آیا بن سلمان پدرش را از قدرت برکنار کرده است؟!

خبرگزاری فرانسه در گزارشی به نقل از برخی کارشناسان و دیپلمات‌ها نوشت، محمد بن سلمان در حال تغییر از حاکم واقعی عربستان به پادشاهی که هنوز بر تخت ننشسته، است، در حالی که ملک سلمان پا به سن گذاشته، در حال حاضر بن سلمان به استقبال مهمانان خارجی رفته و ریاست اجلاس‌های منطقه‌ای به میزبانی کشورش را به دست گرفته است.

به گزارش ایسنا، همه‌گیری کرونا و نگرانی‌ها بابت سلامتی پادشاه ۸۵ ساله عربستان این فرصت را به پسر ۳۶ ساله او داده تا در دیدارهای علنی و میزبانی‌ها زمام امور در این کشور را به دست بگیرد و این در حالی است که ملک سلمان از حضور خود در تجمع‌ها کاسته است.

از ژوئن ۲۰۱۷ که محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد عربستان تعیین شد، او به عنوان حاکم دوفاکتوی این کشور شناخته می‌شود؛ اما او به تازگی در اوایل ماه جاری میلادی به تنهایی به استقبال امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه رفت و ریاست اجلاس سران کشورهای حوزه خلیج فارس در ریاض را برعهده گرفت.

این در حالی است که ملک سلمان به ندرت از حضور در اجلاس سالانه کشورهای حوزه خلیج فارس و سخنرانی در این اجلاس صرف‌نظر می‌کند و او به علاقه‌اش برای دست دادن با تعداد بیشتری از شرکت‌کنندگان مشهور است.

یاسمین فاروق، یکی از پژوهشگران پژوهشکده "کارنگی" اظهار کرد: این ایده که ولیعهد، حاکم فعلی کشور شده، با روسای کشورهای خارجی دیدار کرده و ریاست اجلاس‌ها را بر عهده داشته باشد، زمانی گرفته شد که پادشاهان سعودی از وضعیت جسمانی مناسبی برخوردار نبودند.

فاروق در این اظهارات خود به دوره‌ای از تاریخ عربستان اشاره کرد که ملک عبدالله، پادشاه فقید این کشور ولیعهد ملک فهد بود، در واقع ملک فهد در ۱۰ سال پایانی عمر خود چندین بار سکته کرد و در آن سال‌ها قادر به رسیدگی به امور کشور نبود و ولیعهدش کارها را انجام می‌داد.

فاروق در ادامه گفت: نکته جدیدی که وجود دارد این است که نقش موازی و بلکه پررنگ‌تر ولیعهد حتی زمانی که ملک سلمان تمامی مسؤولیت‌های خود را انجام می‌دهد، از سوی مردم و رسانه‌ها پذیرفته شده است.

ملک سلمان از زمان شروع کرونا در منطقه شهر نئوم مستقر است که با طرح ابتکاری بن سلمان در حال احداث در ساحل دریای سرخ واقع در شمال غرب عربستان است.

در حقیقت آخرین مسؤول خارجی که ملک سلمان با او در ریاض دیدار کرد، دومینیک راب، وزیر خارجه سابق انگلیس در مارس ۲۰۲۰ بود و پس از آن او ژوئیه گذشته با هیثم بن طارق، پادشاه عمان در شهر نئوم دیدار کرد.

آخرین سفر خارجه ملک سلمان نیز در ژانویه ۲۰۲۰ به کشور عمان بود که برای عرض تسلیت بابت درگذشت سلطان قابوس بن سعید، پادشاه فقید عمان به این کشور سفر کرده بود.

بن سلمان از زمانی که ولیعهد عربستان شده، تغییرات اجتماعی بزرگی را در این کشور محافظه‌کار اعمال کرده و او برای گسترش اسلامی میانه‌رو تبلیغ کرده و درب‌های این کشور را به روی انواع سرگرمی‌ها و تفریحات و گردشگری گشوده و برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی با هدف توسعه منابع اقتصادی این کشورِ متکی به نفت تلاش کرده است.

