ایران نقش تماشاچی را در نقشه انرژی منطقه بازی خواهد کرد؟

محمود خاقانی درباره تغییر نقشه انرژی منطقه به ضرر ایران اظهار داشت: ایران در دوران سازندگی و دولت هفتم و هشتم برنامه‌های خوبی در حوزه انرژی داشت، آن زمان پس از فروپاشی شوروی سابق روی برنامه‌های نفت و گاز کشور به طور دقیق کار شد و مسئولین وقت به دنبال این بودند که ایران تبدیل به محور ارتباطات انرژی منطقه بین خزر و خلیج فارس بشود و در واقع جایگاه ویژه ژئوانرژی ایران می‌توانست در بازار نفت و گاز طبیعی بین شرق و غرب تعادل برقرار کند. نوربخش رییس بانک مرکزی وقت در این رابطه اصرار داشت که ما بتوانیم اقتصادمان را از وابستگی به دلار رها کنیم که با توجه به این نظریه‌ها، برنامه‌ها نوشته و در برنامه سوم و چهارم نیز این مباحث گنجانده شد اما اجرا نشد. در آن زمان همچنین برای ایفای نقش انرژی ایران طرح معاوضه نفت خام و گاز طبیعی در دستور کار قرار گرفت، بندر نکا ساخته و عملیات سواپ آغاز شد ولی متاسفانه در دولت نهم و دهم و حتی یازدهم و دوازدهم پیگیری نشد و حتی متوقف شد.

وی تاکید کرد: در این رابطه علاوه بر دولت‌ها، نمایندگان مجلس هم باید پاسخگو باشند چراکه برنامه کلان انرژی برای کشور تدوین نشد و همه اقدامات گذران روزمره بوده و این در حالی است که کشورهای دیگر منطقه برنامه‌های کلان و بلندمدتی در حوزه انرژی دارند، تا جایی که حتی بدنبال کمرنگ کردن نقش دیگر کشورها از جمله ایران هستند و در این رابطه بعضا باهم متحد می‌شوند، حال آنکه ما هیچ کشور هوادار و دوستی را در کنار خودمان نداریم.

این کارشناس حوزه بین الملل گفت: اکنون همه کشورها برنامه‌های گسترده‌ای در حوزه انرژی دنبال می‌کنند از جمله عراق قراردادهای بزرگی با شرکت‌های بین المللی امضا کرده، عربستان جایگاه محکمی در حوزه انرژی داشته و برنامه‌های بلندپروازانه‌ای را پیگیری می‌کند، روسیه بدنبال توسعه خطوط صادرات نفت و گاز است و اخیرا یک قرارداد ۲۵ ساله با چین امضا کرده که نفت و گاز مورد نیاز چین را تامین کند. اما ما یک برنامه کلان نداریم، همه تخم مرغ‌ها را در سبد یک نوع انرژی خاص قرار داده‌ایم و دیپلماسی انرژی ما منحصر به انرژی هسته‌ای شده در حالی که دیگر کشورهای دارنده منابع هیدروکربوری روی منابع نفت و گاز متمرکز شده اند.

وی با بیان اینکه اکنون دولت و نمایندگان باید روز حوزه نقشه راه انرژی برنامه‌ریزی کنند و قوانین لازم را به تصویب برسانند، تصریح کرد: کشورهایی مثل عربستان و عراق تعاملاتی با مصرف کنندگان دارند، این درست نیست ما برای خط لوله را توسعه بدهیم و کشتی بخریم، همه اقدامات توسعه‌ای را خودمان انجام بدهیم و دنبال مشتری بگردیم و امنیت انرژی مصرف کننده را هم تامین کنیم. اخیرا در قراردادی که چین و روسیه به امضا رساندند چین در منابع تولید و صادرات روسیه سرمایه گذاری می‌کند، بنابراین اکنون نحوه تعاملات تغییر کرده امروز مصرف کننده نهایی باید در منبع تولید انرژی هم سرمایه گذاری کند، اما ما این درها را بسته‌ایم که باعث می‌شود منابع هدر بروند، زیرا ممکن است تحریم شویم و یا در رقابت برنده نشویم بنابراین نمی‌توانیم محصولی که تولید کرده‌ایم را بفروشیم.

