حضرت زینب(س) برترین الگوی مدیریت بحران را در تاریخ ثبت کرده است

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، حضرت زینب علیهاالسلام نیز ازعاشقان عبادت و شب زنده داران عاشق بود، و هیچ مصیبتى او را از عبادت باز نداشت. امام سجاد علیه السلام فرمودند:«ان عمتى زینب کانت تؤدى صلواتها، من قیام الفرائض والنوافل عند مسیرنا من الکوفه الى الشام وفى بعض منازل کانت تصلى من جلوس لشده الجوع والضعف» عمه‏ ام زینب در مسیر کوفه تا شام همه نمازهاى واجب و مستحب را اقامه مى‏ نمود و در بعضى منازل از شدت گرسنگى و ضعف، نشسته نماز می گزارد. امام حسین علیه السلام که خود معصوم و واسطه فیض الهى است، هنگام وداع به خواهر عابدش مى‏ فرماید:« یا اختاه لا تنسینى فى نافله اللیل» خواهر جان! مرا در نماز شب فراموش مکن!» این نشان از آن دارد که این خواهر، به قله رفیع بندگى و پرستش راه یافته و به حکمت و هدف آفرینش دست ‏یازیده است. لذا در این خصوص با حجت الاسلام دکتر «ایمان ضرابی» پژوهشگر و استاد حوزه و دانشگاه گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.

در خصوص چگونگی ولادت حضرت زینب (ع) توضیح دهید؟

در متون تاریخی ما آمده است ،هنگام ولادت حضرت زینب (س)، پیامبر(ص) در سفر بودند. امیرالمؤمنین(ع) براى نامگذارى این مولود فرمودند: «بر پیامبر(ص) سبقت نمى گیرم». تا آنکه حضرت آمدند و منتظر وحى شدند. جبرئیل نازل شد و عرض کرد: خداوند سلام مى رساند و مى فرماید: «این دختر را زینب نام بگذار، چه اینکه این نام را در لوح محفوظ نوشته ایم». وقتی خبر تولد نوزاد عزیز، به گوش رسول خدا (ص) رسید. رسول خدا (ص) براى دیدار او به منزل دخترش ‍ حضرت فاطمه زهرا (س) آمد و به دختر خود فاطمه (س) فرمود: ((دخترم ، فاطمه جان ، نوزادت را برایم بیاور تا او را ببینم )). فاطمه (س) نوزاد کوچکش را به سینه فشرد، بر گونه هاى دوست داشتنى او بوسه زد، و آن گاه به پدر بزرگوارش داد. پیامبر (ص) فرزند دلبند زهراى عزیزش را در آغوش کشیده ،صورت خود را به صورت او گذاشت فرمودند:«وصیت مى کنم به حاضرین و غایبین که این دختر را به خاطر من پاس بدارید، که همانا وى به خدیجه کبرى(ع) مانند است». سکینه و وقار آن حضرت را به خدیجه کبرى(ع) و عصمت و حیائش را به فاطمه زهرا(س) و فصاحت و بلاغتش را به على مرتضى(ع) و حلم و بردباریش را به برادرش حسن (ع) و شجاعت و قوت قلبش را به حضرت سیدالشهداء(ع) همانند نموده اند.

حضرت چه نقش و جایگاهی در پاسداری از دین مبین اسلام داشتند؟

بیان برخی روایات توسط اهل بیت (ع) بیانگر جایگاه و منزلت این بانوی بزرگوار در طول تاریخ اسلام است. بر همین اساس پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: حضرت علی (ع) خودش زینت اهل دنیاست، ولی دخترش به جایی می رسد که زینت پدر می شود. حضرت فاطمه (س) سوال می کنند، پدر جان اگر زینب(س) زینت این خاندان می شود، پس چرا هنگام تولد ایشان گریستید؟ فرمودند: از خداوند اجازه نامگذاری بر زینب را گرفتم، وی را ام المصائب (یعنی مادر همه سختی ها و دشواری ها) نام نهادند، در واقع این نامگذاری توسط پیامبر اسلام (ص) صورت گرفت.

گفته شده است،جبرییل از سوی خداوند این نام را به پیامبراکرم (ص) رسانده است، چون این بانوی بزرگوار از دوران کودکی با مصیبت های مختلفی مواجه شدند، مانند رحلت پیامبر اسلام (ص) و پس از چند روز شهادت مادر بزرگوارشان حضرت فاطمه (س) و سپس شهادت امام حسن مجتبی (ع) و در نهایت شهادت امام حسین (ع) و واقعه کربلا بوده است که نشان می دهد لقب «ام المصائب» چه آینده ویژه ای را برای حضرت زینب (س) ترسیم کرده است.

