ناکارآمدی دولت بایدن در اجرای عملیات خروج از افغانستان در سند لو رفته از کاخ سفید

یادداشت جدیدی که مربوط به برگزاری یک جلسه در اتاق وضعیت کاخ سفید یک روز قبل از سقوط کابل است زوایای جدیدی از میزان ناآمادگی دولت « جو بایدن » برای تخلیه افغانستانی‌های همکار نیروهای ائتلاف از افغانستان را نشان می‌دهد.

پایگاه خبری آکسیوس که سند مذکور را بررسی کرده می‌نویسد تنها چند ساعت قبل از آنکه طالبان در روز ۱۵ اوت ۲۰۲۱ کنترل پایتخت افغانستان را در اختیار بگیرد مقام‌های ارشد دولت بایدن هنوز در حال بحث بر سر مسائل پایه‌ای مربوط به تخلیه گسترده غیرنظامیان بوده‌اند.

سردرگمی تا دقیقه ۹۰

آکسیوس می‌گوید با آنکه بر روی این یادداشت عبارت «فوری» درج شده اما از متن آن مشخص است که مقام‌های دولت تا عصر ۱۴ آگوست، یعنی یک روز قبل از سقوط کابل هنوز برنامه‌هایشان را نهایی نکرده بودند و برنامه‌ریزی‌هایشان در این خصوص ادامه داشته است.

به عنوان مثال، بررسی بخشی از یادداشت نشان می‌دهد که آنها تازه در آن روز به این تصمیم رسیده بودند که لازم است به کارکنان محلی اطلاع داده شود «تمایل خودشان برای نقل مکان به ایالات متحده» را ثبت کنند. علاوه بر این، مقام‌ها هنوز در حال بحث بر سر این بوده‌اند که کدام کشورها می‌توانند به عملیات تخلیه نیروها کمک کنند.

دولت بایدن تا یک روز قبل از سقوط کابل هنوز برخی از کلیدی‌ترین تصمیم‌ها را درباره نحوه اجرای خروج نگرفته بود.

گروه طالبان یکشنبه (۱۵ اوت/۲۴ مردادماه) بعد از خروج «اشرف غنی»، رئیس‌جمهور سابق افغانستان وارد شهر کابل شد. تحلیلگران ورود نیروهای طالبان را به منزله خاتمه تلاش‌های ۲۰ ساله آمریکا و دیگر کشورهای غربی برای بازسازی افغانستان به شکل مطلوب جهان غرب تفسیر کردند.

روند خروج نظامیان آمریکایی و نیروهای متحد ائتلاف از افغانستان در پی توافق فوریه ۲۰۲۰ آمریکا و طالبان و امضای «توافقنامه صلح» بین دو طرف صورت می‌گرفت.ایالات متحده و دیگر کشورهای عضو ناتو در سال ۲۰۰۱ در پاسخ به حملات ۱۱ سپتامبر همان سال در آمریکا، به افغانستان حمله نظامی کردند و از آن زمان، حضور نظامی و اشغالگری آنها در افغانستان ادامه داشت.

آنچه معضلات بایدن در خروج از افغانستان را پیچیده‌تر کرد انفجار در نزدیکی فرودگاه بین‌المللی حامد کرزای در روز ۵ شهریور بود. این انفجار به کشته شدن دست‌کم ۱۸۲ نفر از جمله ۱۶۹ غیرنظامی افغان و ۱۳ نفر از اعضای ارتش ایالات متحده شد.

همچنین در جریان خروج آمریکا از افغانستان، نیروهای آمریکایی با این ادعا که یک پناهگاه گروه داعش را مورد حمله قرار می‌دهند، یک منزل مسکونی را هدف حمله‌ی پهپادی قرار دادند که در آن ۱۰ تن از اعضای یک خانواده از جمله چند کودک کشته شدند. خانواده قربانیان حمله پهپادی آمریکا در کابل خواستار به رسمیت‌شناختن این حمله به عنوان «جنایت جنگی» و مجازات دستوردهندگان آن هستند.

تحولات افغانستان انتقادات شدید از بایدن را به همراه داشت و روند نزولی عملکرد او در نظرسنجی درست بعد از اجرای عملیات خروج از افغانستان شدت گرفت. قانونگذاران حزب رقیب او در کنگره هم گفتند که درباره دلایل وقوع این بحران تحقیق خواهند کرد. قرار است کنگره در هفته‌های آتی اعضای کمیته‌ای را که قرار است گزارشی درباره این خروج تهیه کنند تعیین کند.

چند روز پیش نشریه آتلانتیک گزارش داد که هزاران نفر از افغانستانی‌های همکار نیروهای ائتلاف هنوز به دلیل مسائل بوروکراسی قادر به ترک افغانستان نشده‌اند. این گروه بیم آن دارند که توسط طالبان، گروهی که سال‌ها با آن جنگیده‌اند، شناسایی شوند.

