جلوه‌های ارادت ادیبان و اندیشمندان مسیحی به امام علی(ع)

به گزارش خبرنگار مهر، امروز بنا بر تقویم میلادی، سالروز میلاد حضرت عیسی مسیح (ع) است. حضرت عیسی بن مریم (ع)، ملقب به مسیح، چهارمین پیامبر از پیامبران اولوالعزم و صاحب شریعت است. کتاب آسمانی او انجیل نام دارد. آن حضرت فرزند حضرت مریم (سلام‌الله‌علیها) بود ولی پدر ندارد، لذا تولدی منحصر به فرد و شگفت‌انگیز داشته که در قرآن کریم به آن اشاره شده است.

گرایش معنوی برخی از مسیحیان به امامان شیعه تا جایی است که گاه با تعبیر مسیحی شیعی از آنان یاد می‌شود. این گونه عناوین مسامحه‌آمیز که گاه در مورد برخی از متعقدین به ادیان و مذاهب دیگر نیز به کار می‌رود، در واقع دلالتی اعتقادی ندارد، و بلکه حاکی از آن است که چهره‌های اسلامی، از معیارهای والای انسانی و اخلاقی برخوردارند، و گویا برخی از مسیحیان، تجسم مسیح را در امامان شیعه می‌بینند. شاهد آن که، آنتوان بارا، با رویکردی تحقیقی، ادبی و عاطفی، و با استفاده از نظریات اسلام و مسیحیت، زندگی و شهادت حضرت عیسی از دیدگاه مسیحیت، و زندگی و شهادت امام حسین (ع) از دیدگاه اسلام را با هم مقایسه کرده است. جرج جرداق نیز امام علی را تجسمی از مسیح می‌دید، و حتی به روایتی از پیامبر مبنی بر شباهت امام با حضرت عیسی استناد می‌کرد.

مهدی امین فروغی، شاعر، نویسنده و پژوهشگر عاشورایی به مناسبت ۲۵ دسامبر، مصادف با سالروز ولادت حضرت عیسی مسیح (ع) و عید بزرگ مسیحیان جهان، در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است، در خصوص جایگاه حضرت امیرالمومنین علی (ع) از دیدگاه اندیشمندان مسیحی به بیان نکاتی پرداخته که در ادامه می‌خوانید:

خوش‌تر آن باشد که سرّ دلبران

گفته آید در حدیث دیگران

شخصیت امیرالمؤمنین علی (ع) در طول تاریخ، مورد توجه و ستایش بسیاری از اندیشمندان مسیحی قرار گرفته است و شاعران و نویسندگان حق‌جوی و آزاده، فارغ از تعصبات دینی و مذهبی، از سر دلدادگی به مدح حضرت او زبان گشوده و آثاری گران‌قدر از خود به یادگار گذاشته‌اند.

برخی از این بزرگان در قالب کتاب و برخی در منظومه‌های کوتاه و بلند، وجود مقدس امیرمؤمنان (ع) را ستوده و فضائل آن حضرت را برشمرده‌اند و در آثار خود، این حقیقت را متذکر شده‌اند که علی (ع) تنها به مسلمانان و شیعیان تعلق ندارد؛ بلکه حضرتِ او از آنِ همه انسان‌هاست و همگان از خورشید وجود او نور می‌گیرند.

جبران خلیل جبران (۱۸۸۳ تا ۱۹۳۱)، نویسنده و هنرمند نامدار مسیحی که کتاب پیامبر او شهرتی جهانی دارد، در جایی می‌گوید: «این عظمت و بزرگی علی‌بن‌ابی‌طالب (ع) بود که باعث شهادت او شد. عرب مقام رفیع او را درک نکرد؛ اما ایرانیان به شناخت او روی آوردند و توانستند گوهر را از سنگ‌ریزه تمیز دهند. او مانند همه پیام‌آوران الهی که در میان قوم خود ناشناخته‌اند، پیش از آنکه رسالت خود را به انجام رساند، رخت از جهان بربست.»

