معرفی تسلیحات دوش پرتاب ضد تانک دیگری که برای اوکراین ارسال شدند

این روزها اوکراین سیلی از تسلیحات دوش پرتاب ضد تانک و همچنین ضد هوایی دریافت کرد که در ادامه به معرفی شماری دیگر از آن‌ها می‌پردازیم.

از زمان آغاز حمله روسیه به اوکراین، کشورهای غربی هزاران سلاح دوش پرتاب در انوع مختلف ضد زره و ضد هوایی برای کیف ارسال کردند. تا به اینجای کار 7 نمونه از آن‌ها را به طور کامل معرفی کرده و در ادامه قصد داریم 5 نمونه دیگر را معرفی نماییم تا بدین ترتیب به تمامی تسلیحات دوش پرتاب ارسال شده به اوکراین که (تقریبا همه سلاح‌های اهدایی به این کشور) اشاره‌ای کرده باشیم.

M141 BDM

نخستین موردی که قصد اشاره به آن را داریم راکت انداز M141 BDM است که با نام SMAW-D نیز شناخته می‌شود. این سلاح یک بار مصرف بوده و پس از شلیک موشک، پرتابگر دیگر بلا استفاده است. کمپانی هوافضا، امنیتی و دفاعی نروژی نامو (Nammo) سازنده این سلاح است، البته طراحی آن توسط کمپانی آمریکایی مک دانل داگلاس (McDonnell-Douglas) انجام شد.

راکت انداز M141 از سال 1999 فقط وارد خدمت در ارتش آمریکا شد. آمریکا سال 2005 در قالب کمک تسلیحاتی این راکت انداز را به همراه شمار زیادی تسلیحات دیگر به ارتش لبنان نیز اهدا کرد. کیف نیز یک ماه پیش و قبل از حمله روسیه آن‌ها را دریافت کردند. پس از حمله روسیه نیز آمریکا مجددا 100 قبضه دیگر برای آن‌ها ارسال کرد. این سلاح بدون لگد است، اما برای شلیک بایستی پشت سر شلیک کننده آزاد باشد، زیرا آتش عقبه بزرگی دارد. البته نمونه‌ای از آن به نام LEAP نیز توسعه یافت که امکان شلیک از محیط بسته را نیز دارد، اما مشخص نیست وارد خدمت شد یا خیر.

ام 141 بیش از آن که یک راکت انداز دوش پرتاب ضد تانک باشد، سلاحی سنگر شکن است. سرجنگی به شدت انفجاری دو منظوره آن می‌تواند 200 میلی‌متر در بتن مسلح یا 300 میلی‌متر در سازه آجری نفوذ کند. اگر هدف سنگر باشد نیز قادر است تا 2.1 متر گونی شن را نابود سازد. علاوه بر این می‌توان به راحتی انواع خودروهای زرهی سبک نظیر نفربر، خودروی رزمی پیاده نظام و خودروهای دیگر را با آن نابود کرد. این راکت توان آسیب رساندن به تانک اصلی میدان نبرد را ندارد، اما می‌توان آن را علیه هلیکوپترها به کار برد که البته هدف گیری یک هواگرد قدری سخت است.

این سلاح بسیار سبک بوده و وزن کلی آن 7.2 کیلوگرم است. طول آن در حالت بسته 81.2 سانتی‌متر است و برای شلیک هنگامی که لوله تلسکوپی باز می‌شود، طولش به 1.372 متر می‌رسد. کمینه برد سلاح که برای کاربر خطری نداشته باشد 15 متر و برد موثر آن 500 متر است؛ زیرا این سلاح به صورت چشمی هدف گیری می‌شود و بالای 500 متر دقت خود را از دست می‌دهد. اما بیشینه برد راکت پس از شلیک تا 2 کیلومتر است که در این برد تنها می‌توان اهداف بسیار بزرگ و ثابت را مورد اصابت قرار داد. دمای نگه داری و عملیاتی آن نیز منفی 45 تا مثبت 70 درجه است.

برای افزایش برد هدف گیری و دقت، می‌توان روی آن انواع دوربین و چشمی با بزرگنمایی چند برابری، نشانه‌گذار لیزری و همچنین دوربین دید در شب جهت هدف گیری در تاریکی مطلق و همچنین از بین دود، مه و غبار نصب نمود. این راکت که 83 میلی‌متر قطر دارد، پس از شلیک بالک‌های انتهایی خود را باز کرده تا در طول مسیر به صورت پایدار با سرعت 271 متر بر ثانیه پرواز کند. فیوز نیز می‌تواند پس از برخورد فعال شده یا ابتدا راکت به هدف برخورد و در آن نفوذ کند و سپس درون محیط بسته منفجر شود. البته نفوذ بدون انفجار در اهداف نرم نظیر چوب صورت می‌گیرد.

