دانستی‌هایی درباره اخلاق مهندسی

خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: کتاب «درسنامه اخلاق مهندسی» به همت نهاد رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی و با مشارکت نظام مهندسی استان قم منتشر شده، حاصل زحمات گروهی هشت‌نفره از اعضای هیئت علمی و اندیشوران و متخصصان علم اخلاق است.

مقدمه: دربارۀ موضوع اخلاق و زیرمجموعه‌های آن تا کنون کتاب‌های ارزشمندِ بسیاری چاپ و منتشر شده است؛ یکی از کتاب‌هایی که در بهار ۱۴۰۰ در موضوع اخلاق و به شکل تخصصی منتشر شده، کتاب درسنامۀ اخلاق مهندسی است. این اثر وزین به قلم هشت نفر از نویسندگانی نگارش یافته که دارای تحصیلات عالی حوزوی و دانشگاهی هستند و یکی از آن‌ها، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسن بوسلیکی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم فرهنگ اسلامی و مدیر گروه تربیتِ پژوهشکده اخلاق و معنویت است و دو فصل از کتاب یادشده را نگاشته است. مصاحبۀ زیر حاصل گفت‌وگو با ایشان در خصوص این کتاب است:

ابتدا خودتان معرفی و دربارۀ تحصیلات‌تان توضیح مختصری بفرمایید.

حسن بوسلیکی هستم. پس از اخذ مدرک مهندسی برق، وارد حوزۀ علمیه شدم و تحصیلات حوزوی را تا سطوح عالی ادامه دادم و همزمان با تحصیل در حوزه، در رشتۀ اخلاق اسلامی تحصیل کرده و مدرک دکتری را اخذ کردم.

لطفاً کلیاتی دربارۀ کتاب درسنامۀ اخلاق مهندسی بفرمایید تا به سراغ مباحث جزئی‌تر برویم.

این کتاب که به همت نهاد رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی و با مشارکت نظام مهندسی استان قم منتشر شده، حاصل زحمات گروهی هشت‌نفره از اعضای هیئت علمی و اندیشوران و متخصصان علم اخلاق است که عموماً ضمن داشتن تحصیلات دانشگاهی، تحصیلات عالیۀ حوزوی هم دارند و مباحث تخصصی اخلاق مهندسی را در قالب ۱۳ درس نگاشته و تالیف کرده‌اند. در نگارش این کتاب ۲۸۰ صفحه‌ای، بیش از ۱۱۵ منبع و مأخذ داخلی و خارجی مورد استفاده قرار گرفته است.

به چه موضوعات و سرفصل‌هایی در این کتاب پرداخته شده است؟

موضوعاتی مثل: آشنایی با اخلاق، آشنایی با حرفه و اخلاق مهندسی، اخلاق مهندسی؛ مبانی، اهداف، اصول و راهکارها، گونه‌شناسی مسائل اخلاقی و تعارض‌ها در حرفۀ مهندسی، جهادگری مهندسی، مهندسی و اخلاق زیست‌محیطی و ... .

نقش جناب‌عالی در تهیه و نگارش کتاب درسنامۀ اخلاق مهندسی چه بوده است؟

بنده نیز یکی از همکاران تألیف این کتاب بودم و دو فصل از فصول سیزده‌گانۀ این کتاب را نوشته‌ام؛ فصل نهم با عنوان «اخلاق مهندسی و فعالیت‌های اقتصادی» و فصل یازدهم با عنوان «اخلاق مهندسی و فعالیت‌های علمی». اگر بخواهم به طور خلاصه و بسیار ساده بیان کنم، باید عرض کنم که در بحث اخلاق مهندسی و فعالیت‌های اقتصادی به سه بحث کلیِ صداقت و شفافیت، اهتمام به منافع عمومی و دانش و مهارت لازم پرداخته شده است؛ یعنی یک مهندس وقتی در بازار دست به فعالیت اقتصادی می‌زند، با این سه عنصر می‌تواند اعتبار کسب کند و اعتماد عمومی را جلب نماید.

لطفاً دربارۀ منافع عمومی که فرمودید، بیشتر توضیح دهید.

در بخش نهم این کتاب، معناشناسی، هنجارشناسی و مصداق‌یابی صداقت و دروغ در حرفۀ مهندسی مطرح شده است؛ در واقع می‌توان گفت در این مبحث، به تعارض منافع و راه‌های مواجهه با این تعارض‌ها پرداخته‌ایم.

بحث دیگری که در همین فصل حائز اهمیت است، بحث جدیِ منافع عمومی ذی‌نفعانِ حرفۀ مهندسی است که با سه رویکردِ: اخلاق عدالت، اخلاق احسان و اخلاق ایثار تطبیق داده شده و در همین‌جا به «قاعدۀ زرین اخلاق» پرداخته شده است.

عمدۀ بحث شما در فصل یازدهم حول چه محورهایی بوده است؟

در فصل یازدهم با عنوان «اخلاق مهندسی و فعالیت‌های علمی»، به کسب دانش و مهارت لازم در جلب اعتماد عمومی پرداخته‌ایم و سه محور کلیِ: ملاحظات اخلاقی مربوط به قبول پروژه علمی، ملاحظات اخلاقی مربوط به اجرای فعالیت‌های علمی و نیز ملاحظات اخلاقی مربوط به انتشار محصول علمی مطرح شده است.

آیا مخاطبان این اثر اقشار خاصی‌ از جامعه هستند یا همه می‌توانند از مباحث آن بهره‌مند شوند؟

البته این کتاب با نگاه تخصصی اخلاق مهندسی نگاشته شده، ولی مطالب به گونه‌ای است که حتی افرادی با اطلاعات عمومی نسبی و قابل قبول در این رشته می‌توانند با مطالعۀ کتاب از بحث‌های آن بهره‌مند شوند.

پایان پیام/9