ماجرای یک خاکریز و راهی که بر هامون سابوری بسته شد!

وقتی نظامی در مخزن الاسرارش این مصرع را سرود " هردم از این باغ بری می‌رسد" و بعد زبان به زبان گشت و ضرب‌المثل عامیانه حال خیلی از روزهایمان شد شاید این روزها را به خواب هم نمی‌دید روزهایی که هر ازچندگاهی فضاهای ارتباطی‌ پر شود از کلیپ‌ها و اتفاقات گوناگونی که گاهی راست و گاهی دروغ بودند و هستند.

حالا یکی از همین روزهاست، از آن روزهایی که وقتی گوشیم را روشن کردم و وارد کانال‌های استانی پیام‌رسان‌ها شدم کلیپی مدام بازارسال شده بود اینکه این کلیپ و ماجرا چی بود و درست و غلطش موضوع این گزارش است.

به گزارش ایرنا در کلیپ ویدیویی منتشر شده همزمان با آهنگی آمیخته با فضایی معمایی، صدای راوی را می‌شنویم که از وجود خاکریز یا مانعی بر سر راه دریاچه بین‌المللی هامون صحبت می‌کند مانعی که طبق صحبت‌های رد و بدل شده در کلیپ کار کشور خودمان بوده و نتیجه‌اش باعث خشکی بخش شرقی هامون سابوری و آبگیری نشدن آن برشمرده شده « دریاچه و تالاب بین‌المللی هامون سومین دریاچه بزرگ کشورمان از سه دریاچه کوچک به نام‌های هامون پوزک، هامون سابوری و هامون هیرمند تشکیل شده که در زمان فراوانی آب به هم می‌پیوندند و دریاچه مشترک هامون، میان افغانستان و ایران را تشکیل می‌دهند.»

دیدن این کلیپ در لحظه‌ای فضایی تنگ را بر مخاطب و احساساتش ایجاد می‌کند مخصوصا اگر مخاطب سیستان و بلوچستانی باشد که با گوشت و پوست شرایط خشکسالی هامون و منازعات بر سر هیرمند را درک کرده هیرمندی (منبع اصلی تغذیه هامون) که این ماه‌های اخیر زیاد درباره‌ش حرف زدیم و از گره‌گشایی و موانع بر سر حقابه‌اش چاره جویی کردیم.

اقتضای سطح انتقادی سواد رسانه‌ای این است که بعد از دیدن هر کلیپی یا هر محتوایی خیلی زود دل به دلش ندهیم و کمی عمیق شویم از اینرو صحبت‌های مسوولان را در ارتباط با این کلیپ با هم مرور می‌کنیم.

هامون سابوری یا صابوری

به گفته سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان در درجه اول نباید آب رود هیرمند را با منبع ورودی هامون سابوری که از فراه‌رود تغذیه می‌شود اشتباه بگیریم.« رودخانه هیرمند شریان اصلی ورود به هامون است و رودخانه‌های خاش‌رود، فراه، هاروت‌رود، شوررود، حسین‌آباد و نهبندان نیز به این دریاچه می‌ریزند.»

داود میرشکار در گفته‌هایش تاکید کرده که این فیلم پخش شده در فضای مجازی مربوط به هامون سابوری است و افزوده که هامون سابوری در شمال سیستان از فراه رود آبگیری می‌شود.

این مسوول محیط زیست سیستان و بلوچستان اشاره کرده که هم‌اینک هامون سابوری افغانستان آب دارد و در موقعی که سیلاب‌های افغانستان از طریق فراه رود وارد هامون سابوری می‌شده ما هم مقداری آب را از این هامون سابوری افغانستان دریافت کردیم و اکنون بخشی از هامون سابوری ایران هم واجد آب است.

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان با بیان اینکه اکنون دایک‌های مرزی (خاکریزهای مرزی) از برجک یک تا برجک هشت باز است افزوده که از سال ۱۳۹۲ با رایزنی‌هایی که انجام شد هنگ مرزی این دایک را بازکرد و محیط‌بانان و کارکنان هنگ مرزی هر هفته به صورت مرتب بازدیدهایی را دارند. «دایک‌ها موانعی مرزی هستند که به منظور حفظ مرزها در بعضی نقاط ساخته می‌شوند.»

او اشاره کرده که بیشترین آب بخش هامون سابوری افغانستان از بخش ”چاه خرما“ وارد هامون سابوری ایران می‌شود و این مسیر به صورت کامل باز است.