با این حال بن سلمان که در پست‌های مختلفی از جمله معاون نخست وزیر، وزیر دفاع و رئیس صندوق سرمایه‌گذاری‌های عمومی مشغول به فعالیت است، با چالش‌های متعددی مواجه است که مهمترین آنها پرونده قتل جمال خاشقچی، روزنامه نگار عربستانی است که در سال ۲۰۱۸ در ساختمان کنسولگری عربستان در شهر استانبول به دست چند عربستانی کشته شد.

چنین به نظر می‌رسد که بن سلمان در مقایسه با پدرش ملک سلمان از همگرایی احتمالی با رژیم صهیونیستی بیشتر استقبال می‌کند.

کریستین دیوان، پژوهشگر موسسه کشورهای عرب حوزه خلیج فارس در واشنگتن اظهار کرد: ولیعهد از طول عمر ملک‌ سلمان استفاده می‌کند، در واقع حضور مستمر او حاکمیت سنتی را فراهم می‌کند که خود پوششی برای اقدامات جوان‌گرایانه و غیر سنتی بن سلمان است.

مقامات عربستانی علت غیبت ملک سلمان در نشست کشورهای حوزه خلیج فارس در ریاض را توضیح ندادند به ویژه که او تنها دو روز قبل از این اجلاس، به مناسبت تصویب بودجه سخنرانی تلویزیونی داشت.

در همین راستا علی الشهابی، مشاور دولت عربستان به نقل از برخی منابع موثق توییت کرد: ملک سلمان از وضعیت جسمانی خوبی برخوردار است؛ اما زمانی که ماسک می‌زند، احساس راحتی ندارد، او تمایل دارد با مردم دست بدهد و به گرمی از آنها استقبال کند، بنابراین برای حفظ سلامتی ایشان و دور بودن از جمعیت، تدابیر احتیاطی بیشتری در پیش گرفته شدند.

پیش از اجلاس اخیر، بن سلمان سفری پنج روزه به کشورهای حوزه خلیج فارس داشت و استقبال‌ها از او در این سفر تقریبا در سطح پادشاهی بود و این سفرها به شکل گسترده‌ای در رسانه‌ها بازتاب داده شدند.

یک دیپلمات غربی در ریاض گفت: هماهنگی‌ها با دفتر پادشاهی از طریق دفتر بن‌سلمان انجام می‌شوند این در حالی است که ملک سلمان نزدیک به دو سال است در رسانه‌ها حضور نیافته است.

این دیپلمات که ترجیح داد نامش فاش نشود، در ادامه گفت: ولیعهد جایگاه خود را از وضعیت پادشاه آینده به ایده پادشاهی که هنوز تاج‌گذاری نشده تغییر داد.

به نظر می‌رسد مدت‌های طولانی است که مسیر بن سلمان برای رسیدن به حاکمیت و بر تخت نشستن فراهم شده و هیچ مانعی برای بر تخت نشستن او وجود ندارد چرا که او تمامی رقبای خود را یکی پس از دیگری کنار زده و اکنون نیز مخالفانش در خارج از عربستان پراکنده هستند.

حسین ابیش، از پژوهشگران برجسته موسسه کشورهای عرب حوزه خلیج فارس اظهار کرد: هیچ منبع مشخصی برای اپوزیسیون فعال در داخل خاندان پادشاهی و یا بیرون آن وجود ندارد و بن سلمان آشکارتر و قدرتمندتر شده و روند جانشینی با گام‌های بلندی ادامه دارند.

ماه‌ها است عربستان به دلیل پرونده قتل خاشقجی نگران برخورد مستقیم غرب با بن سلمان است.

دیپلمات دیگری در ریاض گفت: دفتر پادشاهی عربستان تلاش کرد این نگرانی‌ها را پس از سفر ماکرون به عربستان کنار بزنند و آنچه اکنون اهمیت بیشتری دارد موضعگیری دولت آمریکا است.

جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا تعهد داد تضمین قطعی را که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق به عربستان داده بود، لغو کند، او تاکنون نیز گفت‌وگوی مستقیمی با بن سلمان نداشته؛ اما تاکید کرد که تعامل با او اجتناب‌ناپذیر است.

این دیپلمات در ادامه گفت: این مورد مساله زمان است و با گذشت زمان حل خواهد شد.