بر هیچ مسلمانی پوشیده نیست در واقعه عاشورا اگر حضرت زینب(س) در دوران اسارت با آن سخنرانی های ارزشمند خود از دین مبین اسلام و اهل بیت پیامبر اکرم (ص) دفاع نمی کردند و به یزیدیان نمی گفتند که هر چقدر شما سعی و تلاش کنید، نمی توانید نام اهل بیت (ع) و دین ما را محو کنید، امروز این میراث بزرگ به دست ما نمی رسید لذا این میراث به واسطه خدماتی است که حضرت زینب (س) انجام دادند و اکنون در اختیار ما قرار دارد. حضرت سجاد (ع) فرموده اند: خداوند حق عمه ام زینب (س) را به ما و شیعیان ما حلال گرداند؛ این جمله ارزشمندی است، یعنی این بانوی بزرگوار بر گردن تک تک ما حق دارد که ما باید آن را ادا کنیم و در جای دیگر می فرمایند: عمه جان من زینب (س) به لطف خداوند اندیشمندی فهیم و خوش فکر است که نزد کسی تعلیم ندیده است که همه اینها بیانگر جایگاه و منزلت این بانوی بزرگ اسلام است،حضرت زینب(س) در سخنرانی خود در دارالعماره به ابن زیاد فرمودند:حمد و سپاس خدای را که ما را به وسیله پیامبرش گرامی داشت و از هرپلیدی و آلودگی پاک و مبرا ساخت و همانا شخص تبهکار رسوا می شود و بدکار دروغ می گوید و او غیر از ماست، مادرت به عزایت بنشیند ای فرزند مرجانه... شجاعت این علیا مخدره ضامن تداوم اسلام ومعارف قرآن شد.

چگونگی الگوگیری از صبر و استقامت حضرت در جامعه کنونی امروز ما؟

شخصیتی های بزرگ و انسان های کامل را هیچ گاه نمی توان از یک زاویه مورد مطالعه و تحلیل قرار داد بلکه باید از زوایای گوناگونی به عظمت شخصیتی آنان راه یافت . قرار دادن روز ولات حضرت زینب سلام الله علیها به عنوان روز پرستار نباید باعث شود از زوایای دیگر شخصیتی ایشان غافل شویم. به نظر می رسد حضرت زینب سلام الله علیها در جایگاهی فراتر از یک پرستار نقش آفرینی کرده بلکه می توان ایشان را الگویی برای مدیریت و پیروزی در بحران های چند ضلعی نامید. برای روشن تر شدن ابعاد شخصیتی این بانوی نمونه به بررسی مختصری ازچگونگی عملکرد ایشان در بحران های متعدد و متفاوتی که با آن ها روبرو شدند می پردازیم.

تعدد بحران هایی که حضرت زینب سلام الله علیها با آن روبرو شدند را می توان در جریان عاشورا مشاهده نمود. اینک ضمن بیان هر یک از این بحران ها نوع مدیریت عقیله بنی هاشم (س)را در هر یک از آن ها را می کاویم. باید توجه داشت که مهار هر یک از این بحران ها به تنهایی نیاز به فهم و توانمندی تخصصی جدی دارد چه رسد به این که آن ها را به فرصت های بزرگ برای پیشبرد اهداف حق طلبانه مورد نظر تبدیل نمود!منظور از بحران های چندضلعی آن است که شرایط به گونه ای باشد که چندین بحران در یک برهه زمانی یکجا و همزمان در یک واقعه بروز یابند. به جرآت می توان واقعه عاشورا را از این دست بحران ها و بلکه نمونه ای منحصر به فرد از آن جمله دانست که در طول تاریخ نمونه ای برای آن یافت نمی شود.

بر این اساس، مدیریت بحران حضرت زینب (س)می تواند الگویی ممتاز برای مدیریت بحران ها شمرده شود. اکنون با برشمردن اضلاع متفاوت این بحران در پی واکاوی قدرت مدیریتی فوق العاده حضرتشان هستیم. مدیریت خود در هنگام بروز مصیبت ها، اولین ویژگی برای مدیریت بحران هاست. کسی که در بحران ها، صبر خود را از دست بدهد و منفعل شده و روحیه خود را از دست دهد، از ابتدایی ترین بایسته های مدیریت بحران به دور است. ببینید این بانو، مصیبت هجده نفر از عزیزترین عزیزانش را با چشم خود مشاهده کرد. این مسأله به خودی خود بحران شخصی سنگینی است که نیازمند مدیریتی درونی است که شخص بتواند با این حجم از مصیبت کنار آمده و لحظه ای تسلط بر روح و رفتار خود را از دست ندهد.

