وقتی مرز از جغرافیا پاک می‌شود

مستند ژنرال با صحنه‌هایی از پیروزی انقلاب آغاز می‌شود. انقلابی که تحولات عظیمی را برای این جغرافیا به همراه داشت.

رویکرد کشورهای منطقه و جهان بعد از انقلاب، نسبت به ایران به کلی تغییر کرد. کشورِ تا دیروز قدخمیده مقابل اجنبی، امروز گردن مظلومان جهان را مقابل ابرقدرت‌ها راست می‌کرد و به آن‌ها قدرت و انگیزه مبارزه می‌داد.

مستند در آغاز، کلیاتی را به تصویر می‌کشد و سعی دارد اینگونه مخاطب را پای حرفش بنشاند. می‌توان گفت تا حدودی توانسته از پس این کار بربیاید. نوع پرداخت محتوا در ابتدای مستند و تکه‌های نیمه‌تمام آن می‌تواند انگیزه نشستن مخاطب برای درک بهتر موضوع باشد.

روابط بین جمهوری اسلامی و کردها موضوعی است که مستند را پیش می‌برد اما از موضع برتر طرح مسئله می‌کند و اینگونه کردها را از همان ابتدا در موضع ضعف و شکست به تصویر می‌کشد.

در حالی که محور گفت‌وگوها بیش‌تر بر موضع وحدت می‌چرخد؛ نکته‌ای که بهتر بود مدنظر کارگردان قرار می‌گرفت و مستند از این زاویه به تصویر کشیده می‌شد و بر مدار قدرت یک‌سویه حرکت نمی‌کرد تا احساس ناخوشایندی برای مخاطبان خاص آن به وجود نیاید. در غیر این صورت ممکن است محتوا فدای حاشیه شود و محملی باشد برای دمیدن بر نقاط اختلاف به جای اشتراک.

طرح بدهکاری عده‌ای که تا دیروز مقابل ایران قد علم می‌کردند و امروز خودشان را بدهکار جمهوری اسلامی می‌دانند، این سؤال را برای بیننده ایجاد می‌کند که: «این تغییر رویکرد از کجا آب می‌خورد؟»

این سؤال جواب ساده‌ای دارد که هضمش هنوز برای عده‌ای سخت است اما کارگردان به خوبی در این مستند، جواب سادة این پرسش را به تصویر می‌کشد.

نمایش لحظات ترس، اضطراب ‌و وحشت از وجود یک خطر واقعی، قرارگرفتن در آستانه سقوط و نابودی و راه‌بردهایی برای نجات از این وضعیت که به گواهی تاریخ، جواب نمی‌دهد.

باید دست به دامان قدرتی شد که فقط توی کلمه‌ها ابرقدرت نباشد و در صحنة عمل واقعاً پشتیبان تو باشد؛ بدون چشم‌داشت به دارایی‌ات.

این جاست که پای یک ژنرال به میان می‌آید. همان که قرار است مرزها را از جغرافیا پاک کند. نقطه عطف مستند، حضور و نقش ژنرال است.

از لحظات ورود ژنرال به مستند، معادلات تغییر می‌کند. نشانه‌های فتح به‌خوبی در صحنه‌های فیلم به تصویر کشیده می‌شود و دومینوی دشمن خارجی فرو می‌ریزد.

با این حال، به این نقش محوری به صورت گذرا و تکه‌تکه پرداخته می‌شود و ابهاماتی را در ذهن مخاطب باقی می‌گذارد. در میانه مستند مصاحبه‌هایی به نمایش گذاشته می‌شود که بهتر بود این مصاحبه‌ها، مستقیم استفاده نمی‌شد تا فرصت بیش‌تری برای قضاوت مخاطب و نتیجه‌گیری فراهم می‌شد.

محتوای مستند بیش‌تر بر محور مسئولان می‌چرخد و کمتر به نقش و موضع مردم پرداخته می‌شود. گاه صرفاً تصاویری انفعالی از حضور مردم به تصویر کشیده می‌شود. به جز نمایش صحنه‌های ترس و وحشت یا شادی مردم، نقش و واکنش مردم نسبت به طرف‌های کمک‌کننده در جنگ دیده نمی‌شود.

مستند، متناسب با محتوا از موسیقی حماسی و بلندی برخوردار است. البته ریتم تندی به مستند بخشیده و ممکن است مانع تمرکز مخاطب بر محتوا شود.

در یک نگاه کلی، می‌توان گفت مستند در ارائه تصویری از حضور دیپلماتیک و نظامی ایران، در خارج از مرزها توانسته تا حدودی موفق عمل کند تا جایی که نشان می‌دهد ابتکار عمل را به دست می‌گیرد، اصول معامله با ابرقدرت‌ها را بر هم می‌زند و صحنه جدیدی را تعریف می‌کند.

این موضوع می‌تواند سرآغاز ساخت مستندهای بیش‌تری در این حوزه باشد تا حضور ایران در خارج از مرزها را شفاف‌تر کند. هم‌چنین خوب بود که به واکنش کشورهای اروپایی، بعد از مداخلة ایران در ماجرا نیز پرداخته می‌شد.

داستان فیلم، با شهادت ژنرال و ارادت پیشمرگ‌ها به پایان می‌رسد. شهادتی که مانند زندگی ثمربخش است و گره‌های اتحاد را محکم‌تر می‌کند.

مستند ژنرال به کارگردانی مهرداد یوسفی یکی از آثار راه‌یافته به بخش اکران دوازدهمین جشنواره مردمی فیلم عمار است..

دوازدهمین جشنواره مردمی فیلم عمار، از شنبه ۱۸ دی ماه شروع شده و تا ۲۳ دی ماه، آثار جشنواره در سینمافلسطین تهران و به صورت مجازی در Ammaryar.ir به نمایش درمی‌آیند.

آیین اختتامیه جشنواره عمار نیز ۲۴ دی ماه با تقدیر از برگزیدگان بخش‌های مسابقه مستند و داستانی برگزار می‌شود.