معطل ماندن کلیدی‌ترین تصمیم‌ها

سندی که آکسیوس آن را بررسی کرده «نقل مکان [نیروهای متحد آمریکا] به خارج از افغانستان» نام دارد و مربوط به جلسه‌ای است که ساعت ۱۵:۳۰ تا ۱۶:۳۰ عصر ۱۴ اوت به وقت واشنگتن با حضور دستیاران اعضای کابینه بایدن تشکیل شده است. همزمان با برگزاری این جلسه، نیروهای طالبان در حال حرکت به سمت کابل بودند.

رسانه آمریکایی نوشته از معانی بین‌سطور این یادداشت می‌توان به این نتیجه رسید که دولت بایدن تا چند ساعت قبل از سقوط کابل و فرار اشرف غنی از کاخ ریاست‌جمهوری‌اش مشغول تصمیم‌گیری بر سر چه مسائل حیاتی و مهمی بوده است.

با وجود این، یک مقام ارشد کاخ سفید نتیجه‌گیری آکسیوس از سند مذکور را رد کرده است. «امیلی هورن»، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا گفت: «با آنکه ما درباره سندهای داخلی که به بیرون درز کرده‌اند نظر نمی‌دهیم اما انتشار یادداشت‌های دست‌چین‌شده از یک جلسه را نمی‌توان نشان‌دهنده ماه‌ها تلاش در این زمینه دانست.»

او اضافه کرد: «چند ماه قبل‌تر ما عملیات "پناهندگان هم‌پیمان" را آغاز کردیم و با کنگره طرحی را تصویب کردیم که به ما آزادی عمل

شکست آمریکا در خروج از افغانستان از سوی برخی کشورها و پاره‌ای از تحلیلگران به عنوان شکست غرب در تحمیل ارزش‌ها به کشورهای دور دست هم تعبیر شده است.

بیشتری برای جابجایی شریکانمان در افغانستان می‌داد. با این نوع برنامه‌ریزی و تلاش بود که ما توانستیم تخلیه بیش از ۱۲۰ هزار آمریکایی، ساکنان دائمی، افغانستانی‌های آسیب‌پذیر و سایر نیروهای هم‌پیمانمان را اجرا کردیم.»

دولت بایدن البته برخی اقدامات را انجام داده بود که خروج بیش از ۱۲۰ هزار نفر از طریق فرودگاه کابل را تسهیل کرد. به عنوان مثال، او ضرب‌الاجل خروج را تغییر داد، تسهیلاتی را برای رساندن نیروها به فرودگاه کابل در نظر گرفته بود و فرایند صدور روادید ویژه مهاجران را تسریع کرده بود.

با وجود این، بسیاری از تصمیم‌های کلیدی لازم در آستانه سقوط کابل هنوز گرفته نشده بودند.

بایدن تا قبل از سقوط کابل، به رغم برآورد جامعه اطلاعاتی آمریکا که از تصرف قریب‌الوقوع کابل بعد از خروج نظامیان آمریکایی خبر می‌داد، مدعی بود که ۷۵ هزار طالب در مقابل ارتش ۳۰۰ هزار نفری افغانستان که آمریکا آن‌ها را مانند هر ارتش مجهزی در جهان آموزش داده و تجهیز کرده شانسی برای موفقیت ندارند.

مسئولیت‌گریزی بایدن

بایدن بعد از اجرای ضعیف عملیات خروج از افغانستان تلاش کرد از زیر بار مسئولیت شانه خالی کند. او تسلط سریع و کامل طالبان بر افغانستان را با اشاره به توافق دولت ترامپ با طالبان به گردن سلف خود انداخت، از «اشرف غنی» رئیس‌جمهور متواری افغانستان ابراز ناامیدی کرد و بابت عملکرد نیروهای امنیت ملی افغانستان که تا چند هفته قبل‌تر می‌گفت قادر به حفظ کشور هستند، تاسف خورد.

در حالی که آمریکا سال ۲۰۰۱ در قالب مأموریتی به نام «آزادی ماندگار» وارد افغانستان شده بود بایدن مدعی شد که مأموریت آمریکا در افغانستان هیچ‌گاه برقراری دموکراسی یا آزادی در این کشور نبوده است.

تحولات افغانستان، انتقادهایی هم از تلاش‌های آمریکا برای تحمیل ارزش‌ها و سبک زندگی غربی به کشورهای دیگر در پی داشته است. چین یکی از کشورهایی بوده که در این خصوص آمریکا را به باد انتقادگرفت.

نماینده چین در سازمان ملل متحد در آن زمان گفت: «ایالات متحده، بریتانیا، استرالیا و کشورهای دیگر باید در قبال نقض حقوق بشر توسط ارتش‌های خود در افغانستان در جایگاه پاسخگویی قرار بگیرند و سیر جلسه کنونی باید این موضوع را پوشش دهد.»

وی افزود: «ایالات متحده و سایر کشورها به بهانه دموکراسی و حقوق بشر مداخلات نظامی را در سایر کشورهای مستقل انجام می‌دهند و مدل خود را بر کشورهایی با تاریخ و فرهنگ بسیار متفاوت تحمیل می‌کنند.»