جایگاه تهدیدات سایبری بر ساختار کلان امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

سجاد عابدی، رئیس مرکز مطالعات امنیت سایبری کشور، در یادداشتی که درخصوص تهدیداد سایبری نوشته و آن را در اختیار ایسنا قرار داده است، می‌نویسد؛ یادداشت حاضر در پی پاسخ‌گویی به این پرسش است که تهدیدهای سایبری چگونه بر امنیت ملی تأثیر می‌گذارند و این اثرگذاری در چه ابعادی خود را نمایان می‌سازد.

در پاسخ می‌توان گفت این تهدید به علت برخورداری از ویژگی‌هایی از جمله قیمت پایین ورود، گمنامی و تأثیرگذاری شگرف، پدیده‌ای به نام انتشار قدرت را به وجود آورده است که نه‌تنها باعث شده دولت‌های کوچک از ظرفیت بیشتری برای اعمال قدرت در این فضا برخوردار شوند، بلکه منجر به ورود بازیگران جدیدی همچون شرکت‌ها، گروه‌های سازمان‌یافته و افراد به معادلات قدرت جهانی شده است.

بنابراین، این پدیده امنیت ملی را از ابعاد مفهوم امنیت، دولت‌محوری در امنیت، بعد جغرافیایی تهدید، گستردگی آسیب‌پذیری‌ها، شیوه مقابله با تهدیدها و تعدد بازیگران در این عرصه، تحت تأثیر قرار داده است. تروریسم نیز از دیگر سو به جنگی هم‌طراز علیه جامعه جهانی بدل شده و امنیت دولت‌ها را با چالش‌های بسیاری مواجه می‌کند.

به این لحاظ، توجه به عوامل ضد تروریستی و گزینه‌های کاهش‌دهنده تبعات آن موردتوجه سیاست‌گذاران دولتی و خصوصی قرار می‌گیرد. بهبود در الگوهای امنیتی شهر به‌منظور کاهش اثرات و تبعات حملات نظامی، نقش به سزایی در برنامه‌ریزی‌های دفاعی دارد و تروریسم نیز به‌عنوان شکل بالقوه عملیات نامتعارف، سیاست‌گذاری‌هایی متناسب با نوع و شکل بروز خود را می‌طلبد.

دامنه دربرگیرنده تهدیدهای سایبری بسیار وسیع است. این موضوع را می‌توان از یک هک کردن ساده تا مباحث مربوط به تروریسم سایبری ارزیابی کرد. تروریسم سایبری هدف قرار دهنده سایت‌ها و مختل‌کننده تأسیسات متصل به شبکه‌های مجازی است که می‌تواند امنیت ساختارهای حاکمیتی، دولتی و نیز خصوصی را مختل و به شکل مستقیم و غیرمستقیم امنیت شهروندان را بنا به نوع حمله و میزان تخریب با تهدید مواجه سازد.

با ظهور فن‌آوری‌های جدید، ایران پس از انقلاب اسلامی با تهدیدهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری بالقوه و بالفعلی روبه‌رو شده است، ازاین‌رو در سال‌های اخیر هدف قرار دادن سایت‌ها و تأسیسات شبکه‌ای همچون مراکز انرژی هسته‌ای و مراکز دولتی نشان‌دهنده ظهور تهدیدهای سایبری در این عرصه است.

تهدیدهای سایبری چگونه بر امنیت ملی تأثیر می‌گذارند و این اثرگذاری در چه ابعادی خود را نمایان می‌سازد؟ در پاسخ می‌توان گفت این تهدید به علت برخورداری از ویژگی‌هایی چون قیمت پایین ورود، گمنامی و تأثیرگذاری شگرف، پدیده‌ای به نام انتشار قدرت را به وجود آورده است که نه‌تنها باعث شده دولت‌های کوچک از ظرفیت بیشتری برای اعمال قدرت در این فضا برخوردار شوند بلکه منجر به ورود بازیگران جدیدی همچون شرکت‌ها، گروه‌های سازمان‌یافته و افراد به معادلات قدرت جهانی شده است؛ بنابراین این پدیده، امنیت ملی را از ابعاد مفهوم امنیت، دولت‌محوری در امنیت، بعد جغرافیایی تهدید، گستردگی آسیب‌پذیری‌ها، شیوه مقابله با تهدیدها و تعدد بازیگران در این عرصه، تحت تأثیر قرار داده است.

