخوردگی بررسی و ارزیابی می‌شود.

تشخیص درست به معنی دریافت درمان مناسب است. متأسفانه برخی از افراد بیماری خود را اشتباه تشخیص می‌دهند و بعضا فکر می‌کنند که وجود خلط در پشت حلق نشان‌دهنده‌ی آلرژی است. در نتیجه به‌صورت خودسرانه آنتی‌هیستامین مصرف می‌کنند که این کار باعث خشک‌شدن بینی و بدتر‌شدن اوضاع می‌شود.

به همین دلیل است که تشخیص صحیح بیماری توسط متخصص گوش و حلق و بینی بسیار مهم است. در اکثر مواقع معمولا پزشک اقدام به تشخیص و درمان بیماری زمینه‌ای که باعث ایجاد خلط اضافی شده‌است، خواهد کرد. ممکن است پزشک به‌منظور بررسی دستگاه گوارش فوقانی از نظر علائم التهاب، انجام نازندوسکوپی را پیشنهاد دهد. در برخی مواقع به‌منظور تشخیص دقیق‌تر، ممکن است تصویربرداری اشعه ایکس و اسکن سینوس‌ها و ریه‌ها لازم باشد.

درمان خلط پشت حلق با روش‌های پزشکی

درمان خلط پشت حلق به علت ایجاد آن بستگی دارد. دقت داشته باشید که این علامتدر اثر شرایط و بیماری‌های مختلفی ایجاد می‌شود و درمان آن به علت زمینه‌ای تولید خلط بیش‌ازحد بستگی دارد. در ادامه به بررسی چند روش درمانی می‌پردازیم:

1. درمان خلط پشت حلق با داروهای بدون نسخه

گاها بعد از یک سرماخوردگی یا دیگر دلایل ساده مانند سرماخوردگی دچار ترشح بیش‌ازحد خلط در گلو می‌شویم. در این موارد اکثر افراد (به‌خصوص ما ایرانی‌ها) به سراغ استفاده از داروهای بدون نسخه می‌رویم. پیشنهاد ما این است که بدون مشورت با پزشک از دارو استفاده نکنید. برخی از داروهای بدون نسخه‌ای که برای کمتر‌کردن خلط پشت حلق، می‌توانید تهیه کنید عبارت‌اند از:

داروهای خلط‌آور: خلط‌آورهایی مانند گایفنسین (Mucinex، Robitussin) می‌توانند باعث شل‌شدن مخاط گلو شود که به دفع راحت‌تر آنها کمک می‌گردد.دکونژستانت یکی از بهترین انواع شربت و قرص برای خلط پشت حلق: در برخی مواقع می‌توانید دکونژستانت (داروی ضد احتقان) مصرف کنید. این داروی ضد احتقان در اشکال مایع یا شربت، قرص یا کپسول و یا اسپری بینی در دسترس هستند. دو مورد از دکونژستانت های رایج عبارت‌اند از اکسی متازولین (Vicks Sinex) و سودوافدرین (Sudafed).

پیش از استفاده از داروهای بدون نسخه حتما دستورالعمل همراه دارو را مطالعه کنید. داروهای ضد احتقان می‌تواند سبب افزایش ضربان قلب و اختلال در خواب شود. در نتیجه بهتر است این دارو را در طول روز مصرف کنید.

2. پماد ویکس

ویکس پمادی است که تقریبا همه‌ی ما با بوی آن بزرگ شده‌ایم. دارویی که مادر و مادربزرگ‌هایمان برای درمان مشکلات مختلف از سردرد گرفته تا گرفتگی بینی، سرماخوردگی و غیره از آن استفاده می‌کردند. پماد ویکس حاوی مواد ضد احتقان است. این پماد به‌صورت موضعی قابل‌استفاده است و تأثیر زیادی در بهبود سرفه و احتقان دارد. می‌توانید تا زمانی‌که علائم بهبود پیدا می‌کنند، پماد را تا سه بار در روز روی گلو و قفسه سینه خود بمالید. قبل از استفاده، حتما دستورالعمل‌های روی بسته‌بندی محصول را مطالعه کنید.

3. داروهای تجویزی برای درمان خلط پشت حلق

اگر داروهای بدون نسخه کمکی به بهبود خلط پشت حلق نکرد، باید حتما به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید و از داروهای تجویز‌شده توسط پزشک استفاده کنید. پزشک با تشخیص دقیق علت بیماری، داروهای تخصصی و قوی‌تری را تجویز خواهد کرد. در صورت ابتلا به یک بیماری مزمن ریوی مانند فیبروز کیستیک هم داروهای خاصی به‌منظور رقیق‌سازی مخاط تجویز می‌شود.