راکت انداز دوش پرتاب ضد تانک APILAS

یک دوش پرتاب ضد تانک و بدون لگد دیگر که برای اوکراینی‌ها ارسال شد راکت انداز APILAS ساخت فرانسه است که فنلاند شمار زیادی از آن‌ها را به دست اوکراینی‌ها رساند. این سلاح نیز یک بار مصرف بوده و راکت درون آن کالیبر 112 میلی‌متر است. این سلاح توسط کمپانی تسلیحاتی فرانسوی نکستر (Nexter) طراحی و تولید شده و هر قبضه از آن 2 هزار دلار قیمت دارد. آپیلاس در سال 1985 وارد خدمت در ارتش فرانسه گردید و 15 کشور دیگر نیز از کاربرانش هستند.

وزن کلی این سلاح 9 کیلوگرم است که 4.3 کیلوگرم متعلق به پرتابه و 4.7 کیلوگرم دیگر برای پرتابگر است. سرجنگی به شدت انفجاری و ضد تانک این راکت 1.5 کیلوگرم از وزن راکت را تشکیل می‌دهد و پس از برخورد به هدف قادر است تا 720 میلی‌متر در زره آن نفوذ کند. این سرجنگی می‌تواند هر خودروی زرهی سبک مانند نفربر و خودروی رزمی پیاده نظام و همچنین هلیکوپترها را کاملا نابود سازد. برای تانک‌های اصلی میدان نبرد نیز زاویه و محل برخورد مهم است. در صورت برخورد از عقب، طرفین و زیر (هنگامی که تانک روی شیب است) تانک را کاملا نابود می‌سازد.

راکت اگر از جلو به تانک‌های روسی T-80 ،T-72 و T-90 اصابت کند، تنها در صورتی موفق به نفوذ در زره می‌شود که به وسط شاسی زیر توپ یا بخش پایینی از جلوی شاسی خورده باشد. در صورت برخورد به هر نقطه از برجک T-72 سریعا تانک منفجر و نابود می‌شود. برای دو تانک T-80 و T-90 نیز بایستی به دو طرف توپ برخورد کند تا قادر به نفوذ باشد. البته در صورتی که به نقاط دیگر برخورد کرده و بتواند نفوذ اندکی به برجک کند، از آن جا که گلوله گذار خودکار تانک‌های روسی مهمات را دور برجک نگه می‌دارد، قادر است آن مهمات را مشتعل و تانک را از درون منفجر کند.

البته نباید فراموش کرد که سرجنگی این راکت تک مرحله‌ای است و از آن جا که تانک‌های روسی همگی زره واکنشی دارند، کار برای راکت سخت می‌شود. البته در صورتی که به محلی برخورد که که قبلا زره واکنشی آن عمل کرده، می‌تواند از آن نقطه نفوذ کند. زیرا بلوک زره واکنشی یک بار مصرف است و در صورتی که پرتابه به آن برخورد کند،‌ منفجر شده تا از شدت نفوذ پرتابه مهاجم کم کند.

راکت پس از شلیک با سرعت 295 متر بر ثانیه (تقریبا 1 ماخ) به سمت هدف پرواز کرده و در طول مسیر جهت پایداری بالک‌های خود را باز می‌کند. برد آن علیه یک هدف متحرک 300 و علیه یک هدف ثابت 500 متر است. در صورتی که به بتن مسلح برخورد کند نیز تا 2 متر در آن نفود خواهد کرد. پرتابگر 1.3 متر طول داشته و قطرش نیز 18 سانتی‌متر است. از مشکلات این سلاح ابعاد بزرگ و عدم ارگونومیک بودن آن است که سبب شده تا علی رغم قدرت بالا، چندان مورد پسند کاربر نباشد. البته از دیگر مزایایش می‌توان به دوربین هدفگیر با بزرگنمایی اشاره کرد که روی لوله نصب است.

راکت انداز دوش پرتاب ضد تانک Alcotán-100

سومین سلاح دوش پرتاب ضد تانک که قصد داریم به آن اشاره کنیم، راکت انداز آلکوتان 100 ساخت اسپانیا است. اسپانیا 1400 سلاح ضد تانک به اوکراین ارسال می‌کند که بنابر گزارش‌های منتشر شده بخشی از آن‌ها Alcotán-100 هستند. این سلاح توسط کمپانی تسلیحاتی اسپانیایی Instalaza طراحی و تولیدش نیز از 1988 به عنوان جایگزینی برای C90 آغاز شد. در حال حاضر 3 کشور کاربر آن هستند. این سلاح بدون لگد بوده و می‌توان آن را از محیط‌های بسته نیز شلیک کرد. فیوز آن نیز قابلیت انفجار پس از برخورد یا انفجار در هوا را دارد.

