موزه ملی تاریخ طبیعی،  گنجینه کم‌نظیر تنوع زیستی در خاورمیانه

به گزارش روز دوشنبه ایرنا از سازمان حفاظت محیط زیست، محمد مدادی با بیان اینکه موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی در بدو تاسیس سازمان حفاظت محیط زیست در دهه ۴۰ شکل گرفت، گفت: برخلاف دیگر موزه های تخصصی، موزه های تاریخ طبیعی و حیات وحش تنها موزه هایی هستند که صدور مجوز و نظارت بر آنها خارج از مجموعه وزارت میراث فرهنگی است و این مسوولیت به عهده سازمان حفاظت محیط زیست گذاشته شده است.

وی افزود: موزه ملی تاریخ طبیعی که در کدگذاری جهانی با حروف اختصاری MMTT ثبت شده است و نمونه ها نیز با همین پیشوند در مراجع علمی دنیا نامگذاری می شوند، مجموعه ای از نمونه های حیات وحش ایران و جهان را در خود جای داده است.

نگهداری حدود ۱۰۰ هزار نمونه جانوری، گیاهی و فسیل در موزه پردیسان

مدیر کل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی تصریح کرد: در این موزه بیش از ۳۵۰۰۰ نمونه جانوری به صورت نمونه های علمی در بخش مخازن علمی نگهداری می شود، همچنین این موزه حدود ۵۰۰۰۰ نمونه گیاهی از ۲۵۰۰ گونه گیاهی از اقصی نقاط کشور را در خود جای داده است. در بخش زمین شناسی نیز نزدیک به ۲۰ هزار نمونه سنگ، کانی، فسیل های مهره دار، بی مهره و گیاهی کشور را داریم، بانک نمونه های زیستی تحت عنوان بانک ژن از دیگر بخش های این موزه است که بیش از ۳۰۰۰ نمونه زیستی در آنجا نگهداری می شود.

مدادی ادامه داد: در کنار این نمونه های علمی، بخش نمایشگاهی موزه ملی تاریخ طبیعی پارک پردیسان دارای بیش از ۹۰۰ نمونه از گوشه و کنار دنیا و ایران است که سابقه جمع آوری آنها به ۶۰ تا ۷۰ سال گذشته باز می گردد. علاوه بر این نمایشگاه، ۵۳ نمایشگاه فعال در مراکز استان و شهرستان ها داریم.

وی خاطرنشان کرد: ما تنها موزه تاریخ طبیعی در کشور هستیم که بخش نسبتا کاملی از نمونه های علمی داریم و نزدیک به ۱۰۰ هزار نمونه جانوری، گیاهی و فسیل را نگهداری می کنیم. در بخش نمایشگاهی، موزه ما غنی ترین موزه حیات وحش به لحاظ تنوع و فراگیری نمونه ها از قاره ها و کشورهای مختلف است.

تنوع اقلیمی ایران باعث تنوع گونه های حیات وحش شده است

مدیر کل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی، تنوع گونه های حیات وحش ایران را به دلیل برخورداری این سرزمین از اقلیم های گوناگون دانست و افزود: ۹ بیوم از ۱۱ بیوم تعریف شده دنیا در کشور ما وجود دارد این باعث شده که تنوع زیستی گیاهی و جانوری بسیار بالایی داشته باشیم، کشور ما جزو ۲۰ کشور گروه همفکر با تنوع زیستی بالا است.

مدادی تصریح کرد: چون سابقه فعالیت ما خیلی بیشتر از دیگر کشورهای منطقه است، نمونه های رکورد از داخل و خارج از کشور را جمع آوری و نگهداری می کنیم و برخی از آنها از نظر مشخصات موزه ای در سطح دنیا دارای رنکینگ هستند.

وی افزود: حدود ۱۰ نمونه داریم که دارای رکورد در سطح جهانی هستند و این رقم خیلی خوبی برای یک موزه محسوب می شود. برخی از این نمونه ها از دهه ۱۹۴۰ توسط متخصصان داخلی و خارجی جمع آوری شده است.

مدیر کل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی اظهار داشت: یکی از مواردی که موزه های تاریخ طبیعی را متمایز می کند، نگهداری نمونه های تایپ (اولین نمونه هایی که بر اساس آن یک گونه جدید معرفی می شود و ملاک شناسایی آن گونه قرار می گیرد) است، متاسفانه در این زمینه مقداری کم کاری داشتیم و نمونه های تایپ زیادی در موزه جمع آوری نشده است اما در ۲ تا ۳ سال گذشته اقداماتی را شروع کردیم که نمونه های تایپ از کشور خارج نشده و الزاما به موزه ملی تاریخ طبیعی تحویل داده شوند.

شناسایی ۵ نمونه تایپ از خزندگان

به گفته مدادی، حدود ۲ هفته پیش تعداد ۵ نمونه تایپ از خزندگان که بین سال های ۲۰۱۸ و ۲۰۲۰ توسط محققان داخلی شناسایی شده اند، تحویل موزه شده است.

وی، یادآور شد: در مهره داران نزدیک به ۱۳۰ گونه اندمیک (بومزاد) در کشور داریم که تقریبا از همه این گونه ها، نمونه های علمی در موزه نگهداری می شود.

مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی با تاکید بر اهمیت همکاری با پژوهشگران و دانشگاهیان، گفت: دستورالعمل استفاده از نمونه های موزه و آزمایشگاه های موزه تدوین و ابلاغ شده و در اختیار همه محققان قرار گرفته است. همواره اعلام کرده ایم که آماده همکاری با پژوهشگران، استادان و دانشجویان هستیم و این افراد می توانند در قالب پروپوزال های تحقیقاتی بیایند و روی نمونه ها کار کنند.

کرونا بلای جان موزه ها

مدادی با اشاره به کاهش بازدید از موزه های سراسر جهان از جمله موزه ملی تاریخ طبیعی پردیسان پس از همه گیری ویروس کرونا، تصریح کرد: عمده مخاطبان موزه تاریخ طبیعی و تنوع زیستی، دانش آموزان و دانشجویان هستند و تغییر شکل فعالیت آموزشگاه ها از حضور فیزیکی به آموزش از راه دور مزید بر علت شد که شمار بازدیدکنندگان از این موزه به شدت کاهش پیدا کند.

وی افزود: آخرین آمار بازدیدکنندگان از موزه های تاریخ طبیعی در سطح کشور پیش از شیوع ویروس کرونا حدود ۲۵۰ هزار نفر بود که مربوط به سال ۱۳۹۷ است.

مدادی، رایگان شدن بازدید از موزه برای دانش آموزان و دانشجویان با دستور ریاست سازمان حفاظت محیط زیست و برچیده شدن محدودیت های کرونایی را از عوامل افزایش شمار بازدیدکنندگان موزه ملی تاریخ طبیعی دانست و گفت: در کنار این موارد باید مجموعه ای از خدمات در پارک پردیسان تعریف شود که برای مخاطبان ایجاد انگیزه کند تا بتوان از فرصت حضور اقشار مختلف جامعه به ویژه دانش آموزان و دانشجویان در موزه برای اهداف آموزشی، ارتقای فرهنگ زیست محیطی و حفاظت از تنوع زیستی استفاده کرد.

مدیر کل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی در پایان توجه به اقتصاد موزه ها را لازمه تداوم فعالیت آنها عنوان و خاطرنشان کرد: صنعت موزه داری در دنیا یک صنعت اقتصادی و پربازده است اما متاسفانه در کشور ما به این موضوع کمتر پرداخته شده است.