این مهارت در این حد، نشان از رشد فوق العاده روحی و ایمان قوی شخص دارد.بطور قطع تسلط بر چنین مصائبی نشان از اعتقاد راسخ فرد به حیات پس از مرگ دارد و درعین اعتقاد به گذرا بودن این دنیا؛ چنان که امیرالمؤمنین (ع)می فرمایند:«در برابر دنیایى که گرفتارى آن، مانند خواب هاى پریشان شب مى گذرد شکیبا باش.»،حضرت زینب (س)بهترین نماد و الگوی خودکنترلی و صبر را در شدیدترین مصیبت هایی که با چشم خود نظاره کردند به ثبت رسانده اند. جا دارد نسل جوان ما این ویژگی شخصیت زینب کبری(س)را در خود نهادینه کنند و بحران های شخصی را به خوبی و صبورانه مدیریت کرده و بر مصایب شخصی شان صبر پیشه کنند ویاد بگیرند که دراین کشور نیاز به مدیرانی دارد که از هوش مدیریتی بالایی در کنترل بحران ها برخوردارند و از چهره هایی مانند حضرت زینب (س) و زندگی ایشان درس بگیرند.

ببینید عقیله بنی هاشم، تنها مسئول خود و داغ هایی که بر دل داشت نبود بلکه مهم تر از آن، به عنوان بزرگتر و سرپرست قافله داغدیدگان عاشورا، وظیفه سنگین سرپرستی و نه فقط پرستاری خیل یتیمان و زنان و کودکان داغدیده را بر عهده داشتند.بلکه ایشان هنر آماده سازی مواجهه داغدیدگان با مصیبت وارده را هم داشتند تا شخص مصیبت زده بتواند این داغ را در خود پذیرش کند و به زندگی عادی خود بپردازد نه اینکه آسیب ببیند یا از بین برود .

خوب است مسئولین جامعه اسلامی نیز با الهام از این رویکرد بن بست شکن زینبی، زمینه غلبه بر انواع فشارهای اقتصادی و حیثیتی جبهه باطل را فراهم آوردند.ایشان به خوبی و با روحیه بسیار قوی که از ایمان ناب و مستحکم خود به خدای متعال و هدف مقدسی که در آن گام برداشته بودند ناشی می شد، ضمن روحیه دادن به زنان، از کمک آن ها برای مدیریت یتیمان و ضعیف تر ها بهره بردند و خود نیز از تمام توانشان در این باره استفاده کردند. یعنی در سخت ترین شرایط و با کم تر ین امکانات از نیروهایی که خود با مصیبت های فراوان دست و پنجه نرم می کردند برای مدیریت قافله سوگواران کربلا بهره بردند.

در خصوص زوایای پنهان زندگی حضرت مختصر توضیح بفرمایید؟

اجازه بدید این سوال شما را اینگونه پاسخ بدم ایشان در همان زمان کودکی خود (که ارتحال پیامبر خدا (ص) نزدیک بود) خوابی را مشاهده می کنند نزد پیامبر اکرم (ص) آمده و با زبان کودکانه خویش، این رؤیا را بدین شرح برای جدشان پیامبر اکرم (ص) بازگو می‌کنند؛ «ای رسول خدا! دیشب در خواب دیدم که باد سختی وزید که بر اثر آن دنیا در ظلمت فرو رفت و من از شدت آن باد به این سو و آن سو می‌افتادم؛ تا اینکه به درخت بزرگی پناه بردم، ولی باد آن را ریشه کن کرد و من به زمین افتادم.

دوباره به شاخه دیگری از آن درخت پناه بردم که آن هم دوام نیاورد. برای سومین مرتبه به شاخه دیگری روی آوردم، آن شاخه نیز از شدت باد در هم شکست. در آن هنگام به دو شاخه به هم پیوسته دیگر پناه بردم که ناگاه آن دو شاخه نیز شکست و من از خواب بیدار شدم.»، رسول مکرم اسلام (ص) با شنیدن خواب زینب (س)، بسیار گریستند و حوادثی را که در انتظار ایشان بود، تعبیر فرمودند: تا او که دست پرورده علی (ع) و بزرگ شده دامان زهرا (س) بودند، خود را برای رویارویی با این حوادث مهیا کنند.

رسول گرامی اسلام (ص) چنین فرمودند:«درختی که اولین بار به آن پناه بردی، جدّ توست که به زودی از دنیا می‌رود؛ و دو شاخه بعد، مادر و پدر تو هستند که آن‌ها هم از دنیا می‌روند و آن دو شاخه به هم پیوسته؛ دو برادرت حسن و حسین هستند که در مصیبت آنان، دنیا تاریک می‌شود.» این جریان خود میتواند گواهی روشن باشد از اینکه عقیله بنی هاشم (س) ماموریت بزرگی بر دوش داشته که گویا اساس تولد ایشان وهدف بدنیا آمدنشان را به ما نشان میدهد، فرزندی که از کودکی او را آگاه به اتفاقات سالهای بعد عمرش کردند و او نیز از مسولیت خطیر خود با خبر است، به نظرم این حلقه ی مفقوده جزو زوایای پنهان زندگی حضرت زینب(س) است که چندان بدان پرداخته نشده .

پایان پیام/35