طول کلی این سلاح 1.15 متر و وزنش نیز 14 کیلوگرم است. راکت آن 100 میلی‌متر قطر داشته و بردش به 1 کیلومتر می‌رسد. این راکت در مدل ضد تانک می‌تواند با زره واکنشی مقابله کرده و تا 700 میلی‌متر در زره اصلی نفوذ کند. علاوه بر سرجنگی به شدت انفجاری ضد تانک، این راکت انداز دوش پرتاب ضد تانک دو پرتابه دیگر دارد که یکی سرجنگی به شدت انفجاری ترکش‌زا و 2 منظوره دارد که علاوه‌بر پخش 1000 ترکش جهت مقابله با نفرات، میتواند تا 400 میلی‌متر در زره نفوذ کند. سومین راکت نیز از نوع سنگرشکن به منظور نفوذ تا 350 میلی‌متر در استحکامات بتنی است.

لوله پرتاب این سلاح یک بار مصرف است و پس از شلیک راکت درون آن، دیگر کاربردی ندارد. اما واحد کنترلی قابلیت چندین بار استفاده داشته و پس از شلیک از لوله جدا و به یک لوله با راکت آماده به شلیک دیگر متصل می‌شود. این واحد کنترلی شارژی دارای دوربین با بزرگنمایی، دید در شب، نشانه‌گذار و فاصله‌یاب لیزری (با برد 2 کیلومتر) و همچنین کامپیوتر بالستیک است که با بررسی پارامترهایی نظیر دما، سرعت و جهت حرکت هدف، بهترین نقطه و زاویه برای شلیک را نمایش داده تا شلیک دقیق و مهلک باشد. با این دوربین می‌توان اهداف را تا برد 1200 متر شناسایی کرد.

C90

دوش پرتاب ضد تانک دیگری که اسپانیا برای اوکراین ارسال می‌کند، راکت انداز C90 است که توسط Instalaza طراحی و تولید می‌شود. C90 در سال 1990 وارد خدمت گردید و امروزه 13 کشور از کاربران آن محسوب می‌شوند. C90 با 4.8 کیلوگرم وزن و تنها 93 سانتی‌متر طول یکی از سبک‌ترین راکت‌اندازهای دوش پرتاب محسوب می‌شود. 5 مدل از این راکت انداز تولید شده که بدون لگد و یک بار مصرف با قابلیت شلیک از محیط بسته هستند. می‌توان پیش از شلیک یک دوربین با بزرگنمایی 2 برابر و یا یک دوربین دیگر با قابلیت دید در شب و بزرگنمایی 3.3 برابری روی آن نصب کرد.

راکت 90 میلی‌متر قطر و 160 متر بر ثانیه سرعت داشته و برای درگیری با هدف متحرک 350 و علیه یک هدف ثابت 700 متر برد دارد. سرجنگی به شدت انفجاری و ضد تانک آن دو مرحله‌ای بوده و پس از نابودی زره واکنشی تا 480 میلی‌متر در زره نفوذ می‌کند. بدین ترتیب برای شکار هلیکوپتر و خودروهای زرهی سبک مناسب است. اما علیه تانک در صورتی که از هر زاویه‌ای غیر از جلو برخورد کند، شانس نفوذ دارد. توان نفوذ آن در بتن مسلح نیز 1.2 متر است. این راکت انداز همچنین پرتابه‌هایی با سرجنگی دو منظوره جهت درگیری با نیروهای پیاده و همچنین زره‌ پوش‌های سبک دارد.

GROM/Piorun

آخرین سلاحی که قصد معرفی آن را داریم یک سلاح دوش پرتاب ضد تانک نیست، بلکه یک سامانه دوش پرتاب پدافند هوایی ساخت لهستان به نام گروم است که از سال 1995 وارد خدمت شد. این سلاح پس از فروپاشی شوروی توسط کمپانی MESKO بر اساس موشک پدافندی دوش پرتاب 9K38 ایگلا ساخت روسیه طراحی و تولید شد و نسبت به نمونه پایه دستخوش بهسازی و ارتقا شده است. وزن کلی این سلاح به 16.5 کیلوگرم می‌رسد که 10.5 کیلوگرمش مربوط به موشک است. سرجنگی موشک نیز 1.3 کیلوگرم وزن داشته و از نوع به شدت انفجاری ترکش‌زا است.