خاقانی با بیان اینکه ما اکنون در صنعت نفت از تکنولوژی پیشرفته برخوردار نیستیم و هزینه تولید در کشور ما در مقایسه با دیگر کشورها بسیار بالا رفته، تاکید کرد: ایران در برنامه ششم در نظر داشت محور انرژی منطقه بویژه تبدیل گاز طبیعی به برق و صادرات آن باشد. از همین روی وزارت نفت، موسسه پژوهشی اتاق بازرگانی و دانشگاه تهران کاری مشترک تحت عنوان شبکه انرژی خزر تعریف کردند چون بیش از نفت؛ در منطقه خزر گاز موجود است و بهتر بود این گاز تبدیل به برق و صادر شود اما پیگیری نشد، تحریم‌ها اجازه ورود سرمایه را نداد و کاسبان تحریم هم که قدرت کلان اقتصادی دارند اجازه نمی‌دهند این برنامه‌ها در کشور پا بگیرد در حالی که اگر روی این موضوع تاکید کنیم اقتصاد انرژی شفاف می‌شود اما شاهدیم طرفداران اقتصاد دلاری همواره در نظر دارند به جای دریافت پول در ازای فروش نفت، کالا بگیریم. اینها برنامه‌های اشتباهی است که باید نسبت به تغییر آن اقدام شود.

وی گفت: مشکل ما در ارتباط با تحریم نفت و گاز این است که بیش از آنکه دشمن و طرفداران منزوی کردن ایران برای سیاسی کردن صنعت نفوذ گاز ایران فعالیت کنند، در داخل عده‌ای که از امکانات خوبی هم برخوردار بوده و در تصمیم گیری‌ها و تصمیم سازی‌ها نفوذ دارند این صنعت را سیاسی کرده‌اند در حالی که صنعت نفت، صنعت اقتصاد کلان و تکنولوژی کلان است، یک صنعت پیچیده است که می‌تواند نقش مهم اقتصادی بازی کند و با بهره بردن از این کالای استراتژیک در حوزه سیاسی و بازار بین‌الملل هم می‌توانیم جایگاه خوبی داشته باشیم.

این کارشناس حوزه انرژی در ادامه تاکید کرد: این درست است که ما ذخایر بالایی به لحاظ نفت و گاز داریم ولی تولید خود را مصرف می‌کنیم کما اینکه در حوزه گاز رسما اعلام شده کسری داریم و به این ترتیب نمی‌توانیم نقشی هم در بازار صادرات داشته باشیم.

وی بیان داشت: امروز باید قبول کنیم در دولت قبل تلاش شد تحریم‌ها را در قالب برجام لغو کنند و وزارت نفت هم قراردادهای جدیدی را جایگزین بیع متقابل کرده تا برای سرمایه گذاران جذاب شود اما قبل از اینکه دشمن جلوی ورود سرمایه را به کشور بگیرد خودی‌ها این کار را کردند و به جای بحث کارشناسی این قراردادها را مانند برجام زمین‌گیر کرند در نتیجه نتوانستیم در جایگاهی قرار بگیریم که بتوانیم در بازار انرژی مانور بدهیم.

خاقانی در ادامه با اشاره به چشم انداز انرژی ایران، گفت: همانگونه که رهبری فرموده‌اند همیشه باید به آینده خوشبین باشیم، ما به لحاظ جایگاه جغرافیایی بین دو منطقه بسیار مهم آسیای مرکزی، قفقاز و خزر و خلیج فارس نگاه قرار داریم، دنیا نمی‌تواند نسبت به این موقعیت چشم پوشی کند. هیچ کشوری در جهان این جایگاه را ندارد، اما در عین حال مشکل ما این بوده که مدیریت کلان کشور به این موضوع توجه نکردند و سعی کردند خودشان پشت فرمان بنشینند و بقیه را از اتوبوس منافع ملی کشور پیاده کنند بنابراین نمی‌توانند این اتوبوس را به مقصد برسانند.

وی افزود: باید توجه داشت که همه در کشتی طوفان زده نشسته‌ایم که دشمن به دنبال سوراخ کردن آن است، نباید اجازه دهیم که بادبان‌های کشتی را پایین بکشند و باید دست به دست هم بدهیم تا کشور را از طوفان به ساحل برسانیم و نجات دهیم.

ایلنا