کنترل آسیب های اجتماعی در مدارس آسان تر از سطح جامعه است

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- محمدعلی اسلانی*: با گسترش مشکلات اقتصادی در سال‌های اخیر و به تبع آن افزایش طلاق، سرقت، اعتیاد و غیره در بین برخی خانواده‌ها، بسیاری از دانش آموزان در معرض آسیب‌های اجتماعی گوناگون قرار گرفته اند.

کارشناسان آسیب‌های اجتماعی را رفتاری می‌دانند که به طریقی با انتظارات مشترک و منطقی اعضای یک جامعه سازگاری ندارد و بیشتر افراد آن را ناپسند و نادرست می‌دانند. در واقع هر جامعه از اعضای خود انتظار دارد از ارزش‌ها و هنجارهایی متناسب با هویت اجتماعی جامعه تبعیت کنند اما همواره عده‌ای پاره‌ای از این ارزش‌ها و هنجارها را رعایت نمی‌کنند و در تضاد با ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی هستند.

جامعه افرادی که هماهنگ و همساز با ارزش‌ها و هنجارها باشند «سازگار» یا «همنوا» و اشخاصی را که برخلاف آنها رفتار می‌کنند «ناسازگار» یا «ناهمنوا» می‌خواند؛ از میان افراد نابهنجار کسی که رفتار نابهنجاریش زودگذر نباشد و دیرگاهی دوام آورد، کجرو یا منحرف نامیده می‌شود و رفتار او را انحراف اجتماعی یا آسیب اجتماعی می‌خوانند.

هرچند شاید به دلیل وجود برخی قوانین در مدرسه و نظارت مستمر مدیر و معلم بر رفتارهای دانش آموزان، بروز آسیب‌های اجتماعی در مدارس کمتر محتمل است ولی پرهیز از قانون شکنی و گرفتار شدن در دام آسیب‌های اجتماعی در بین دانش آموزان به ویژه در خارج از مدرسه اجتناب ناپذیر است.

در حقیقت باید اذعان کرد گسترش روز افزون آسیب‌های اجتماعی (خشونت و درگیری، ترک تحصیل، قلدری، مصرف دخانیات، مصرف قرص‌های روان گردان و مشروبات الکلی، فرار از مدرسه، اعتیاد، سرقت، تشکیل گروه‌های معارض و وندالیسم و…) به وی‌ژه در سال‌های اخیر در بین دانش آموزان و همچنین شیوع مفسده‌های آشکار و پنهان، افزایش قابل توجه بزهکاری‌ها و کژروی‌های اجتماعی و آلودگی به مواد مخدر، به ویژه در میان جوانان و نوجوانان جامعه در حال گسترش بوده و این امر مستلزم تعمق و چاره اندیشی اساسی است.

هرچند دلایل بروز آسیب‌های اجتماعی دانش آموزان عمدتاً ناشی از علل و عوامل خارج از مدرسه و پاره‌ای موارد و مشکلات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و غیره است اما متولیان آموزش و پرورش در کشور در صدد هستند با ارائه راهکارهای عملی و استفاده از ظرفیت معلمان و مشاوران، تا حدود زیادی از اثرات این آسیب‌ها بکاهند زیرا برگزاری دوره‌های مختلف، آموزش استفاده مناسب از اینترنت، بکارگیری شیوه‌های فرهنگی کارآمد، استفاده از مشاوران و روانشناسان در مدارس، غنی سازی اوقات فراغت، ایجاد شادی و نشاط در بین نوجوانان، برگزاری مسابقات ورزشی و فرهنگی و هنری و غیره قطعاً به کاهش آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی در بین دانش آموزان کمک می‌کند.

برخی از راه‌های ارتقای مهارت‌های اجتماعی دانش آموزان که در مدارس قابیلت اجرا دارند و در قالب‌های مختلف در مدارس پسرانه و دخترانه اجرا می‌شوند به شرح زیر هستند:

الف) توجه به ساختارهای اجتماعی محله یا منطقه‌ای که مدرسه در آن قرار دارد در برنامه ریزی های درسی و غیر درسی

ب) راهکارهای چگونگی قطع ارتباط با دوستان نالایق و ناشایست نشان دادن تأثیرات مخرب مراوده با این افراد

پ) برگزاری کارگاه‌های متنوع در راستای آموزش مهارت‌های زندگی نظیر روابط اجتماعی سالم، دوست یا بی، نحوه صحیح مطالعه و...

ت) توجه به عقایدو افکار دانش آموزان و پذیرش نظرات آنان در اجرای برنامه‌های آموزشی و مهارتی در مدرسه

ث) ارزش گذاری و تقویت عزت نفس، تقویت ارزش‌های دینی و اجتماعی در بین دانش آموزان

ج) آموزش مهارت نه گفتن در برابر خواسته‌های غیر منطقی و اغوا کننده

ح) طبقه بندی آسیب‌های اجتماعی نوپدید مرتبط با فضای مجازی و استفاده از کارشناسان و متخصصان این حوزه در مدارس جهت حل معضلات دانش آموزان

خ) ارزیابی برنامه‌های اجرایی پیشگیری و کاهش آسیب از حیث میزان موفقیت، موانع و چالش‌ها، قوت و ضعف و تغییر رویکردها در صورت نتیجه نگرفتن

البته اقدامات عملی دیگری هم در مدارس قابل اجرا هستند که با برنامه ریزی و هماهنگی با سازمان‌هایی مانند بهزیستی، نیروی انتظامی، سازمان تبلیغات و غیره هم اکنون در مدارس در حال اجرا است و تاکنون چندین بار کارشناسان حوزه‌های ذکر شده با حضور در مدارس در خصوص پیشگیری از مواردی نظیر اعتیاد، گرایش به دخانیات، خطرات فضای مجازی نسبت به برگزاری کارگاه و جلسات پرسش و پاسخ و برنامه‌هایی نظیر یاریگران زندگی، آموزش بلوغ نوجوانی و غیره اقدام کرده اند.

امید است با همکاری و همراهی همه سازمان‌ها و نهادهای متولی امر زمینه بروز آسیب‌های اجتماعی در جامعه کنترل شود و شاهد پرورش نسلی مسئولیت پذیر و بهنجار در کشور عزیزمان ایران باشیم.

*معاون پرورشی مدیریت آموزش و پرورش علی آبادکتول