فیلم؛ چرا نجوم آماتوری در مراغه به حاشیه رفت؟

اهمیت این رصدخانه به عنوان یک اثر ملی و البته نیازمند کاوش در حدی است که یونسکو سال ۲۰۰۸ میلادی را به عنوان سال رصدخانه مراغه نامگذاری کرد و طی اوایل دهه ۸۰ خورشیدی نیز تنها مرکز تحقیقات نجوم و اخترفیزیک کشور در این شهرستان راه‌اندازی شد که نویدبخش فعالیت‌های چشمگیر نجوم آماتوری در کنار پژوهش‌های علمی و در نتیجه توسعه علمی و گردشگری شهرستان بود.

تا جایی که در کنار برگزاری دوره‌های آموزشی و برنامه‌های متعدد ترویجی و رصد عمومی برای علاقه‌مندان بومی و غیربومی، گذر سیاره زهره از برابر خورشید که در هر قرن یکبار اتفاق می‌افتد، طی ۱۹ خرداد ۱۳۸۳ با حضور ۳۰ محقق فرانسوی و با هدف گرایش دادن دانش‌آموزان به مسایل علمی در مراغه رصد شد.

پروفسور «دنیس سبوا»، مدیر وقت رصدخانه پاریس طی آن تاریخ در مورد اهمیت آن رویداد و حضور محققان خارجی در رصدخانه مراغه اینگونه توضیح داده بود که «عبور زهره از مقابل خورشید از جهت آموزشی مهم است و این پدیده در قرن ۱۸ میلادی اجازه داد تا دانشمندان فاصله زمین و خورشید را محاسبه کنند» و شاید همین اهمیت آموزشی بود که محققان را در آن تاریخ به یکی از قدیمی‌ترین و مهمترین رصدخانه‌های جهان کشاند.

برخی از کارشناسان هم بر این موضوع اذعان دارند که فعالیت‌های نجوم حرفه‌ای و آماتوری تاثیر نجومی بر روند توسعه این شهرستان داشته و برای نمونه ساعت آفتابی مراغه تحت تاثیر همان فعالیت‌های دهه ۸۰ خورشیدی در محوطه گنبد سرخ این شهرستان احداث شد.

این ساعت با هدف احیای گنبد سرخ که قبل از رصدخانه، مرکز تشخیص زمان تحویل سال، آغاز سال نو و ساعت‌های مختلف روز و زمان تشخیص اذان ظهر بود، در این مکان ساخته شد که کار جمعی میراث فرهنگی، مرکز تحقیقات نجوم و اختر فیزیک مراغه و بخش همکاری‌های فرهنگی سفارت فرانسه در تهران طی سال جهانی فیزیک بود.

اما الحاق مرکز تحقیقات نجوم و اخترفیزیک به دانشگاه مراغه که با از دست رفتن استقلال مالی و محدودتر شدن اختیارات آن همراه بود از یک سو و کمتر شدن فعالیت‌های مربوط به نجوم آماتوری در مراغه به هر دلیلی از سوی دیگر موجب شد تا این ظرفیت بالقوه برای توسعه علمی و گردشگری مورد اغماض قرار گیرد.

میزگرد «مراغه پایتخت نجوم ایران» که با حضور «ناصر صادق‌نژاد» رئیس مرکز تحقیقات نجوم و اخترفیزیک، «ودود دوستی» مسئول فرهنگی و اجتماعی شهرداری، «محسن خانبابازاده» رئیس انجمن نجوم آماتوری رصدخانه مراغه و «پروین زنده‌دل» مربی نجوم آماتوری در دفتر ایرنا برگزار شد، به چرایی افول فعالیت‌های نجوم آماتوری طی حداقل پنج سال گذشته و راهکارهای شکوفایی مجدد آن پاسخ می‌دهد.

چند نفر از اهالی فرهنگ و رسانه مراغه شامل «حسین حسن‌نژاد» مدیرمسئول روزنامه سراسری رصد، «سجاد درخشی» مدیرمسئول هفته‌نامه آوای باغ‌شهر ایران، «محمدرضا محمدی» گزارشگر فعال کبودنیوز، «منصور سریع‌القلم» سردبیر روزنامه رصد و «سیامک جاوید» از فیلمسازان مراغه نیز به عنوان میهمان ویژه در این میزگرد حضور یافتند و گاهی هم از تجربه‌های مربوط به پوشش خبری و تصویری فعالیت‌های نجوم آماتوری در دهه ۸۰ خورشیدی سخن به میان آوردند.