اگر متوجه شدید که وضعیتتان تا سه تا چهار روز پس از استفاده از داروهای بدون نسخه تغییری نکرد و یا وخیم‌تر شد، می‌توانید از پزشک خود درخواست تجویز داروهای ضد احتقان قوی‌تر را داشته باشید. او به شما خواهد گفت که داروی تجویزی را به چه صورت مصرف کنید.

موکولیتیک هایی مانند سالین هایپرتونیک (Nebusal) و دورناز آلفا (Pulmozyme) هم رقیق‌کننده‌های مخاطی هستند که از طریق نبولایزر استنشاق می‌شوند. این داروها در دوزهای متفاوت در داروخانه‌ها موجود هستند و برای افراد 6 سال به بالا استفاده می‌شوند.

سالین هایپرتونیک، بیماری را به‌طور موقت تسکین می‌دهد و ممکن است با عوارض جانبی مانند سرفه، گلودرد و یا گرفتگی سینه همراه باشد. مصرف دورناز آلفا هم گاهی با ناراحتی گلو، تب، سرگیجه و آبریزش بینی همراه است.

اگر عامل خلط پشت حلق یک عفونت باکتریایی باشد، پزشک به‌احتمال زیاد آنتی‌بیوتیک تجویز خواهد کرد.

تغذیه مناسب برای درمان خلط پشت حلق

سعی کنید از مواد تقویت‌کننده سلامت سیستم تنفسی استفاده کنید. بهتر است در رژیم غذایی خود، غذاها و نوشیدنی‌های حاوی لیمو، زنجبیل و سیر را بگنجانید. این مواد غذایی می‌توانند به درمان سرماخوردگی، سرفه و رقیق‌سازی مخاط کمک کنند. غذاهای تند حاوی کپسایسین مانند فلفل قرمز هم می‌توانند به پاک‌سازی موقت سینوس‌ها و به حرکت درآمدن مخاط کمک کنند. برخی شواهد علمی نشان می‌دهند که مواد غذایی و مکمل‌های زیر می‌توانند از بروز بیماری‌های تنفسی ویروسی پیشگیری کرده و یا آنها را درمان کنند:

ریشه شیرین‌بیانجینسینگانواع توت‌هاانارروی (زینک) خوراکی.

افزودن این مواد به رژیم غذایی بی‌خطر است. اما اگر از داروهای تجویزی استفاده می‌کنید، قبل از افزودن هر ماده جدیدی به سبد غذایی خود، از پزشک خود بپرسید.

نوشیدن مایعات کافی، به‌خصوص مایعات گرم می‌تواند جریان مخاط را رقیق کند. سعی کنید در طول روز در رژیم غذایی خود آب‌میوه، چای کم‌رنگ و سوپ رقیق را بگنجانید.

داروی گیاهی برای ترشحات پشت حلق

درمان گیاهی خلط پشت حلق یکی از راه‌های مرسوم در بهبود این وضعیت است. برای درمان گیاهی، باید مواد غذایی خاصی را در رژیم غذایی خود بگنجانید که شامل موارد زیر است:

1. اسانس اکالیپتوس

اسانس اکالیپتوس یکی از راه‌های پاک‌سازی خلط پشت حلق است. این اسانس باعث رقیق‌سازی مخاط و جداشدن آنها به‌وسیله سرفه می‌شود. همچنین اگر از سرفه رنج می‌برید، اکالیپتوس باعث تسکین آن می‌شود. برای بهره‌مندی از فواید این ماده، می‌توانید بخار آب ترکیب‌شده با اسانس اکالیپتوس را استنشاق کنید.

2. روغن نارگیل

روغن نارگیل برای درمان خلط پشت حلق فواید زیادی دارد. خواص ضدالتهابی نارگیل برای باعث تسکین خلط پشت حلق می‌شود. علاوه بر این روغن نارگیل دارای خواص ضدمیکروبی است که به مقابله با باکتری‌ها، قارچ‌ها و چندین ویروس فصلی دیگر کمک می‌کند.

درمان خلط پشت حلق با طب سنتی

طب سنتی مانند هر بیماری دیگری برای برطرف‌کردن خلط پشت حلق هم راه‌هایی را توصیه می‌کند. برخی از این راه‌ها عبارت‌اند از:

1. غرغره آب‌نمک

غرغره آب‌نمک گرم می‌تواند به پاک‌سازی خلط پشت گلو کمک کند. حتی امکان ازبین‌بردن میکروب‌ها و تسکین گلودرد هم توسط غرغره آب‌نمک وجود دارد. بدین منظور یک فنجان آب را با ½ تا ¾ قاشق چایخوری نمک مخلوط کنید. بهتر است برای این کار از آب گرم استفاده کنید، زیرا نمک سریع‌تر حل می‌شود. پس از ترکیب، کمی از آب‌نمک را بنوشید و کمی سرخود را به عقب خم کنید. مخلوط را در گلوی خود نگه دارید و به مدت 30 تا 60 ثانیه غرغره کرده و سپس آب را تف کنید. در صورت نیاز این کار را مجددا تکرار کنید.