امروزه اینترنت نقش بسزایی در ارتباطات جهانی ایفا می‌کند و به‌طور فزاینده‌ای با زندگی مردم جهان عجین شده است، باوجوداین، اینترنت دولت‌ها را در مقابل چالش‌های جدید امنیتی قرارداده است، گسترش حملات سایبری فرامرزی، امنیت سایبری را به یکی از نگرانی‌های عمدهٔ جهانی در قرن بیست و یکم تبدیل کرده است.

تأمین امنیت و مبارزه با تروریسم یکی از وظایف اصلی دولت‌ها است که این مهم در فضای مجازی با توجه به ماهیت فضای سایبری به‌عنوان بستر اصلی اطلاعات کشور و احتمال هرگونه حمله و جنگ سایبری که باعث تهدید امنیت ملی کشورها می‌شود موجب شده تهدیدات سایبری از تهدیدات سنتی متمایز شده و اهمیت فراوانی به خود گیرد.

حملات سایبری، پدیده‌ای نوظهور در میان جنگ افرازهای مدرن محسوب می‌شود، این حملات صلح و امنیت جهانی را تهدید می‌کند؛ در سال 2010 نیز برنامهٔ هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران موردحملهٔ بدافزار «استاکس نت» قرار گرفت.

گرچه استاکس نت از طریق اینترنت در جهان منتشر شد، اما آثار مخرب آن محدود به سیستم‌های کنترلی خاصی بود که در ایران مورد هدف قرارگرفته بود. بررسی اجمالی مفهوم و انواع حملات سایبری و نوع ارتباط آن با امنیت ملی می‌توان به درک درستی از میزان و اهمیت حملات سایبری به‌عنوان یک تهدید بزرگ علیه امنیت ملی کشورمان پی برد.

بررسی مسئولیت دولت‌ها در خصوص حملات سایبری و عدم وجود قواع آمره بین‌المللی، اهمیت نیاز به تدوین قواعد جدید و منطبق با اصول بین‌الملل و منشور سازمان ملل متحد و قواعد حقوق بشر را گوشزد می‌کند.

جمهوری اسلامی ایران، به‌عنوان کشوری با موقعیت راهبردی، در دنیای معاصر همواره در معرض انبوهی از تهدیدات در سطوح فرو ملی، ملی و فراملی است. آنچه بیش از هر چیز دیگر برای تأمین امنیت ملی کشور لازم به نظر می‌رسد توجهِ ویژه به شناسایی و احصای تهدیدات امنیت ملی کشور و تلاش در جهت مقابله با این تهدیدات است.

با توجه ‌به محدودیت زمان و منابع مالی و انسانی برای مقابله با این تهدیدات، اولویت‌بندی دقیق تهدیدات اهمیت دارد. لزوم برقراری تناسب میان عمل، پاسخ و ضرورت تأثیرگذاری پاسخ، خود چالش دیگری را مطرح می‌کند مبنی بر آنکه باید به توانمندی‌ای دست‌یافت که تأثیرگذاری پاسخ و تکرار آن به‌کرات در صورت نیاز را تضمین کند.

برخی از کارشناسان معتقدند که دفاع سایبری، برخلاف تدابیر مقابله‌جویانه (فیزیکی) که رقیب را کمابیش به‌طور قطعی خنثی می‌کند، می‌تواند فعالیت‌های رقیب را مختل کرده یا موقتاً وی را خلع سلاح سازد؛ اما هیچ‌یک از راهکارهای سایبری نمی‌تواند منجر به خنثی‌سازی قطعی تهدید شوند.

انتهای پیام