در جواب مستندساز

اما به گفته محسن اسلام‌زاده مستندسازی که کلیپ را منتشر کرده این تصاویر مربوط به روز دوشنبه هفته پیش است و بحث حق آبه و هیرمند جای خود؛ اما در شمال استان سیستان و بلوچستان و شمال دریاچه هامون و هامون صابوری متاسفانه خاکریزی‌هایی ایجاد شده که مانع ورود آب شده است.

البته در جواب این حرف‌های اسلام‌زاده، سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان اشاره کرده که آن دایک حفاظتی که این مستندساز فیلمش را گرفته محیط‌بانان از آن منطقه بازدید کردند و بخش جنوبی آن دایک باز است.

میرشکار تاکید کرده که در منطقه‌ «بش‌دلبر» (همانجا که کلیپ تهیه شده) به بلندی‌ها، ”تختک“ می‌گوییم که این ”تختک“ بش دلبر از کف هامون سابوری، ۶ متر بالاتر است و در ۱۰۰ سال گذشته فقط ۲۰ روز آب گرفته است برای همین گودی را کندند و دایک حفاظتی ایجاد کردند.

به گفته داود میرشکار ورودی اصلی آب هامون سابوری از سمت افغانستان به سمت ایران در آن منطقه‌ای که این مستندساز فیلم گرفته است؛ نیست.

این مسوول محیط زیستی ادامه داده که آب هامون سابوری از افغانستان به سمت ایران از محلی به نام «چاه خرما» که الان باز است وارد ایران می‌شود و به علت اینکه سیلاب‌ها سوار هامون صابوری در افغانستان نمی‌شود اکنون به سمت ایران متاسفانه آبی نیامده است.

وزارت‌خانه های دفاع، نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست پای کار تالاب بین المللی هامون

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان نیز امروز در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: بازگشایی موانع و دایک‌های ورود آب به تالاب بین‌المللی هامون با پیگیری‌های محیط زیست به نتیجه رسیده است.

داود میرشکار افزود: طبق پیگیری‌های این اداره کل، با هماهنگی وزارت دفاع و وزارت نیرو موانع ورود آب در مسیرهای منتهی به تالاب هامون حذف شده است.

وی ادامه داد: پس از بازدیدهای میدانی و بررسی‌های کارشناسی از مناطق و مسیرهای ورودآب به مجموعه تالابهای بین المللی هامون و پیگیری‌های فراسازمانی و فرابخشیِ فشرده و پس از هماهنگی‌های صورت گرفته با استاندار سیستان و بلوچستان که همزمان با روز جهانی تالاب‌ها در حوزه تالاب هامون شروع شد، ورودی‌های آب به هامون سابوری اصلاح و موانع ورود آب در این مسیر برچیده شده است.

بنابراین با این صحبت‌هایی گفته شده از سوی سرپرست محیط زیست سیستان و بلوچستان دریافتیم که در درجه اول هامون سابوری اصلا ربطی به رودخانه هیرمند و حقابه و اینها ندارد دوم اینکه این قسمت از دریاچه بزرگ هامون از فراه‌رود تغذیه آبی می‌شود و دیگر اینکه دایک یا خاکریز و هر اسم دیگری از سال ۹۲ تاکنون از برجک یک تا ۱۰ باز است و مانعی که در این کلیپ‌های فضای مجازی در مسیر هامون نشان داده می‌شود حقیقت ندارد و دیگر این قسمت‌هایی که در فیلم و کلیپ از آن به عنوان خاکریز یاد می‌شود در محل ورودی آب به سمت هامون صابوری نیست و آب از بخش چاه خرما وارد می‌شود و این خاکریز و دایک هم در تختک بش دلبر ایجاد شده که ۶ متر از کف هامون سابوری بالاتر است و با این وجود بخش جنوبی اش کاملا باز است.

موضوع کلیپ منتشر شده را با هم بررسی کردیم و خیالمان راحت شد که اولا نه دایک و نه خاکریزی مانع ورود آب به هامون سابوری نیست زیرا دایک‌ها از سال ۹۲ برچیده شدند و دوم اینکه ورود آب به این هامون سابوری کلا از مسیر دیگری است.

اما به صورت کلی با توجه به تغییرات آب و هوایی و دیپلماسی‌های گوناگون قدرت‌های بر سرکار آمده در افغانستان به جای ناراحت شدن از این کلیپ‌ها و دست به دست کردنشان یکبار برای همیشه اول باید مشکل حقابه هیرمند با دیپلماسی جدی حل شود تا هامون‌های سه گانه حالشان مساعد باشد دوم باید معیشت جایگزین در منطقه ایجاد و مردم سفره‌شان خالی نباشد که اگر روزی زبانم لال آبی نباشد دامی نمیرد و زمین و امیدی خشک نشود.