2. افزایش رطوبت هوا

افزایش رطوبت هوا می‌تواند مخاط را رقیق کند. می‌توانید بدین منظور از یک دستگاه بخار استفاده کنید و چندین بار در طی روز آن را روشن نگه دارید. فقط باید آب دستگاه را به‌صورت روزانه عوض کنید و آن را مطابق دستورالعمل تمیز نمایید. استفاده از دستگاه رطوبت‌ساز در طول شب، باعث کاهش خلط پشت حلق صبحگاهی می‌شود.

درمان خلط پشت حلق در کرونا

این روزها یکی از رایج‌ترین بیماری‌هایی که باعث ایجاد خلط پشت حلق می‌شود کرونا است. برخی از راه‌های درمان و بهبود خلط پشت حلق در حین و پس از ابتلا به کرونا در ادامه آورده شده‌است:

گلوی خود را مرطوب نگه دارید. این کار به رقیق‌شدن و کنده‌شدن مخاط از سطح گلو کمک می‌کند.نوشیدن مایعات گرم مانند چای و سوپ هم به گرم‌شدن مجاری تنفسی و پاک‌سازی خلط پشت حلق کمک می‌کند.می‌توانید به‌منظور تسکین خلط پشت حلق یک قاشق‌چای‌خوری عسل را در آب یا چای داغ حل کنید و بنوشید.دوش آب گرم و استفاده از دستگاه رطوبت‌ساز هم به تسکین وضعیت موجود کمک می‌کند.استفاده از داروهای خلط‌آور هم مؤثر است و به پاک‌سازی گلو کمک می‌کند.

عوارض خلط پشت گلو

وقتی خلط بیش‌ازحد در پست گلو جمع شود، ممکن است ناراحتی و یا عوارضی را برای فرد به وجود بیاورد که عبارت‌اند از:

در اغلب موارد خلط پشت حلق باعث بروز سرفه‌های ممتد و آزاردهنده می‌شود.گاهی تولید بیش‌ازحد مخاط سبب بسته‌شدن مجاری تنفسی می‌شود.امکان سرایت خلط و عفونت چرکی به سایر مجاری تنفسی وجود دارد.بروز خلط پشت حلق به‌مرورزمان باعث آسیب‌رسانی به تارهای صوتی خواهد شد.گاهی عدم رسیدگی به خلط پشت حلق باعث بروز وضعیت‌های پزشکی حادتر می‌شود.

سؤالات متداول شما

تا به اینجای مطلب در مورد علل تولید بیش‌ازحد مخاط پشت حلقی صحبتکردیم و علائم و راه‌های برطرف کردن آن را با هم مرور کردیم. در ادامه به برخی از سؤالات پرتکرار شما در این زمینه پاسخ می‌دهیم. تا انتهای مطلب همراه ما باشید.

نتیجه‌گیری و راهنمای مراجعه به پزشک

بدن شما همواره در حال تولید مخاط است. این مخاط سطوح دهان، گلو، حلق و ریه و غیره راذ مرطوب نگه می‌دارند. علاوه بر این این مخاط گردوغبار، ویروس، باکتری و یا هر عامل خارجی که از مجاری ریوی و به طرق دیگر وارد بدن شده باشد با جذب می‌کند و سپس این عوامل بیگانه توسط سیستم ایمنی از بین می‌روند. هرچند خلط به‌صورت طبیعی مفید استف اما مقدار زیاد آن می‌تواند مشکل‌ساز باشد.

تولید بیش‌ازحد مخاط در پشت حلق اغلب به دلیل یک بیماری جزئی است و باگذشت زمان رفع می‌شود. با این حال گاهی اوقات وجود مخاط در پشت حلق برای مدت طولانی می‌تواند نشانگر یک مشکل جدی‌تر باشد و نیاز به مداخله پزشکی دارد. به‌طورکلی اگر خلط پشت حلق مداوم و تکرارشونده دارید، مقدار مخاط تولیدشده مدام در حال افزایش است، خلط پشت حلق با علائم نگران‌کننده دیگر همراه است حتما به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.

شما می‌توانید بهترین متخصص گوش و حلق و بینی را در دکترتو پیدا کنید و به‌صورتی اینترنتی نوبت بگیرید. حتی می‌توانید به‌صورت تلفنی و آنلاین از پزشکان برتر کشور مشاوره بگیرید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!