این موشک یک جستجوگر فروسرخ 2 طیفی دارد و روی حرارت هواگرد که بیشتر ناشی از موتور آن است قفل می‌کند. کاربر برای قفل بایستی موشک را به سمت گرفته تا جستجوگر موجود در نوک موشک هدف را پیدا و پس از قفل با ایجاد یک بوق، به کاربر اطلاع دهد آماده شلیک است. پس از شلیک موشک با سرعت 2.2 ماخ (650 متر بر ثانیه) به سمت هدف پرواز می‌کند. برد و ارتفاع پروازی موشک نیز به ترتیب 5.5 و 3.5 کیلومتر است. گروم دارای قابلیت تشخیص دوست از دشمن است و جز لوله پرتاب کننده و باتری، دیگر اجزای آن نظیر دسته قابل استفاده مجدد هستند.

این سلاح را می‌توان به دوربین دید در شب مجهز کرد. در جنگ سال 2008 گرجستان با روسیه، گرجی‌ها 12 موشک گروم به سمت هواگردهای روسی شلیک کردند که 9 مورد به هدف برخورد کردند. شکار یک فروند هواپیمای تهاجمی و پشتیبانی نزدیک هوایی سوخوی Su-25 روسی نیز به این موشک نسبت داده می‌شود. 4 کشور کاربر این موشک هستند و آمریکا نیز 120 قبضه از آن را جهت ارزیابی خریداری کرد. ژاپن نیز یک پرتابگر با 5 موشک به منظور مشابهی خرید. روسیه نیز چندین قبضه در جنگ با گرجستان به غنیمت گرفت و مورد بررسی و مقایسه با سامانه بومی ایگلا قرار داد.

نمونه ارتقا یافته این سلاح که لهستان به اوکراین تحویل داد GROM M یا Piorun نام دارد که تولیدش از 2016 آغاز و در سال 2019 نیز وارد خدمت شد. در این موشک سرعت به 660 متر بر ثانیه برابر با 2.24 ماخ افزایش یافته و بردش نیز به 6.5 کیلومتر رسیده است؛ ضمن اینکه تا ارتفاع 4 کیلومتر پرواز می‌کند. وزن موشک همچون گروم بوده و موتورش همان موتور راکتی سوخت جامد تک مرحله‌ای است که البته تقویت شده تا سرعت، برد و توان مانور بیشتر شود. پیوران دارای دوربین با قابلیت بزرگنمایی و همچنین قابلیت دید در شب در کنار سیستم تشخیص دوست از دشمن است.

بر خلاف گروم که تنها با برخورد به هدف فیوزش فعال می‌شد، پیوران دارای فیوز مجاورتی است و پس از رسیدن به نزدیکی هدف منفجر شده تا ترکش‌ها بخش بیشتری از سطح بیرونی هواگرد را مورد اصابت قرار دهند؛ این فیوز برای مقابله با پهپادها نیز مناسب‌تر است. جستجوگر Piorun همچنان از نوع فروسرخ 2 طیفی است و مانند گروم قابلیت تشخیص هدف اصلی از هدف کاذب را دارد که البته در موشک جدید این ویژگی بهبود یافته تا مقاومت موشک بیشتر شود. این مدل همچنین از سیستم کنترلی جدیدتری بهره می‌برد که در افزایش توان مانور آن نیز تاثیر مثبت گذاشته است.

یک مزیت پیوران نسبت به دیگر موشک‌های پدافندی دوش پرتاب این است که می‌تواند با اهدافی که در ارتفاع بسیار پایین در حد 10 متر پرواز می‌کنند نیز درگیر شود. این سلاح تا به امروز حداقل یک مورد شکار تایید شده در دستان اوکراینی‌ها داشته و قربانی آن نیز یک فروند هلیکوپتر تهاجمی زره پوش روسی میل Mi-24/35 متجاوز بود.

پیوران نسبت به سامانه روسی ایگلا، که اوکراین پیشتر در اختیار داشت، و حتی جدیدترین نمونه آن موسوم به ایگلا S برد، سرعت و ارتفاع پروازی بیشتری داشته، مقاومت بالاتری نسبت به فریب و اهداف کاذب دارد و به سر جنگی قدرتمندتری مجهز است؛ در حالی که وزن کلی آن از نمونه روسی کمتر است. همچنین ایگلا از نسخه S به جستجوگر فروسرخ 2 طیفی مجهز شد، در حالی که نسخه اولیه گروم نیز از آن بهره می‌برد. سرعت ایگلا 570 متر بر ثانیه برابر با 1.9 ماخ است و برد و ارتفاع پروازی آن در نسخه S به ترتیب 6 و 3.5 کیلومتر است. سرجنگی آن نیز 1.17 گرم وزن دارد.