جورج جرداق (۱۹۳۱ تا ۲۰۱۴)، شاعر و نویسندۀ بزرگ لبنان، شخصیت مسیحی دیگری است که کارنامۀ خود را با مهرورزی به علی (ع) مزین کرده و کتاب گران‌سنگ امام علی؛ صوت العدالة الانسانیه اثر جاودانۀ اوست. جورج جرداق تربیت‌شدۀ برادر بزرگ‌تر خود، فؤاد جرداق (۱۹۱۰ تا ۱۹۶۵) است و هم‌او بود که برادر کوچک‌تر خود، جورج، را با شخصیت امام علی (ع) و کتاب نهج البلاغه آشنا کرد. فؤاد جرداق در جایی می‌گوید:

کُلّما بی عارضُ الخَطبِ ألَم رحتُ أشکوا لِعَیّ عِلَّتی

وَ صَمانی مِن عَنَّا الدَّهْرِ ألَم وَ عَلیٌّ مَلْجَأٌ مِنْ کُلِّ هَمّ

هر گاه گرفتار غم و رنجی می‌شوم و سختی‌های روزگار مرا به‌ستوه می‌آورد،

به علی (ع) پناه می‌برم و با او نجوا و درد دل می‌کنم؛ زیرا او پناهگاه دردمندان است.

بولس سلامه (۱۹۰۲ تا ۱۹۷۹)، نویسنده و شاعر دیگری از خیل مسیحیان لبنان است که دل در گرو محبت پیامبر اسلام (ص) و اهل بیت او داشت و این ارادت و عشق در ملحمة الغدیر و مقتل امام‌حسین که از او به‌یادگار مانده است، دیده می‌شود. او تشیع را مرامی انسانی و جهانی می‌داند، آنجا که می‌گوید:

لا تَقُلْ شِیعةُ هواة علی هُوَ فَخْرُ التاریخِ لا فخرَ شعبٍ

إنَّ فی کُلَّ منصِفٍ شِیعیّاً یَصْطَفیهِ وَ یَدَّعِیهِ وَلِیّاً

فقط شیعیان را هوادار علی (ع) نخوان؛ بلکه هر انسانی که از انصاف بهره‌ای دارد، شیعه علی (ع) است.

او فقط مایه افتخار قومی که علی (ع) را از آنِ خود کرده‌اند و ادعا می‌کنند دوست او هستند نیست؛ بلکه حضرتش به همه انسان‌ها تعلق دارد و افتخار تاریخ بشری است.

یا أمیرَ الاسلامِ حَسبی فَخراً
جَلجَلَ الحقُ فی‌المسیحی حتی

ای علی، ای سردار اسلام! همین افتخار برای من بس است که من دلدادۀ تو هستم و تو را ستایش می‌کنم.

حق و حقیقت در دل مردی مسیحی وارد شده و آن‌چنان وجود او را فراگرفته که از شدت حب علی (ع)، در شمار علویان درآمده است و مردم او را شیعه می‌دانند.

آنگاه شاعر ما آسمان و زمان را بر علوی بودنش گواه می‌گیرد:

یا سماءُ اشهَدِی ویَا ارضُ قرّی

و اخشَعِی إنَنی أردْتُ عَلیّاً

ای آسمان و ای زمین! گواه باشید و خاضعانه شهادت دهید که من از علی (ع) گفتم و نوشتم و به‌سوی او می‌روم.

باری، بسیاری از متفکران مسیحی دیگر نیز آثاری ارجمند درباره پیامبر اسلام (ص) و اهل بیت آن حضرت و به‌خصوص امیرالمؤمنین علی (ع) از خود به یادگار گذاشته‌اند؛ ازجمله عبدالمسیح الانطاکی (۱۸۷۴ تا ۱۹۲۳)، نویسنده و شاعر بزرگ مسیحی که ملحمة الامام علی أو القصیدة العلویة المبارکة را سرود. عشق و ارادت او به امام علی (ع) در سراسر این منظومه حماسی موج می‌زند. او در حواشی اشعار خود، از علی (ع) با القابی مانند «امیرالمؤمنین»، «یعسوب‌الدین»، «صنو المصطفی»، «وصی‌الرسول»، «امام‌المتقین»، «امام‌الراشدین»، «سیدالواعظین» و «سیف‌اللّه الغالب» یاد می‌کند. او در منظومه خویش، از امت پیامبر (ص) می‌خواهد تا برای نیل به سعادت و نیکبختی، سیره امام علی (ع) را الگوی خویش قرار دهند:

فَلنَتَّبِع خُطُواتِ المُرتَضی لِنَنا

لَ المَجد ما نالَهُ إلّا مُخطیها

بر ماست که پیرو علی مرتضی (ع) باشیم تا اینکه به مجد و عظمتی دست یابیم که تنها پیروان علی (ع) به آن می‌رسند.

از دیگر نویسندگان و شاعران مسیحی، سلیمان کتّانی (۱۹۱۲ تا ۲۰۰۴) است که علاوه بر کتاب الإمام علی نبراس و متراس، چندین مجلد دیگر درباره پیامبر اسلام (ص) و اهل بیت: را در کارنامۀ خود دارد.

خلیل فرحات (۱۹۱۹ تا ۱۹۹۴)، ادیب و شاعر مسیحی دیگری است که کتاب فی محراب علی (ع) را سرود و در منظومه خود چنان به ستایش و تمجید امام علی (ع) پرداخته که اگر زبان شعر در میان نبود، خرده‌گیران او را به غلوّ متهم می‌کردند:

دَلَلتَ عَلَی‌الرَّحمانِ هَلْ کُنْتَ غَیرهُ

فَفیکَ استَوی الرَّحْمانُ بِالفِعلِ و الفِکر

ای علی! وجود تو بر خدای رحمان دلالت دارد. آیا تو غیر از خدایی؟ آری، به‌راستی خداوند در کردار و پندار تو ظهور کرده است.

جوزف هاشم (۱۹۳۷)، نویسنده و شاعر دیگری است که علی (ع) را ستوده است. این شاعر مسیحی در شعری بلند به نام «القرآن البشری» به فضائل امیر مؤمنان (ع) پرداخته است. شعر با این بیت آغاز می‌شود:

نِعمَ العَلیُّ و نِعمَ الاِسمُ واللقَبُ

یا مَن بِهِ یَشَرئِبُّ الأصلُ وَ النَّسبُ

چه خوب است علی (ع) و چه نیکوست نام و لقب او! کسی که اصل و نسبش به او افتخار می‌کنند و نیاکان او سر بر می‌کشند تا مقام بلند او را ببینند و به خود ببالند.

آنگاه در ستایش امام علی (ع) می‌گوید:

هو الإمامُ، فتی الإسلام توأَمُهُ

منذُ الولادَة، أینَ الشکُّ و الرَّیبُ؟

او امام جوانمرد اسلام است که وجود حضرتش از ابتدای ولادت، با اسلام آمیخته و توأم بود که در این هیچ شک و شبهه‌ای نیست.

بزرگان دیگری نیز در جهان مسیحیت هستند که در میدان ارادت به امیر مؤمنان (ع)، گویی در خم چوگان عشق آورده‌اند و نام خود را در دفتر مهرورزان ساحت علوی ثبت کرده‌اند. اندیشمندانی مانند جرج شکور (۱۹۳۵) که ملحمة الرسول را در مدح پیامبر اسلام (ص) و ملحمة الامام علی بن ابی طالب (ع) را درباره زندگی امیر مؤمنان علی علیه السلام و ملحمة الامام الحسین (ع) را در مدح وجود مقدس سیدالشهدا علیه السلام سرود و نصری سهلب (۱۹۲۱ تا ۲۰۰۷) که فی خطی محمد و فی خطی علی را نوشت و ریمون قسیس (۱۹۳۹) که علیٌ الفارس الفقیه الحکیم را آفرید. نیز جورج زکی الحاج (۱۹۵۰)، جوزف حرب (۱۹۴۴ تا ۲۰۱۴)، ادمون رزق (۱۹۳۴)، رشاد سلامه (۱۹۳۴)، ویکتور کک (۱۹۳۶)، میخائیل نعیمه (۱۸۸۹ تا ۱۹۸۸)، سعید عقل (۱۹۱۲ تا ۲۰۱۴) و بسیارانی دیگر که ذکر آثار این بزرگان و ویژگی‌های آنان مجالی واسع می‌طلبد.